Kültürel Değerlerin Ambalaj Tasarımına Yansıması: Portekiz Örneği

Yıl 2020, Sayı: 26, 603 - 624, 28.12.2020

Şirin Şengel Bilge Kınam

Öz

Ambalaj tasarımı, ürünü dış etkenlerden koruyarak muhafaza eden, taşımayı kolaylaştıran ergonomik
yapısı bulunan, tüketiciyle sessiz bir şekilde iletişim kurabilen bir pazarlama aracıdır. Ürünlerin giysisi
olan ambalaj tasarımlarının piyasanın rekabetçi ortamında öne çıkarılabilmesi ve farklı olabilmesi için
tasarımcılar, yeni biçim ve içerik arayışlarına yönelmişlerdir. Bu arayış sonucunda kültürel öğeler bir tasarım
diline dönüştürülmüş; grafik tasarım ve ambalaj tasarımı gibi tasarım alanlarında zengin bir çeşitlilik ve
yorumla kullanılmaya başlanmıştır. Kültür ve kültürel öğeler birçok alanda olduğu gibi tasarımcının da
üretim sürecinde başvurduğu bir beslenme kaynağıdır. Bu çalışmanın amacı, kültürel öğelerin sembolik
bir dil olarak ambalaj tasarımında nasıl kullanıldığını incelemektir. Çalışma tarama modeli kapsamında
betimsel bir araştırmadır. Kültürel değerlerin sembolleştirilerek yaygın ve zengin bir çeşitlilikte ambalaj
tasarımlarında kullanıldığı Portekiz kültürü ile sınırlandırılmıştır. Bu kapsamda Lizbon ve Porto şehirlerine
yapılan ziyaretler çerçevesinde Portekiz’in sembolik değer taşıyan kültürel öğeleri gözlem ve alanyazın ile
incelenmiş; ambalaj tasarımları üzerindeki yansımaları örnekler üzerinden ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Portekiz, Tasarım, Sembol, Ambalaj Tasarımı, Kültür

