Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Türk Dokuma Sanatında Çift Başlı Kartal Figürü

Yıl 2017, Sayı: 19, 217 - 231, 22.06.2017

Gözde Uzgidim

https://doi.org/10.18603/sanatvetasarim.323129

Öz

Kartal ve kartala benzeyen avcı kuşlar, eski çağlarda
Türk devletlerinin sembolü olarak kullanılmışlardır. Çünkü o dönemdeki Türk
topluluklarının yaygın olarak inandıkları Gök Tanrı inancında kartalın, Tanrı’nın
kendisi, elçisi veya temsilcisi olduğuna inanılırdı. Gücü, kuvveti, kudreti, hâkimiyeti,
otoriteyi, asaleti, koruyucu ruhu temsil eden kartal, kültürel bir değer veya
bir simge olarak yorumlanabilir. Çift başlı kartalın ise gökleri koruyan Gök
Tanrı’nın bekçisi, yer altı ve yer üstünü, gece ve gündüzü, doğu ve batıyı yani
aynı zamanda tezatlığı da temsil ettiği düşünülmektedir.  Bu anlamlarından dolayı sadece Anadolu’da
değil diğer bölgelerde kurulan Türk devletlerinde de önemli bir yere sahip olan
kartal figürü, halı, kumaş, keçe, sikke, ahşap ve madeni eşyalar ve mimari
eserlerde tek veya çift başlı kullanımı ile oldukça yaygındır.  Bu araştırmanın amacı, özellikle Türk
kültüründe güçlü bir yeri olan çift başlı kartalın, dokuma sanatında (halı,
kumaş ve keçe) nasıl kullanıldığının incelenmesidir.

Anahtar Kelimeler

dokuma kartal çift başlı kartal halı

Kaynakça

  • Aslanapa, O. (1987). Tük Halı Sanatının Bin Yılı. İstanbul: Eren Yayıncılık ve Kitapçılık.
  • Balcı, N. (2012). “Türk Halı Sanatında Mitolojik Kaynaklı Bazı Motifler”, Arış Dergisi, 8, 38-51.
  • Çelik, A. (2002). “Niğde Sungur Bey Camiinde Bulunmuş Olan Çift Başlı Kartal Figürlü Halı Üzerine Düşünceler”, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 9, 45-59.
  • Çoban, İ. (2015). “Türk İkonografisinde Kartal Motifi ve Çağdaş Türk Resim Sanatına Yansımaları”, İdil, 4 (16), 57-80.
  • Çoruhlu, Y. (2011). Türk Mitolojisinin Ana Hatları. İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.
  • Esin, E. (2003). Orta Asya’dan Osmanlıya Türk Sanatında İkonografik Motifler. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
  • Görgünay Kırzıoğlu, N. (2001). Altaylardan Anadolu’ya Türk Dünyasında Ortak Yanışlar. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
  • Güven, M. (2014). “Türk Halk Oyunlarında Kartal Figürü”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 51, 285-302.
  • Ögel, B. (1998). Türk Mitolojisi. (1.Cilt). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
  • Öney, G. (1992). Anadolu Selçuklu Süslemesi ve El Sanatları. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları
  • Parlar, G. (2000). Anadolu Selçuklu Sikkelerinde Yazı Dışı Figüratif Öğeler. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
  • Salman, F. (1998). “Tarihi Türk Kumaşlarında Desen ve Renk”, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 4, 141-154.
  • Türlü, A. (1998). Niğde Müzesinde Bulunan Halı ve Kilimlerin Bölgesel Teknik ve Desen Özelliklerinin Belirlenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
  • http://www.turania.net/etnoloji-ve-halkbilimi/4285-cift-basli-kartal-ve-turkler.html 06.04.2015’de alınmıştır.
  • http://www.motiftr.com/default.asp?L=TR&mid=158 04.11.2016’da alınmıştır.
  • https://tr.wikipedia.org/wiki/Tele%C3%BCtler 25.04.2017’de alınmıştır.
  • http://www.turkelhalilari.gov.tr/makaleler.php?language=tur&icerik=hayvan_figur2 26.04.2017’de alınmıştır.
  • Resim 1-2. İlden, S. (2012). Türk İkonografisinde Kartal Motifi (http://www.academia.edu/21813165/T%C3%9CRK_%C4%B0KONOGRAF%C4%B0S%C4%B0NDE_KARTAL_MOT%C4%B0F%C4%B0
  • Resim 3. Neriman Görgünay Kırzıoğlu Arşivinden
  • Resim 4-5. Balcı, N. (2012). “Türk Halı Sanatında Mitolojik Kaynaklı Bazı Motifler”, Arış Dergisi, 8, 38-51.41-42.
  • Resim 6. Çelik, A. (2002). “Niğde Sungur Bey Camiinde Bulunmuş Olan Çift Başlı Kartal Figürlü Halı Üzerine Düşünceler”, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 9, 45-59.
  • Resim 7. http://www.turkelhalilari.gov.tr/halidetay.php?language=tur&kod=000097
  • Resim 8. Çoban, İ. (2015). “Türk İkonografisinde Kartal Motifi ve Çağdaş Türk Resim Sanatına Yansımaları”, İdil, 4 (16), 57-80.
  • Resim 9. http://www.motiftr.com/default.asp?L=TR&mid=158
  • Resim 10. Göksu, E. (2016). ‘Çift Başlı Kartal ve Selçuklular’, USAD, Güz, 5, 117-141.
  • Resim 11. Salman, F. (1998). “Tarihi Türk Kumaşlarında Desen ve Renk”, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 4, 141-154.

