İstanbul Hıristiyan Mezarlıklarındaki Hayvan Sembolleri

Yıl 2017, Cilt: 7 Sayı: 1, 198 - 213, 01.06.2017

Selda Alp

https://doi.org/10.20488/sanattasarim.563684

Cited By: 1

Öz

19. yüzyılda gayrimüslimlere tanınan sosyal haklar ve mülk edinme hakkıyla birlikte anıtsal
nitelikli sosyal ve dini nitelikli yapıların yanında mezarlar da heykel ve kabartmalarla bezenmiş
anıtlar olarak yaptırılmıştır. Mezar anıtları ailelerin ve dönemin sosyal istek ve ihtiyaçlarına bağlı
olarak sanatçıların becerilerini, anıtsal heykel ustalarının bu yüzyılda bir meslek olarak ortaya
çıktığını, mezheplerin ikonografik taleplerini ve Avrupa’da aynı yüzyılda görülen mezar anıtları
ve heykellerinin yansımalarını sunmaktadır.

19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren İstanbul’daki Hıristiyan mezar anıtlarında ölü portreleri;
melek, kadın, çocuk betimleri ile dini öykülerin yer aldığı heykel ve kabartmalar kullanılmıştır.
Bunlar doğrudan Hıristiyan inancını yansıtan semboller olduğu gibi daha çok yaşam, ölüm ve
diriliş ile ilişkilidir. Sembollerde hayvan, ölüm, çiçek, bitki ve ağaç motifleri de görülür. Diğer yandan mezarlarda mason işaretleri, dünya ve gökyüzü sembolleri, dini obje ve kıyafetler gibi farklı
tasvirlere de rastlanılmaktadır.

Bu makalede söz konusu mezar anıtlarındaki hayvan sembolleri ikonografik anlamları ile ele
alınarak, bunların özellikle ölüm ve Hıristiyanlık ile ilintili anlamları üzerinde durulmaktadır. 

Anahtar Kelimeler

Mezar, Sembol, Hayvan figürü, Kabartma, Heykel, İstanbul

Animal Symbols in Istanbul Christian Cemeteries

Öz

The monumental conspicuous grave steles with sculptures and carvings are made like social and
religious buildings along with the social rights and property acquiring right given to non-Muslims
in 19th century. These monuments present the reflections of the social wishes and needs of the families, skills of the craftsmen, the emergence of the monumental sculpture artisans as an occupation
in this century, the iconographic demands of the sects and grave steles and sculptures seen in Europe in the same century.

Symbols such as the portrait of the dead, angel, child, woman and religious stories were used in
the statues and reliefs in the Christian tombs in Istanbul since the second half of the 19th century.
Those symbols might both directly reflect Christian belief and are mostly related to life, death and
resurrection. Animal, mortality, flower, plant and tree motifs were also crafted in the symbols. In
addition to such motifs, many different descriptions including reliefs about with Christian traditions, mason symbols, world and sky symbols, religious objects and garments decorate the grave
monuments.

In this article, the focus is on the animal symbols and iconographies depicted on the grave monuments. While dealing with the iconographic meanings of the symbols, mostly their meanings
related to mortality and Christianity were discussed and the other meanings were ignored. 

