Antik Dönem Çatalhöyük Buluntularından “Boğa Başı/Boynuz” İmgelerinin Sanata Yansıması

Yıl 2025, Sayı: 36, 151 - 166, 27.06.2025

Rasim Bağırlı

https://doi.org/10.18603/sanatvetasarim.1697952

Öz

İnsanlığın tarih sahnesine çıkışı ile yaşamını sürdürmek için avcı-toplayıcı olduğu süreç onun hayatta kalışı için oldukça önemlidir. Bu uzun sürecin sonunda gerçekleşen tarım ve yerleşik hayat kavramları bir anlamda o dönemde yaşamsal bir devrim niteliğindedir. Günümüzün kültür yapısını anlayabilmek için geçmişin arkeolojik belge ve buluntularını anlamamız oldukça önemlidir. Bu açıdan değerlendirildiğinde bir Neolitik Dönem yerleşkesi olarak Çatalhöyük günümüz sanatçılarına ilham veren önemli bir kültür sahasıdır. Bu araştırma kapsamında; Çatalhöyük’ten esinle eser üreten sanatçıların seramik, heykel, baskıresim gibi özgün çalışmaları incelenerek analiz edilmiştir. Her biri farklı teknik ve alanlarda üretimlerini sürdüren bu sanatçıların geçmişe ait izleri günümüz sanatı ile hangi şekillerde ve düşünceler ile birleştirdiği noktası bu çalışmanın ana kapsamını oluşturmaktadır. Araştırmanın son bölümünde ise AA’nın Çatalhöyük buluntularında kültürel bir unsur olarak “boğa başı/boynuzu” ana temasına odaklandığı özgün seramik formları üzerine değerlendirmelerde bulunulmaktadır. “Bireysel Uygulamalar” bölümünde yer alan AA’nın çalışmaları boğa başı özelinde farklı istiflerle kompoze edilmiş seramik uygulamaları kapsamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kültür , Sanat , Seramik , Antik Dönem , Çatalhöyük

Kaynakça

• Ağırlar, N. (2019). Hitit seramik ve bezemelerinin Türk seramik sanat eğitimcilerinin yapıtlarına yansıması [Yüksek lisans tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü]. Samsun.
• Aksoy, M., & Çetin, K. (2018). Çatalhöyük mutfak yapıları ve araç-gereçlerinin 21. yüzyıl mutfak kültürüne yansımaları. Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 6(1), 125–141.
• Aktan, G. (2018). Çatalhöyük’te çıkarılan boğa boynuzlarını anlamlandırmada antik dönem mitolojilerindeki boğa figürü. İdil Sanat ve Dil Dergisi, 7(50), 1221–1228.
• Balyemez, A. (2018). Sanatı besleyen bir disiplin: Arkeolojiden ilham alan seramikler. Ulakbilge, 6(26), 903–919. https://doi.org/10.7816/ulakbilge-06-26-05
• Beydiz, M. G. (2016). Mitolojiden sanata hayvan imgesi. Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Bingöl, M., & Keskin, B. (2023). Sanattan temel tasarıma nesne-anlam üzerine yorumlamalar. Akademik Sanat, 19, 140–156.
• Bozdemir, O. (2015). Boynuzlu hayvan figürlerinin seramik formlarda yorumu [Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi].
• Bozok, B. (2022). Çağdaş sanat uygulamalarında antik bir kent: Çatalhöyük. Tarih Okulu Dergisi, 58, 1581–1596.
• Çirkin Uyanık, N. (2022). Çağdaş Türk seramik sanatında arkaik kült obje imgelemi. İdil, 99, 1609–1619.
• Erdal, O. (2024). Doğadan ilham: Biyomimikri ve seramik sanatının sentezi. Turkish Online Journal of Design Art and Communication, 14(4), 887–901. https://doi. org/10.7456/tojdac.1511526
• Gürçay Yılmaz, C., & Pazarlıoğlu, M. (2024). Türk resim sanatı tarihinde öncü kadın ressamlar. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Sanat ve Tasarım Dergisi, 34, 121–139.
• İpşiroğlu, N. (2010). Görsel sanatlarda alımlama ve sanatlararası etkileşim (Sanat Kuramları: 07). Hayalbaz Kitap.
• Karaaslan Gasimov, F. (2008). Neolitik çağ Çatalhöyük kültür unsurlarının çağdaş Türk seramik sanatına etkileri [Yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü].
• Kayahan, Z., & Çevik, N. (2024). Sandalye teması üzerine sanatsal söylemler. Journal of Social, Humanities and Administrative Sciences, 10(4), 595–608. 165
• Rasim Bağırlı | Antik Dönem Çatalhöyük Buluntularından “Boğa Başı/Boynuz” İmgelerinin Sanata Yansıması
• Kılıç, M. (2024). Çatalhöyük duvar figürlerinin günümüz seramik sanatında uygulanışı [Yüksek lisans tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü].
• Onur Erman, D. (2019). Antik çağdan günümüze seramik kültürü ve sanatında doğurganlık kavramı. Sanat ve Tasarım Dergisi, 24, 143–169.
• Özdoğan, M. (2007). Neolitik dönem günümüz uygarlığının temel taşları. In N. Başgelen (Ed.), 12000 yıl önce: Uygarlığın Anadolu’dan Avrupa’ya yolculuğunun başlangıcı – Neolitik Dönem (pp. 9–21). Yapı Kredi Yayınları.
• Öztürk, M. (2017). Çatalhöyük arkeolojik sit buluntularının sanat eğitimi ve pratiklerine katkısı [Doktora tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü].
• Pazarlıoğlu Bingöl, M. (2022). Sanatta disiplinlerarasılık. In M. C. Atalay (Ed.), Güncel sanat okumaları 1 (pp. 365–391). Hiperyayın.
• Sarnıç, K. Ö. (2016). Çağdaş Türk seramik sanatında arkeolojik imgelem. Sanat Dergisi, 28, 37–46.
• Sevin, V. (2004). Anadolu arkeolojisi (4. basım). Der Yayınları.
• Tuncer, B., & Bulut, İ. (2019). Arkeo-turizm potansiyeli açısından Çatalhöyük. Journal of International Social Research, 12(64), 278–292.
• Uyanık, N., & Berk, F. M. (2016). Mekân-şehir ve medeniyet bağlamında Çatalhöyük. Çatalhöyük Uluslararası Turizm ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 16, 1–16.
• İNTERNET KAYNAKLARI
• Güven, H. (2025). Hasan Kıran baskıları. Portfolyou. https://www.portfolyou.com/ yazilar/hasan-kiran-baskilari/
• GÖRSEL KAYNAKLAR
• Görsel 1 https://www.arkeolojisanat.com/shop/blog/10-maddede-neolitik-yerlesimcatalhoyuku- anlamak_3_134341.html, Erişim Tarihi: 27.02.2025.
• Görsel 7- 8: https://www.arkeolojisanat.com/shop/blog/10-maddede-neolitikyerlesim- catalhoyuku-anlamak_3_134341.html, Erişim Tarihi: 27.02.2025.
• Görsel 14: Hasan Kıran, Çatalhöyük. https://www.portfolyou.com/yazilar/hasankiran- baskilari/, Erişim Tarihi: 27.02.2025.
• Görsel 16-17-18-19: Rasim Bağırlı Kişisel Arşivi.