GRAFİK TASARIM VE GÖRSEL İLETİŞİM TASARIMI EĞİTİMİNDE DENEYSEL TİPOGRAFİ VE BİR İLETİŞİM MECRASI OLARAK GAZETENİN DENEYSEL TİPOGRAFİ İLE YENİDEN TASARLANMASI

Yıl 2025, Sayı: 15- Özel sayı, 745 - 782, 20.10.2025

Seyit Mehmet Buçukoğlu

https://doi.org/10.20488/sanattasarim.1805089

Öz

Deneysel tipografi, grafik tasarım ve görsel iletişim tasarımında yaratıcı ve çağdaş çözümler
geliştirmeye olanak tanıyan etkili bir uygulama alanı sunmakta, tipografi eğitimine
yenilikçi ve güçlü alternatifler kazandırmaktadır. Bu çerçeveden bakıldığında araştırmanın
temel amacı, grafik tasarım ve görsel iletişim tasarımı eğitimi bağlamında deneysel
tipografinin önemini vurgulamak ve bu tipografik yaklaşımın bir iletişim mecrası olarak
gazetenin yeniden tasarlanmasında nasıl kullanılabileceğini ortaya koymaktır. Araştırma
kapsamında, deneysel tipografi kavramı ile gazete tasarımının temel unsurları, gazetenin
iletişimdeki rolü ve tasarım süreci ele alınmış, örnek uygulamalar üzerinden gazeteler incelenmiştir.
Nitel araştırma deseniyle yürütülen çalışma, betimsel analiz yöntemine dayandırılmış;
literatür taraması ile içerik ve görsel analiz teknikleri kullanılarak gerçekleştirilmiştir.
Araştırmanın bulguları, gazetenin deneysel tipografi ile yeniden tasarlanmasında
tipografinin rolü, görsel dilin oluşturulması, metin ve görsel arasındaki ilişki, zaman ve
mekân, okuyucu deneyimi gibi alt başlıkların önemine, bu bağlamda grafik tasarım ve
görsel iletişim tasarımı eğitiminde deneysel tipografi ile ortaya çıkan özgün ve yaratıcı anlatım
modellerinin şekillenmesinde deneysel gazete tasarımlarının rolüne odaklanmaktadır.
Araştırmanın sonucu, deneysel gazete tasarımlarının tipografinin dinamik ve yaratıcı
potansiyelini yansıtmada etkili bir tasarım alanı olduğunu ve gelecek tasarım perspektifleri
için yenilikçi yaklaşımlar geliştirilmesine katkı sağlayabileceğini ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Grafik tasarım , Deneysellik , Tipografi , İletişim , Gazete.

EXPERIMENTAL TYPOGRAPHY IN GRAPHIC DESIGN AND VISUAL COMMUNICATION DESIGN EDUCATION AND REDESIGN OF NEWSPAPER AS A COMMUNICATION MEDIUM WITH EXPERIMENTAL TYPOGRAPHY

Öz

Experimental typography is an effective application area that enables producing creative
and contemporary solutions in graphic design and visual communication design. This
approach offers innovative and powerful alternatives to typography education. The main
purpose of this study is to emphasise the importance of experimental typography in the context
of graphic design and visual communication education and to show how this approach
can be used in newspaper design. In the research, the concept of experimental typography,
the basic elements of newspaper design, the role of the newspaper in communication and
the design process are discussed. In addition, newspapers were analysed through various
examples. Literature review, content and visual analysis techniques were used in the study,
which was conducted using a descriptive analysis method based on qualitative research
design. The findings draw attention to the role of typography in newspapers redesigned
with experimental typography, the creation of a visual language, the relationship between
text and visuals, time-space concepts and reader experience. In this context, it is seen that
experimental newspaper designs contribute to the formation of original and creative forms
of expression in graphic design education. As a result, experimental newspaper designs offer
an effective design field that reflects the creative and dynamic aspect of typography and
constitutes an inspiring source for future design approaches.