Yıl 2017, Sayı: 19, 217 - 231, 22.06.2017

Gözde Uzgidim

https://doi.org/10.18603/sanatvetasarim.323129

Öz

Kaynakça

  • Aslanapa, O. (1987). Tük Halı Sanatının Bin Yılı. İstanbul: Eren Yayıncılık ve Kitapçılık.
  • Balcı, N. (2012). “Türk Halı Sanatında Mitolojik Kaynaklı Bazı Motifler”, Arış Dergisi, 8, 38-51.
  • Çelik, A. (2002). “Niğde Sungur Bey Camiinde Bulunmuş Olan Çift Başlı Kartal Figürlü Halı Üzerine Düşünceler”, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 9, 45-59.
  • Çoban, İ. (2015). “Türk İkonografisinde Kartal Motifi ve Çağdaş Türk Resim Sanatına Yansımaları”, İdil, 4 (16), 57-80.
  • Çoruhlu, Y. (2011). Türk Mitolojisinin Ana Hatları. İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.
  • Esin, E. (2003). Orta Asya’dan Osmanlıya Türk Sanatında İkonografik Motifler. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
  • Görgünay Kırzıoğlu, N. (2001). Altaylardan Anadolu’ya Türk Dünyasında Ortak Yanışlar. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
  • Güven, M. (2014). “Türk Halk Oyunlarında Kartal Figürü”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 51, 285-302.
  • Ögel, B. (1998). Türk Mitolojisi. (1.Cilt). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
  • Öney, G. (1992). Anadolu Selçuklu Süslemesi ve El Sanatları. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları
  • Parlar, G. (2000). Anadolu Selçuklu Sikkelerinde Yazı Dışı Figüratif Öğeler. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
  • Salman, F. (1998). “Tarihi Türk Kumaşlarında Desen ve Renk”, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 4, 141-154.
  • Türlü, A. (1998). Niğde Müzesinde Bulunan Halı ve Kilimlerin Bölgesel Teknik ve Desen Özelliklerinin Belirlenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
  • http://www.turania.net/etnoloji-ve-halkbilimi/4285-cift-basli-kartal-ve-turkler.html 06.04.2015’de alınmıştır.
  • http://www.motiftr.com/default.asp?L=TR&mid=158 04.11.2016’da alınmıştır.
  • https://tr.wikipedia.org/wiki/Tele%C3%BCtler 25.04.2017’de alınmıştır.
  • http://www.turkelhalilari.gov.tr/makaleler.php?language=tur&icerik=hayvan_figur2 26.04.2017’de alınmıştır.
  • Resim 1-2. İlden, S. (2012). Türk İkonografisinde Kartal Motifi (http://www.academia.edu/21813165/T%C3%9CRK_%C4%B0KONOGRAF%C4%B0S%C4%B0NDE_KARTAL_MOT%C4%B0F%C4%B0
  • Resim 3. Neriman Görgünay Kırzıoğlu Arşivinden
  • Resim 4-5. Balcı, N. (2012). “Türk Halı Sanatında Mitolojik Kaynaklı Bazı Motifler”, Arış Dergisi, 8, 38-51.41-42.
  • Resim 6. Çelik, A. (2002). “Niğde Sungur Bey Camiinde Bulunmuş Olan Çift Başlı Kartal Figürlü Halı Üzerine Düşünceler”, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 9, 45-59.
  • Resim 7. http://www.turkelhalilari.gov.tr/halidetay.php?language=tur&kod=000097
  • Resim 8. Çoban, İ. (2015). “Türk İkonografisinde Kartal Motifi ve Çağdaş Türk Resim Sanatına Yansımaları”, İdil, 4 (16), 57-80.
  • Resim 9. http://www.motiftr.com/default.asp?L=TR&mid=158
  • Resim 10. Göksu, E. (2016). ‘Çift Başlı Kartal ve Selçuklular’, USAD, Güz, 5, 117-141.
  • Resim 11. Salman, F. (1998). “Tarihi Türk Kumaşlarında Desen ve Renk”, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 4, 141-154.
Toplam 26 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Bölüm Makaleler
Yazarlar