Anahtar Kelimeler

Grave, Symbol, Animal figure, Relief, Statue, Istanbul

Kaynakça

• Alp, S. (2015). İstanbul’daki Rum, Ermeni ve Levanten Mezarlıklarında 19. Yüzyıl Figürlü Mezar Anıtları. (Yayınlanmamış doktora tezi). Anadolu Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Buckland, R. (2005). İşaretler, Semboller ve Alametler, İstanbul: Yeni Çizgi Yayın Dağıtım.
• Cırlot, J. E. (2002). A Dictionary of Symbols. Newyork: Dover Publication.
• Cömert, B. (1980). Mitoloji ve İkonogorafi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
• Cooper, J. C. (1992). Symbolic and Mythological Animals. London: Aqurian Press.
• Ferguson, G. (1954). Sings & Symbols in Christian Art. London: Oxford University Press.
• Frost, S. W. (1937). The Insect Motif in Art. American Association for The Advancement os Science, Vol. 44, No. 1, 78.
• Keister, D. (2004). Stories in stone. A Field Guide To Cemetery Symbolism And İconography. Salt Lake City: Gibbs Smith Publisher.
• Leppert, R. (2002). Sanatta Anlamın Görüntüsü İmgelerin Toplumsal İşlevi.(Çev. İsmail Türkmen), İstanbul: Ayrıntı Yayınevi.
• Machine, E. J. (1953). Symbols in religion. The Journal of Bıble and Religıon. Oxford: Oxford University Press, 163-169.
• Moe, D. (1985). Christina Symbols Handbook: Commetary & Patterns For Traditional and Contemporary Symbols. Min- naepolis: Ausbug Pub. House.
• Simons, Patricia (2015) Salience and the Snail: Liminality and incarnation in Francesco del Cossa’s Annunciation (c. 1470). Religion, the Supernatural and Visual Culture in Early Modern Europe: An Album Amicorum for Charles Zika. (Ed. Jen- nifer Spink and Dagmar Eichberger). Leiden: Brill, Lam edition, pp. 305-329.
• Spitzing, G. (1989). Lexicon byzantinisch-christlicher Symbole. Dierrichs.
• Papazoğlu, G. K. (2005). Taphika Nnēmeia tēs Polēs: A. Sisli-emporoi kai trapezites [Tafika Mnimia tis Polis; A. Şişli- Em- bori. Komotēnē (Yunanistan): Thrakikē Bibliothēkē.
• Parkes Weber, F. (1909). Aspects of Death, And Their Effects On The Living As Illustrated By Mınor Works of Art, Especially Medals, Engraved Gems, Jewels. The Numismatic Chronicle and Journal of the Royal Numismatic Society, Forthy. Vol. 10, 163-202.
• Throne, F. (1947). Nature Ramblings: Pysche. Science News Letter. April, 222.
• İnternet Yayınları
• https://www.rijksmuseum.nl/en/explore-the-collection/overview/abraham-mignon; https://hunting forsnails.wordpress. com/tag/abraham-mignon/
• https://www.nationalgallery.org.uk/paintings/carlo-crivelli-the-virgin-and-child-with-saints-francis-and-sebastian (erişim tarihi, 3.10.2016)
• https://www.rijksmuseum.nl/en/explore-the-collection/overview/abraham-mignon; https://hunting forsnails.wordpress. com/tag/abraham-mignon/ (erişim tarihi: 7 Mart 2016),
• https://www.youtube.com/watch?v=K7tCMKuZCPE.
• Görsel Listesi
• Makalede kullanılan tüm görseller Selda Alp tarafından fotoğraflanmıştır.
• Görsel 1: Feriköy Latin Katolik Mezarlığı, Adalea Sassiae Longobardae aile anıtı, ouroboros ve güvercin kabartması Görsel 2: Şişli Rum Mezarlığı, Negrapontis mezar anıtı ouroboros ve kelebek kabartması
• Görsel 3: Şişli Rum Mezarlığı, Pashalis Tranos anıtı, ouroboros ve kelebek kabartması
• Görsel 4: Feriköy Latin Katolik Mezarlığı’ndaki Rossi ailesi mezar şapeli, ouroboros ve kanatlı kum saati kabartması Görsel 5: Şişli Rum Mezarlığı, Doktor Aleksandros Kamburoğlu mezarı, kadeh ve yılan kabartması
• Görsel 6: Şişli Gregoryen Ermeni Mezarlığı’ndaki Kazazyan aile mezarı, yılan kabartmaları
• Görsel 7: Şişli Rum Mezarlığı, Anesti Simeon Taşçıoğlu mezar anıtı, güvercin kabartması
• Görsel 8: Feriköy Latin Katolik Mezarlığı, Thalasso ailesi mezar anıtı, güvercin kabartması
• Görsel 9: Şişli Rum Mezarlığı, Nikolopulos aile mezarı, güvercin kabartması
• Görsel 10: Feriköy Latin Katolik Mezarlığı, T. Locothetti mezarı, salyangoz kabartması
• Görsel 11: Şişli Rum Mezarlığı, Michael Svoronos mezar anıtı, yunuzbalığı ve salyangoz kabartması Görsel 12: Şişli Gregoryen Ermeni Mezarlığı, Koloyan mezarı, leylek kabartması
• Görsel 13: Şişli Rum Mezarlığı, George Zarifi anıtı, koç kabartması
• Görsel 14: Şişli Ermeni Mezarlığı, Nerses Sırpazan mezarı, kartal heykeli
• Görsel 15: Balıklı Rum Mezarlığı, Sunpudoğlu aile mezarı, kartal kabartması
• Görsel 16: Şişli Ermeni Mezarlığı, Harutyun Hanesyan mezarı, kartal kabartmaları
• Görsel 17: Heybeliada Ruhban Okulu bahçesindeki Patrik mezarı, çift başlı kartal kabartması Görsel 18: Saint Esprit Katedrali kriptası, Sester ailesi anıtı, kuğu kabartmaları
• Görsel 19: Şişli Rum Mezarlığı, Aziz Georgios ve ejderha kabartması