Anahtar Kelimeler

Graphic design , Experimentalism , Typography , Communication , Newspaper

Kaynakça

• Akdağ, Ç. (2011). Gazete tasarımında bilinmeyenler. Erciyes İletişim Dergisi, 1(1).
• TBMM Kütüphanesi Açık Erişim Koleksiyonu. (t.y.). Takvimi vekayi. 9 Mayıs 2025 tarihinde https://acikerisim.tbmm.gov.tr/items/3785e22a-4749-4152-8716-9c8889e1fc9b adresinden erişilmiştir.
• Akkoyunlu, E. (2021, 15 Temmuz). Dünyadaki ilk gazete ve sonrakilerin kuruluş tarihleri. Journo. 9 Mayıs 2025 tarihinde https://journo.com.tr/dunyadaki-ilk-gazete#:~:text=Johann%20Carolus%20taraf%C4%B1ndan%201605%20y%C4%B1l%C4%B1nda,d%C3%BCnyadaki%20ilk%20gazete%20kabul%20ediliyor adresinden erişilmiştir.
• Armstrong, H. (2012). Grafik tasarım kuramı. İstanbul: Espas Yayınları.
• Becer, E. (2007). Modern sanat ve yeni tipografi. Yeni tipografinin bağımsız öncüleri, Werkman: Tipografide deney ve rastlantı. Ankara: Dost Kitabevi.
• Becer, H. E. (2009). Üniversitede Grafik Tasarım Eğitimi. Grafik Tasarım Görsel İletişim Kültürü Dergisi, 3(30), 74.
• Beitler, E. J., ve Lockhart, B. (1969). Design for you. Toronto: ON: John Wiley & Sons.
• Bektaş, D. (1992). Çağdaş grafik tasarımın gelişimi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Bilgi, İ. (2018, Nisan 20-23). Görsel tasarım problemlerini deneysel tipografi ile çözmek [Tam Metin]. IMFARTS 2018 III. Uluslararası Akdeniz’de Güzel Sanatlar Sempozyumu ve Kültür Sanat Çalıstayı, Göynük-Kemer Antalya, Bildiriler Kitabı, s. 477-484. https://www.researchgate.net/publication/330082883
• Blais, J. (2006, 20 Temmuz). Poynter Eye-track Araştırma Raporları. 22 Şubat 2025 tarihinde https://www.poynter.org/archive/2006/eyetrack-07-new-study-probes-online-and-print/ adresinden erişilmiştir.
• Borkiman. (2011, 1 Ocak). On this day in history: First edition of The Times published, 1785. TheModernHistorian.blogspot. 9 Mayıs 2025 tarihinde https://modernhistorian.blogspot.com/2011/01/on-this-day-in-history-first-edition-of.html adresinden erişilmiştir.
• Byrne, C. ve Witte M., (2001). A Brave New Worls: Understanding Deconstruction, Graphic Design History. S. Heller ve G. Balance (Ed.). New York: Allworth Press.
• Creswell, J. W. (2013). Araştırma Deseni: Nitel, Nicel ve Karma Yöntem Yaklaşımları (S. B. Demir, Çev.). Eğiten Kitap.
• Creswell, J. W. ve Poth, C. N. (2013). Qualitative inquiry and research design: Choosing among five approaches (3. baskı). California: Sage Publications.
• Çeliker, M., (2017). Tipografi’nin Görsel Bir Öğe Olarak Resimdeki Varlığı. İdil Dergisi, 6(37), 2543-2556.
• Daily Sabah. (2025, 6 Mayıs). 6 Mayıs 2025 tarihinde https://www.ahaber.com.tr/gazete-mansetleri/daily-sabah/2025/05/06 adresinden erişilmiştir.
• Dickie, G. (1977). Aesthetics: An introduction. New York: Bobbs-Merrill.
• Dünya Gazetesi. (2025, 9 Mayıs). 9 Mayıs 2025 tarihinde https://www.medyaloji.net/gazete-mansetleri/dunya_09-05-2025-tarihli-gazete-manseti-oku.html adresinden erişilmiştir.
• Farrel, J. (2016, 1 Temmuz). Timeline of Art History. Wordplay in Twentieth-Century Prints, MetMuseum. 10 Mart 2025 tarihinde https://www.metmuseum.org/essays/wordplay-in-twentieth-century-prints adresinden erişilmiştir. Flaws. (2013, 5 Mart). Professional Context: Art Direction Icons; Alexey Brodovitch. 7 Mayıs 2025 tarihinde https://f-l-a-w-s.blogspot.com/2013/03/professional-context-art-direction.html adresinden erişilmiştir.
• Garcia, M. R. ve Stark, P. (1991). Eyes on the news. St Petersburg, FL: The Poynter Institute for Media Studies.
• Geiger, B. J. (2007, 14 Mayıs). Ancient marble slab with writing. Flickr. 9 Mayıs 2025 tarihinde https://www.flickr.com/photos/ninja-bear/498311155 adresinden erişilmiştir.
• Janson, H. W. (1977). History of art: A survey of the major visual arts from the dawn of history to the present day. Englewood cliffs. New Jersey: Prentice-Hall and Harry N. Abrams.
