FRANK LESLİE’NİN POPÜLER AYLIĞINDA TÜRKİYE GRAVÜRLERİ

Yıl 2025, Sayı: 15- Özel sayı, 847 - 870, 20.10.2025

Ahmet Fuat Gökmen

https://doi.org/10.20488/sanattasarim.1805169

Öz

19. yüzyıl’da gelişen baskı teknikleri, yayıncılık alanında faaliyet gösteren illüstrasyonlu dergilerin görsel anlamda zenginleşmesini ve daha geniş kitlelere ulaşmasını sağlamıştır. Gravür tekniğiyle üretilen görsel eserler, dönemin toplumsal ve kültürel yaşamını yansıtırken, özellikle Doğu ve Osmanlı coğrafyasına dair önemli gözlemler içermiştir. Amerikalı illüstrasyon dergisi Frank Leslie’nin Popüler Aylığı (LPM) 2. sayısında Osmanlı Dönemi’ne ait çeşitli konu başlıkları altında çok sayıda ağaç gravüre yer vermiştir. Aylık içerisinde “Türk Şehirleri, Örf ve Adetleri” başlığı altında İstanbul’un tarihi, sosyal, kültürel ve dini yaşamını yansıtan gravürler yer almıştır. Bu çalışmada, LPM’de yer alan; Türkiye Sultanı, Türk Hasta Odası, Galata Kulesi, Çeşme Başında Kadınlar, Bir Şeyhin Türbesinde İnleyen Dervişler ve Sultan’ın Haremindeki Yazlık Odanın İçi isimli altı baskı ele alınmıştır. Gravürler, kronolojik sırayla ve yazılı metinlere paralel bir şekilde incelenmiştir. İncelemede, görsel özellikler ve dil kullanımı, benzer gravürlerle karşılaştırılarak değerlendirilmiştir. Derginin sayfalarında hayat bulan ağaç gravürler, incelikli detayları ve derinlikleriyle estetik bir zenginlik sunarak dönemin sanatsal anlayışını yansıtırken, LPM’nin görsel gücünü artırmış ve okuyucularına özgün bir deneyim yaşatmıştır. Ayrıca gravürlerin doğrudan veya ufak rötuşlarla daha önce üretilmiş görsellerden bir araya getirilerek yeniden sunulduğu görülmüştür. Oryantalist imgelerin tekrarı, gravürler aracılığıyla kendini göstererek Batı’daki Türk algısının şekillenmesinde önemli bir rol oynamıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı , Frank Leslie’nin Popüler Aylığı , Ağaç Gravür , Oryantalizm , İllüstrasyon.

ENGRAVINGS OF TURKEY IN FRANK LESLIE’S POPULAR MONTHLY

Öz

In the 19th century, the development of printing techniques enabled illustrated magazines operating in the field of publishing to become visually richer and reach a wider audience. Visual images produced with the engraving technique reflected the social and cultural life of the period and contained important observations about the Eastern and Ottoman geography in particular. Frank Leslie's Popular Monthly (LPM), an American illustration magazine, featured many wood engravings from the Ottoman period under various topics in its 2nd issue. The monthly included engravings reflecting the historical, social, cultural, and religious life of Istanbul under the heading “Turkish Cities, Manners and Customs”. In this study, six prints from LPM titled: The Sultan of Turkey, A Turkish Sick Room, The Tower at Galata, Women at a Fountain, Howling Dervishes at the Tomb of a Sheikh, and The Interior of the Summer Saloon of the Sultan’s Harem are discussed. The wood engravings that come to life on the pages of the magazine offer an aesthetic richness with their subtle details and depth, reflecting the artistic understanding of the period, increasing the visual power of LPM and providing a unique experience to its readers. It was also observed that the wood engravings were re-presented either directly or with minor retouching from previously produced images. The repetition of Orientalist images manifested itself through engravings and played a significant role in shaping the Western perception of Turks.

Anahtar Kelimeler

Ottoman , Frank Leslie’s Popular Monthly , Wood Engraving , Orientalism , Illustration

