INVESTIGATION OF CHANGES IN THE PROPERTIES OF DONT POTTERY CLAY IN DIFFERENT FIRING CONDITIONS

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 2, 517 - 531, 23.12.2024

Erdal Çetintaş

https://doi.org/10.20488/sanattasarim.1603063

Öz

Traditional pottery has endured for centuries, shaped by human experience, knowledge development, and cultural preferences, while maintaining its role as a functional art form. Considering today’s conditions, including cost and the sustainability of products, it is important to experimentally compare different firing kilns. In this study, samples produced using mud obtained from the local pottery production center in Dont, Seydikemer District of Mugla Province, were fired in open firing, in a Karacasu kiln (wood-fired), and in an electric kiln (at 800ºC) to determine the changes dependent on kiln conditions. After firing, the samples were analyzed for water absorption, shrinkage (both firing and total shrinkage), chemical composition (XRF), mineral composition (XRD), and color changes.
According to the obtained results, it was noticed that the kaolinite clay mineral identified in the D-Raw sample underwent phase transformation under different firing conditions, while the quartz, illite, and mica minerals did not go through phase changes. The D-Open Firing sample showed high water absorption, firing shrinkage, and total shrinkage, whereas aforementioned values decreased in the D-Karacasu kiln firing and D-Electric kiln firing samples. It was determined that the whiteness (L*) and redness (a*) increased as a result of firing in different kilns.

Anahtar Kelimeler

Pottery, Open firing, Electric kiln, Karacasu kiln.

DONT BÖLGESİ ÇÖMLEKÇİ ÇAMURUNUN FARKLI PİŞİRİM KOŞULLARINDA İNCELENMESİ

Öz

Geleneksel çömlekçilik, insanların deneyim, bilgi gelişimi ve kültürel tercihlerinin sonucu ortaya çıkmış ve yüzyıllardır işlevsel bir sanat olarak varlığını sürdürmektedir. Günümüz koşulları gerek maliyet gerekse ürünlerin sürdürülebilirliği göz önünde bulundurularak dikkate alındığında; farklı pişirim ortamlarının deneysel olarak kıyaslanması önem arz etmektedir. Bu çalışmada, Muğla İli Seydikemer İlçesi Dont Mahallesindeki yerel çömlek üretim merkezinden temin edilen çamur kullanılarak üretilen örnekler açık pişirim, Karacasu fırını (odunlu) ve elektrikli fırında (800ºC) pişirilerek fırın koşullarının etkisine bağlı değişimlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Pişirimler sonrası örneklerin su emme, boyutça küçülme (pişme, toplam küçülme), kimyasal analiz (XRF), mineralojik analiz (XRD) ve renk ölçümleri yapılmıştır. Elde edilen sonuçlara göre, D-Ham örneğinde tespit edilen kil minerallerinden kaolinitin farklı pişirim koşullarında faz dönüşümüne uğradığı, kuvars, illit ve mika minerallerinde ise faz değişimin gerçekleşmediği gözlenmiştir. D-Açık Pişirim örneğinin su emme, pişme ve toplam küçülmesi yüksek iken, D-Karacasu fırın pişirim ve D-Elektrikli fırın pişirim örneklerinde bu değer azalmıştır. Farklı ortam pişirimleri sonucunda beyazlığın (L*) ve kırmızılığın (a*) arttığı belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Çömlek, Açık pişirim, Elektrikli fırın, Karacasu fırın.

Kaynakça

• Arcasoy, A. (1983). Seramik Teknolojisi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Yayını.
• Aslan, E. E. (2012). Avanos Çömlekçiliğinde Kaybolan Bir Değer: Kara Fırın. İDİL, 1(4): 1-13.
• Çetintaş, E. (2016). Rhodiapolis Hatalı Üretim Atığı Seramiklerinin Antik Fırın Yapısı Yardımıyla İncelenmesi, Doktora Tezi, Antalya: Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çizer, S. (2014). Terra Sigillate, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları.
• Çizer, S. (1985). Antik Çağdan Günümüze Batı Anadolu Çömlekçiliği, Yaşayana Uzantısı Menemen. 4. Ulusal El Sanatları Sempozyumu. İzmir. s.91.Erman, D.O. (2012). Türk Seramik Sanatının Gelişimi: Toprağın Ateşle Dansı. Acta Turcıca, 4(1), 18-33.
• Fraser, H. (2010). Seramik hataları ve çözüm yöntemleri. (Çev. Z. Mete ve İ. Özkan). İzmir: Karakalem Kitabevi Yayınları.
• Hasaki, E. (2002). Ceramic Kilns in Ancient Greece: Technology and Organization of Ceramic Workshops. Doctorate of Philosophy (Ph.D.). University Of Cincinnati
• Mangueira, G.M., Toledo, R., Teixeira, S., Franco, R.W.A., (2011). A study of the firing temperature of archeological pottery by X-ray diffraction and electron paramagnetic resonance. Journal of Physics and Chemistry of Solids, 72(2), 90-96. https://doi. org/10.1016/j.jpcs.2010.11.005
• Maritan, L., Nodari, L., Mazzoli, C., Milano, A., Russo, U. (2006). Influence of firing conditions on ceramic products: experimental study on clay rich in organic matter. Applied Clay Science, 31(1-2), 1–15. https://doi.org/ 10.1016/j.clay.2005.08.007
• Montana, G. (2020). Ceramic raw materials. How to recognize them and locate the supply basins. Mineralogy, petrography. Archaeological and Anthropological Sciences, 18(8), https://doi.org/10.1007/ s12520-020-01130-1
• Öney, D. (2015). Günümüzde Anadolu’da Kadınlar Tarafından Yapılan Çömlekçilik. Sanatta Yeterlilik Tezi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü.
• Özçatal, M. (2013) Seramik ve Metal buluntuların Arkeometrik Karakterizasyonu, Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.Özen, A. (1992). Ege Bölgesindeki Bazı Çömlek Üretim Yerlerinde Çömlekçiliğimiz. Yüksek Lisans Tezi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özen, T. A. (2001). Geleneksel Çömlek Sanatı. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Peacock, D. P. S. (1982). Pottery in the Roman world: an ethnoarchaeological approach, London: Longman.
• Rice, P. M. (1987). Pottery analysis: a sourcebook. Univ. Chicago: Chicago Press. Sevim, S., Sevim, C., Martinez E. H. (2018). İspanya’da Geleneksel Quart Çömlekçiliği ve Siyah Pişirim. Sanat ve Tasarım Dergisi, 143-161.
• Sevim, C. (1990). İlkel Fırınlar. Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Sevim, C. (2017). Geleneksel Çömlekçilikte Değişim ve Yüksek Pişirim Cazibesi. SDÜ ART-E Güzel Sanatlar Fakültesi Sanat Dergisi, 10(18).
• Sillar, B., Tite M. S. (2000). The Challenge of ‘Technologıcal Choıces’ for Materials Science Approaches in Archaeology. Archaeometry 42(1), DOI: 10.1111/j.1475- 4754.2000.tb00863.x
• Zengin, F. E. (2007). Antik Yunan Seramiklerinde Çömlekçilik Konulu Sahneler. Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.