EXAMINATION OF TURKISH SCIENCE FICTION COVER DESIGNS IN THE CONTEXT OF SEARCH FOR A LOCAL STYLE: EXAMPLE OF TBD ANTHOLOGIES

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 1, 316 - 334, 28.06.2024

Birsen Çeken , Özgür Hünel

https://doi.org/10.20488/sanattasarim.1506073

Öz

The science fiction genre is also seen in Turkish literature since the 19th century. As science
fiction developed within Turkish literature, a domestic style problem emerged. Over time,
attention has been drawn to this problem and efforts have been made to solve it. On the
other hand, studies to solve the local style problem in Turkish science fiction literature generally
remained at the text level. However, a book consists of content and cover. Cover designs
constitute the first visual communication of the reader with the book, and it is one of the
important branches of graphic design. Therefore, it is necessary to reflect the concerns for
the content on the cover design. From this point of view, it is worth investigating whether the
Turkish science fiction cover designs are examined in the context of the search for a domestic
style, whether the efforts in this direction are reflected in the book cover designs, and if so,
in what way. For the book covers to be examined in the research, the Turkish Informatics
Association anthologies were selected as it is the most prestigious science fiction story competition
in Turkey, the importance and encouragement it gives to the local style, its appeal
to a wide audience of readers and writers, and the fact that it publishes books with regular
publication intervals covering a wide period of time. Semiotic analysis method was used for
the analysis and all the book covers were examined one by one with this method. The findings
obtained from all analyzes were interpreted and discussed in the conclusion section,
accompanied by the evaluation criteria in the book design, and suggestions for the future
were made in the light of the findings as well as the current situation analysis.

Anahtar Kelimeler

Sicence fiction, Turkish science fiction literature, Cover design, Anthology, Semiotics.

TÜRK BİLİM KURGU KAPAK TASARIMLARININ YEREL ÜSLUP ARAYIŞI BAĞLAMINDA İNCELENMESİ: TBD ANTOLOJİLERİ ÖRNEĞİ

Öz

Bilim kurgu türü, 19. yy.’dan itibaren Türk edebiyatında da görülür. Bilim kurgu, Türk
edebiyatı içerisinde geliştikçe, bir yerli üslup problemi de ortaya çıkmıştır. Zaman içerisinde
bu soruna dikkat çekilmeye ve çözüm çabaları gösterilmeye başlanmıştır. Bunlara
karşın, Türk bilim kurgu edebiyatında yerel üslup problemini gidermeye yönelik çalışmalar
genellikle metin düzeyinde kalmıştır. Oysa bir kitap içerik ve kapaktan oluşur. Kapak tasarımları,
okurun kitap ile ilk görsel iletişimini teşkil etmekte olup, grafik tasarımın önemli
branşlarından birisidir. Dolayısıyla içerik için güdülen kaygıların kapak tasarımına da
yansıması gereklidir. Bu açıdan bakıldığında, Türk bilim kurgu kapak tasarımlarının yerli
üslup arayışı bağlamında incelenmesi, bu yöndeki çabaların kitap kapak tasarımlarına
yansıyıp yansımadığı, yansıyorsa bunun ne şekilde olduğu, araştırılmaya değer bir konudur.
Araştırmada incelenecek kitap kapakları için, Türkiye’deki en prestijli bilim kurgu
öykü yarışması olması, yerel üsluba verdiği önem ve teşvik, geniş bir okur ve yazar kitlesine
hitap ediyor olması ve geniş bir dönemi kapsayan düzenli yayın aralıklı kitaplar yayınlıyor
olması sebebiyle Türkiye Bilişim Derneği’nin antolojileri seçilmiştir. İnceleme için Göstergebilimsel
çözümleme yöntemi kullanılmış ve kitap kapaklarının hepsi bu yöntemle tek tek
incelenmiştir. Tüm çözümlemelerden elde edilen bulgular, kitap tasarımında değerlendirme
kriterleri eşliğinde sonuç bölümünde yorumlanıp tartışılmış, mevcut durum analizinin
yanı sıra bulgular ışığında geleceğe dair önerilerde de bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Bilim kurgu, Türk bilim kurgu edebiyatı, Kapak tasarımı, Antoloji, Göstergebilim.