Kaynakça

• Allom, T., Walsh, R. (1839). Constantinople and the Scenery of the Seven Churches of Asia Minor: Illustrated. Birleşik Krallık: Peter Jackson, late Fisher, son, & Company.
• Balston, T. (2015). English Wood-Engraving 1900-1950. Amerika Birleşik Devletleri: Dover Publications.
• Bulut, C., & Yavuzçehre, P. S. (2022). Osmanlı İmparatorluğu’nda Sosyokültürel Yapısı ile Mahalle. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (48), 281-301.
• Brown, J. E. (1993). “ Frank Leslie’s illustrated newspaper”: The pictorial press and the representations of America, 1855-1889. Columbia University.
• Carrington, J. B. (1927). American Wood-Engravers. The American Magazine of Art, 414-423.
• Catsimpoolas, Nicholas, and Abdullah frères. Abdul Aziz. 1860, https://ark.digitalcommonwealth.
• org/ark:/50959/mg74t499g (Erişim Tarihi: 03 Mart 2025) Charton, É. (1863). Le tour du monde: nouveau journal des voyages. France: Hachette.
• C.N. Williamson. (1890). “Illustrated Journalism in England: Its Development. -- II.” Magazine of Art, 334-40.
• Chu, Y. (2018). Analysis of the Application of Illustration Art in Graphic Design. 3rd International Conference on Politics, Economics and Law (ICPEL 2018) (s. 539- 541). Atlantis Press.
• Cochrane, J. G. (Ed.). (1840). The Foreign quarterly review [ed. by JG Cochrane] (Vol. 25).
• Conway, J. (2016). Nineteenth Century Wood Engraving: its commercial decline. Art Libraries Journal, 41(4), 224-234.
• Ducuing, F. (1867). L’exposition universelle de 1867, illustrée (Vol. 2). E. Dentu.
• Garnier, C., & Ammann, A. (1892). L’habitation humaine. Hachette . İpek, N. (2020). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Fotoğraf Stüdyolarının Gelişimi, Kurtuluş Yılmaz Genç (Ed.), Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Ekonomi, Öne Çıkan Sektörler içinde (s.245-269) Ankara: Astana Yayınları.
• Jouannin, J. M. (1840). L’univers ou histoire et description de tous les peuples Turquie. Imprimeurs De L’ınstitut De France, Paris.
• Kainen, J. (2022). Why Bewick succeeded: A note in the history of wood engraving. DigiCat.
• Leslie, F. (Ed.). (1876). Frank Leslie’s Popular Monthly 1(2), 129-134, https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=umn.31951000968223q&seq=137&q1=galata (Erişim Tarihi: 05.12.2024-05.03.2025)
• Leslie, F. (Ed.). (1881). Frank Leslie’s Popular Monthly 12(2), https://www.mycomicshop.com/search?TID=56847269 (Erişim Tarihi: 05.03.2025)
• Leslie, F. (Ed.). (1894). Frank Leslie’s Popular Monthly, 38(4), 385-392, Frank Leslie Publishing House. https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=inu.32000000494460&seq=409&q1=pearl+street (Erişim Tarihi: 20.01.2025)
• Linton, W. J. (1880). The History of Wood-engraving in America. The American Art Review, 1(6), 236-242.
• L’universo illustrato giornale per tutti. Italy, Ed. della Biblioteca utile, 1868.
• Mainardi, P. (2017). Another World: Nineteenth-Century Illustrated Print Culture. Yale University Press.
• Martin, M. (2014). Nineteenth century wood engravers at work: Mass production of illustrated periodicals (1840–1880). Journal of Historical Sociology, 27(1), 132-150.
• Nochlin, L. (2006). The Imaginary Orient. Visual Culture: Spaces of Visual Culture, 19-35.
• Noyan, M. (t.y.). Târih Boyunca İstanbul Faytonları. https://www.zdergisi.istanbul/makale/tarih-boyunca-istanbul-faytonlari-190 adresinden erişilmiştir.
• Optic, O. (1873). Cross and Crescent, Or, Young America in Turkey and Greece: A Story of Travel and Adventure. Amerika Birleşik Devletleri: Lee and Shepard.
• Özer, S. (2008). Geçmişten Günümüze Kent-Çevre İlişkisi İçinde Çeşmeler. Sanat Dergisi, (13), 129-134.
• Rozental, R. (2023). Pre-state Photographic Archives and the Zionist Movement. Routledge. Said, E. W. (1978). Orientalism. New York, Pantheon Books.
• Smith, A. (1856). Customs and Habits of the Turks. Amerika Birleşik Devletleri: Higgins & Bradley.
• Spry, W. J. J. (1895). Life on the Bosphorus Doings in the City of the Sultan. Turkey, Past and Present, Including Chronicles of the Caliphs from Mahomet to Abdul Hamid II. Nichols.
• Taymaz, B. (2022). Osmanlı Dönemi İstanbul Sebil ve Çeşme Kitabelerinin Biçim ve İçerik Açısından Değerlendirilmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Üniversitesi.
• The Miriam and Ira D. Wallach Division of Art, Prints and Photographs: Print Collection, The New York Public Library. (1861-1876). Abdul Aziz Khan, Sultan of Turkey, https://digitalcollections.nypl.org/items/510d47dc-3ab8-a3d9-e040-e00a18064a99 (Erişim Tarihi: 12.01.2024)
• The Illustrated London News. (1853). 646(23). Birleşik Krallık: Elm House.
• The Illustrated London News. (1867). 1436(51). Birleşik Krallık: Illustrated London News & Sketch Limited.
• WALSH, Robert/ALLOM, Thomas. (1836-38). Constantinople and the Scenery of the Seven Churches of Asia Minor illustrated. London/Paris, Fisher, Son & Co, https://eng.travelogues.gr/item.php?view=40868 (Erişim Tarihi: 03.02.2025)
• Walsh, R. (1838). Constantinople and the scenery of the seven churches of Asia Minor illustrated. Fisher.
• Woodberry, G. E. (2020). A History of Wood-engraving. Birleşik Krallık: Library of Alexandria.
• The Manhattan. (1883). Amerika Birleşik Devletleri: John W. Orr.
• Jackson, M. (1885). The pictorial press: its origin and progress (Vol. 23). London: Hurst and Blackett.
• Harris, C. R. (1999). The illustrated American: “A revelation of the heretofore untried possibilities of pictorial literature”. Visual Communication Quarterly, 6(4), 4-7.
• Prettyman, G. (2001). Harper’s “Weekly” and the Spectacle of Industrialization. American Periodicals, 11, 24-48.