Kaynakça

• Ambrose, G. ve Harris, P. (2011). Packaging the brand: exploring the relationship between packaging design and brand identity. Switzerland: Ava Publishing.
• Becer, E. (2014). Ambalaj Tasarımı. Ankara: Dost Kitapevi Yayınları.
• Demirdurak, B. (2017). Portekiz - İyi Zamanlar Ülkesi. Yuvarlak Dünyanın Köşeleri Dizisi-5. İstanbul: Gita Yayınları.
• Gözübüyük, Ş. H. (2015). Satın alma davranışları üzerinde ambalajın etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Bartın Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bartın.
• Güvenç, B. (1996). İnsan ve Kültür. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Haviland, William A. (2002). Kültürel Antropoloji, (çev. H. İnaç), İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• İlisulu, T. İ, (2019). “Gıda Ambalajı tasarımlarında değişen tüketici beklentileri”. Sanat ve Tasarım Dergisi, 10, 16-23.
• Koç, E. (2007). Tüketici davranışı ve pazarlama stratejileri global ve yerel yaklaşım. Ankara: Seçkin Yayınları.
• Köse, S. (2009). Ambalaj Tasarımında Bildiri Oluşturma Aracı Olarak İllüstrasyonun Kullanımı. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Süleyman Demirel Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, İsparta.
• Meyers, M, H. ve Lubliner J. M. (2004). Başarılı Ambalaj, Başarılı Pazarlama. Faydalı Marketing Kitapları. İstanbul: Rota Yayınları.
• Ortaylı, İ. (2019). İlber Ortaylı Seyahatnamesi. Kronik Kitap: İstanbul.
• Öksüz, Z. (2011). Düşük Kalorili Gıda Ambalajlarının Tüketiciler Üzerinde Psikolojik Etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Portugal: Collection Guides Europe. (2016). Editorial Fisa Escudo De Oro, İspanya: S.A. Rona, Z. (1997). “Azulejo”, Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, 1. Cilt, İstanbul: Yem Yayınları.
• Yeni Hayat Ansiklopedisi. (2010). “Portekiz Maddesi” Cilt 4, İstanbul: YHA
• Kültür - Web: https://sozluk.gov.tr/ adresinden 7.10.2019’de alınmıştır.
• Lisbon’s Trams - Web: https://lisbonlisboaportugal.com/lisbon-transport/lisbon-tramguide. html adresinden 11.2.2020’de alınmıştır.
• Portuguese tiles give life to the new collection of Luxury Amenities - Web:https:// worldbranddesign.com/portuguese-tiles-give-life-to-the-new-collection-of-luxuryamenities/ adresinden 14.10.2019’da alınmıştır.
• Rooster of Barcelos - https://en.wikipedia.org/wiki/Rooster_of_Barcelos adresinden 12.09.2019’de alınmıştır.
• Six Places to see Portuguese Azulejos in Lisbon - Web: https://www.corinthia.com/ lisbon/discover-lisbon/six-places-to-see-portuguese-azulejos-in-lisbon/ adresinden 22.10.2019’de alınmıştır.
• Görsel 1: Portekiz’in sembolleri: Barcelos’un horozu, Sardalya balığı, Fado Müziği http://ibericalanguages.com/top-5-cultural-symbols-of-portugal/ adresinden 08.02.2019’dan alınmıştır.
• Küp şeklinde taşlarla dekorlu döşenen kaldırımlar, kırlangıç kuşu (Andorinha) (Şirin Şengel arşivi 2018) ve Minho’nun kalbi https://tr.pinterest.com/pin/397864948304295135/ adresinden 08.02.2019’dan alınmıştır.
• Görsel 2: Casa Grande çikolata markasının ambalaj tasarımlarında illüstratif doku olarak kullanılan Portekiz’in kültürel sembolleri (sol baştan); Fado gitarı, siyah horoz, Minho’nun kalbi, Portekiz evleri, çini, kırlangıç kuşu, sarı tramvay, kaldırım taşları vb. yer almaktadır (Şirin Şengel arşivi).
• Görsel 3: Fronteire Sarayı’nın çini desenleri, Lizbon, 2019 https://www.weheartlisbon.com/en/sights/palacio-dos-marqueses-de-fronteira adresinden 12.6.2019’da alınmıştır. Altta Porto’da bina yüzeylerinin kaplanmasında kullanılan geometrik desenli çini (azulejo) örnekleri, 2018 (Şirin Şengel arşivi).
• Görsel 4: Azulejo çini karo desenlerinin ambalaj tasarımları üzerinde uyarlamaları, 2018 (Bilge Kınam arşivi).
• Görsel 5: Azulejo desenlerinin bisküvi ambalaj tasarımlarına uyarlanması, 2018, (Bilge Kınam arşivi).
• Görsel 6: Saudade adlı otel için sabun ambalajlarının üzerinde Portekiz çini desenlerinin grafiksel konsepti. https://worldbranddesign.com/portuguese-tiles-give-life-to-the-newcollection- of-luxury-amenities/ adresinden 18.12.2019’da alınmıştır.
• Görsel 7: Lizbon’un ünlü Gınja likörü ambalaj tasarımında illustrasyon olarak kullanılan Fado sembolleri (2019) (Bilge Kınam arşivi).
• Görsel 8: Galo de Barcelos, Barcelos’un siyah horozu’nun çeşitli tasarım uyarlamaları https://www.meiaduzia.pt/en/products/pack-3-special-edition-barcelos-cock adresinden 24. 11.2019’da alınmıştır.
• Görsel 9: Balık konservesi ve diğer deniz ürünleri için kağıt ve teneke ambalaj tasarımları 2018, Porto (Şirin Şengel arşivi).
• Görsel 10: Balık konservesi ambalaj tasarımları https://www.packagingoftheworld.com/2015/06/riscos-canned-fish.html adresinden 9.07.2019’da alınmıştır.
• Görsel 11: Socilink Sardalya balığının konserve tasarımları https://www.behance.net/gallery/62393515/Conservas-Portuguesas adresinden 13.07.2019’da alınmıştır.
• Görsel 12: Çeşitli çikolata ambalajı tasarımları, 2018, (Bilge Kınam arşivi).
• Görsel 13: Yerel kıyafetleri ile Portekizli kadın figürleri ile tasarlanan balık ambalajları, 2018, Porto (Şirin Şengel arşivi).
• Görsel 14: Deniz ürünleri konserve ambalaj ve dükkan tasarımları, 2018, (Bilge Kınam arşivi).
• Görsel 15: Lizbon’da sarı, yeşil ve turuncu tramvay, 2018, (Bilge Kınam arşivi).
• Görsel 16: Portekiz’in sembollerinin ambalaj tasarımlarına uyarlanmış halleri https://www.packagingoftheworld.com/search/label/Portugal adresinden 11.11.2019’da alınmıştır.