• March, M. (1988). Creative typography. London: Quarto Publishing plc.
• Meggs, P. B., ve Purvis, A. W. (2016). Meggs’ history of graphic design (6th edition). Hoboken, New Jersey: John Wiley & Sons, Inc.
• Narewska, E. ve Holborn, M. (2013, 1 Ağustos). John Edward Taylor and Peterloo. The Guardian. 9 Mayıs 2025 tarihinde https://www.theguardian.com/gnmeducationcentre/john-edward-taylor-peterloo-teaching-resource-gnm-archive adresinden erişilmiştir.
• Oksijen Gazetesi. (2025, 14-20 Mart). gazetoksijen. 9 Mayıs 2025 tarihinde https://www.bizimaksu.com/gazete-mansetleri/oksijen/09/05/2025/ adresinden erişilmiştir.
• Okur, Ç. (2003). Deneysel tipografinin görsel iletişime etkisi (Yayın No. 124597). [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Eskişehir Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü], Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Ulusal Tez Merkezi.
• Onursoy, S. (2017). Gazete tasarımında görsel çekim: bir göz takibi çalışması. Kurgu 25(3).
• Özkurt, E. (2011). Grafik tasarımda deneysel tipografi ve uygulama alanları (Yayın No. 280015). [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Ulusal Tez Merkezi.
• Palmer, A. (2007). Type Creates a Visual Signature for Newspapers. Neuman Reports, Fall 2007, 93-95.
• Raymond, J. (2003). The invention of the newspaper: English newsbooks 1641-1649. Northamptonshire: Oxford University Press Resnick, E. (2003). Design for communication conceptual graphic design basics. Hoboken. New Jersey: John Willey & Sons Inc.
• Seale, C. (1999). Quality in qualitative research. Qualitative Inquiry, 5(4), 465-478.
• Smith, R. A., ve Smith C.M. (1974). Justifying aesthetic education. G. W. Hardiman ve T. Zernich (Ed.) Curricular Considerations for Visual Arts Education: Rationale Development and Evaluation içinde. Champaign, IL: Stipes.
• Szabo, M. ve Kanuka, H. (1998). Effects of violating screen design principles of balance, Unity and focus on recall learning, study time and completion rate. JI. of Educational Multimedia and Hypermedia 8(1).
• Tansel, F. A. (1960). İbrâhim Şinâsi Efendi, “Mukaddime”, Tercümân-ı Ahvâl, Nr. 1, 9 Teşrîn-i Evvel 1277 / 22 Ekim 1860; A.mlf., “Tercümân-ı Ahvâl Mukaddimesi”, Makaleler, Külliyât IV içinde (s. 2). Ankara: Dün-Bugün Yayınevi.
• Tschichold, J. (1993). Ausgewählte aufsätze über fragen der gestalt des buches und der typographie. Springer Basel AG.
• Tomorrowspapers. (2025, 5 Mayıs). Guardian front page. 5 Mayıs 2025 tarihinde https://www.tomorrowspapers.co.uk/guardian-front-page-2025-05-05/ adresinden erişilmiştir.
• Turizm Gazetesi.(2025, 10 Mayıs). Günü turizm haberleri. Turizmgazetesi. 10 Mayıs 2025 tarihinde https://www.turizmgazetesi.com/haber/gunun-turizm-haberleri/88972 adresinden erişilmiştir.
• Twemlow, A. (2006). Grafik tasarım ne içindir?. İstanbul: Yem Yayın.
• Uçar, T. F. (2019). Görsel iletişim ve grafik tasarım. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Veilinghuis Klinkhamer. (t.y). (Kunst) Jan Martinet, H. N. Werkman - The Next Call. Veilinghuis Klinkhamer. 10 Mart 2025 tarihinde https://aca-auctions.nl/veiling/ veiling-25/kavel/kunst-werkman-the-next-call adresinden erişilmiştir.
• Wikipedia. (2017, 4 Temmuz). Titelblatt der Relation aller Fürnemmen und gedenckwürdigen Historien aus dem Jahr 1609. 9 Mayıs 2025 tarihinde https://de.wikipedia.org/wiki/Relation_aller_F%C3%BCrnemmen_und_gedenckw%C3%BCrdigen_Historien adresinden erişilmiştir.
• Williams, M. (1998). Newspaper design. History of the Mass Media in the United States: An Encyclopedia, (pp. 442-445). EBSCOhost, AN 21548303.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (11. baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.