Gözde Uzgidim

Yayımlanma Tarihi 22 Haziran 2017
Yayımlandığı Sayı Yıl 2017 Sayı: 19

Kaynak Göster

APA Uzgidim, G. (2017). Türk Dokuma Sanatında Çift Başlı Kartal Figürü. Sanat Ve Tasarım Dergisi(19), 217-231. https://doi.org/10.18603/sanatvetasarim.323129
AMA Uzgidim G. Türk Dokuma Sanatında Çift Başlı Kartal Figürü. Sanat ve Tasarım Dergisi. Haziran 2017;(19):217-231. doi:10.18603/sanatvetasarim.323129
Chicago Uzgidim, Gözde. “Türk Dokuma Sanatında Çift Başlı Kartal Figürü”. Sanat Ve Tasarım Dergisi, sy. 19 (Haziran 2017): 217-31. https://doi.org/10.18603/sanatvetasarim.323129.
EndNote Uzgidim G (01 Haziran 2017) Türk Dokuma Sanatında Çift Başlı Kartal Figürü. Sanat ve Tasarım Dergisi 19 217–231.
IEEE G. Uzgidim, “Türk Dokuma Sanatında Çift Başlı Kartal Figürü”, Sanat ve Tasarım Dergisi, sy. 19, ss. 217–231, Haziran 2017, doi: 10.18603/sanatvetasarim.323129.
ISNAD Uzgidim, Gözde. “Türk Dokuma Sanatında Çift Başlı Kartal Figürü”. Sanat ve Tasarım Dergisi 19 (Haziran 2017), 217-231. https://doi.org/10.18603/sanatvetasarim.323129.
JAMA Uzgidim G. Türk Dokuma Sanatında Çift Başlı Kartal Figürü. Sanat ve Tasarım Dergisi. 2017;:217–231.
MLA Uzgidim, Gözde. “Türk Dokuma Sanatında Çift Başlı Kartal Figürü”. Sanat Ve Tasarım Dergisi, sy. 19, 2017, ss. 217-31, doi:10.18603/sanatvetasarim.323129.
Vancouver Uzgidim G. Türk Dokuma Sanatında Çift Başlı Kartal Figürü. Sanat ve Tasarım Dergisi. 2017(19):217-31.