Kaynakça

• Akengin, G. ve Ersan, M. (2020). Grafik Tasarımda Soyutlama. Güzel Sanatlar Alanında Teori ve Araştırmalar II, s. 160.
• Aktepe, R. (2005). Bilimkurgu Öyküleri, s. 6. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Aktepe, R. (2021). Silsile – Bilimkurgu Öyküleri, s. 11-12. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Alibey, Ü. (2022). Karanlık Şafaklar, s. 9. İstanbul: Paris Yayınları.
• Barthes, R. (2009). Göstergebilimsel Serüven. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Baudou, J. (2005). Bilim-Kurgu, s. 16, 20-29. Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Bayar, Z. (1974). Antares, 4, (Güz 1974).
• Becer, E. (2002). İletişim ve Grafik Tasarım, s. 246-247. Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Bozkurt, İ. Ü. (2020). Bir Özel Konu Kütüphanesi Türü Olarak Bilimkurgu Kütüphaneleri: Yurt Dışından Örnekler ve Türkiye’deki Tek Örneği “Özgen Berkol Doğan Bilimkurgu Kütüphanesi”, Türk Kütüphaneciliği, 34, 2, s. 288.
• Çeken, B. ve Ersan, M. (2020). Gestalt Görsel Algı Kuramının Yaratıcı Kullanımı; Figür Zemin ve Odak Noktası İlkeleri. Güzel Sanatlar Alanında Teori ve Araştırmalar II, s. 149.
• Demiral, S. (2021). Breve Viaggio Nel Tompo: Scrittura Utopistica e Nuovi Realismi in Turchia, s. 126-135. Futurchia. Roma: Future Fiction.
• Elden, M. ve Özdem, Ö. O. (2015). Reklamda Görsel Tasarım – Yaratıcılık ve Sanat, s. 160-165. Ankara: Say Yayınları.
• Heller, S. ve Ilic, M. (2007). The Anatomy of Graphic Design, s. 0-1. USA: Rockport.
• Menteş, T. (2011). Yörüngeden Çıkanlar, s. 3. Ankara: Rodeo Yayıncılık.
• Reyhanoğulları, G. (2012). Türk Edebiyatının İlk Bilim-Kurgu Öyküleri ve Orhan Duru. Turkish Studies – International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 7/3, s. 2196.
• Scholes, R. ve Rabkin, E. S. (1977). A Brief Literary History of Science Fiction. Science Fiction: History, Science, Vision, s. 3. London: Oxford University Press.
• Tacer, Ö. (2019). Bilimkurgu Roman Kahramanları. Roman Kahramanları, 40, s. 127.
• Tacer, Ö. (2022). Türkiye’de Yerli Bilimkurgu – Bir Var Oluş Serüveni. Notos, 91, s. 62- 66.
• Uğur, V. (2019). Türk Bilimkurgu Edebiyatı ve Arketipler. Ankara: Günce Yayınları.
• Uyanık, S. (2013). Osmanlı Bilim Kurgusu: Fenni Edebiyat. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Görsel 1. Bilimkurgu Öyküleri kitap kapağı, 2005, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Görsel 2. Yörüngeden Çıkanlar kitap kapağı, 2011, İstanbul: Rodeo Yayıncılık.
• Görsel 3. Dünyalılar – Bilimkurgu Öyküleri kitap kapağı, 2016, İstanbul: İletişim Yayıncılık.
• Görsel 4. Silsile – Bilimkurgu Öyküleri kitap kapağı, 2021, İstanbul: İthaki Yayınları.