Türk Resim Sanatı Tarihinde Öncü Kadın Ressamlar

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 34, 121 - 139, 01.12.2024

Ceren Gürçay Yilmaz , Mehtap Pazarlıoğlu

https://doi.org/10.18603/sanatvetasarim.1478136

Öz

Cumhuriyet döneminden günümüze kadın teması sanatta oldukça çok işlenmekte ve kadın sanatçılar sanatta öncü girişimlerde bulunmaktadırlar. Çağdaş resim sanatının öncü isimlerinden Mihri Müşfik Hanım’ın dönemin Güzel Sanatlar Akademisi olan İnas Sanayi-i Nefise Mektebi’nde ilk kadın yönetici olarak yer alması ve Belkıs Mustafa’nın bu kurumdan diploma alan ilk Türk kızı olması, Fahrelnisa Zeid’in geometrik formlarla gerçekleştirdiği eserleri ile soyut sanatın ülkemizdeki temsilcilerinden biri olması Türk sanat tarihimiz açısından önem taşımaktadır. Bu bağlamda çalışmada öncü nitelikleri ile Türk sanat tarihinde yer alan kadın sanatçılarımızı ve eserlerini açıklamak amaçlanmaktadır. Araştırmanın bir diğer amacı ise, Cumhuriyet döneminden günümüze kadın sanatçılarımızın ülkemizin sanat dinamiğini yönlendiren etkilerini vurgulamaktır. Yurt dışında öğrenim görerek yurda dönen kadın sanatçılar, kültürel değerlerini Batı’dan aldıkları sanat teknik ve yöntemleri ile yeniden değerlendirmiş ve eserleri ile özgün yorumlar getirmişlerdir. Araştırmada, genç kadın sanatçılarımıza ilham verecek öncü kadın sanatçılarımızın sanat alanında dikkat çeken özellikleri sunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Türk Resim Sanatı, Modern Sanat, Kadın, Resim.

Etik Beyan

Etik beyan gerektirecek veriler yer almamaktadır. İlgili bilgiler kaynakçada belirtilerek verilmiştir.

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

yok

Teşekkür

Teşekkürler

Kaynakça

• Akçay, S. (2015). Türk resim sanatında (1908-1930) Erken Cumhuriyet Dönemine kadar ilk ve öncü kadın ressamlar[Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Doğuş Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat ve Tasarım Fakültesi Plastik Sanatlar Anabilim Dalı, İstanbul.
• Başbuğ, F. (2009). 1914 Çallı Kuşağı’nın Türk resim sanatı ve eğitimine etkisi[Yayımlanmamış doktora tezi] Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Resim Bölümü, Güzel Sanatlar Eğitimi Ana Bilim Dalı, Resim Öğretmenliği Bilim Dalı, Konya.
• Can, G. Ş. (2016). Tanzimat'tan Cumhuriyet Dönemi Türkiye’sine öne çıkan kadın sanatçılar. İdil Sanat ve Dil Dergisi, 5(23), s. 1017-1036.doi: 10.7816/idil-05-23-14
• Çevik, S. (2019, 2-5 Mayıs). Eren Eyüboğlu resimlerinde mitolojik unsurlar ve kadın. International Symposium on Mythology, s. 852-864, Türkiye, Ardahan.
• Demir, N. (2022). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e geçiş yıllarında öncü kadın heykeltraşlar[Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Mersin Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Anabilim Dalı, Mersin.
• Doğanay, Erkan. (2023). Türk resminin yüz bir yüzü 101 ressam 101 portre (1. Baskı). Ketebe Yayınları, İstanbul. ISBN: 978-625-8159-74-5.
• Güven, S. (2010). Ankara Devlet Resim ve Heykel Müzesinde 1914 kuşağı, Müstakil Ressamlar ve Heykeltıraşlar Birliği ve D grubu ressamlar[Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Anabilim Dalı, Ankara.
• Jenkins, M. M. (2020). Thinking continuity in the works and milieus of Fahrelnissa Zeid [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. University of British Columbia, The Faculty Of Graduate And Postdoctoral Studies, Art History And Theory, Vancouver. Erişim: https://open.library.ubc.ca/collections/ubctheses/24/items/1.0394136
• Kaya Okan, B. (2012). Türk heykel sanatında feminist eğilimler. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(3), s. 123-138.
• Noyan, M. (2002). Aliye Berger ve sanatı[Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı, Batı Sanatı ve Çağdaş Sanat Bilim Dalı, İstanbul.
• Özcan, N. (2016). Selim İleri’den bir ressama yorum Mihri Müşfik: ölü bir kelebek. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları (HÜTAD) Dergisi, 25., s. 153-174.
• Paşalıoğlu, B. H. (1996). İnas Sanayi-i Nefise Mektebi ve mezunları[Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Türk Sanat Tarihi Anabilim Dalı, İstanbul.
• Şahin Karadal, M. (2018). Ressam Mihri Müşfik: sanat ve girişimcilik üzerine bir irdeleme. International European Journal of Managerial Research Dergisi (EUJMR),2,(3), s. 75-86.
• Şahin, S. (2019). Türk baskıresim sanatında öncü kadın sanatçılar ve baskıresim sanatına katkıları. İdil Sanat ve Dil Dergisi, 8(55),s.403-413. doi: 10.7816/idil-08-55-14
• Tekdemir Dökeroğlu, Ö. (2018). Bir sanatçı incelemesi: Mihri Müşfik ve portreleri. International Social Sciences Studies Journal (SSSjournal), 4(25),s. 5432-5441.
• Uzun Aydın, D. (2014). “Sanayi-i Nefise Mektebi” ve Paris Güzel Sanatlar Okulu “L’ecole Des Beaux-Arts” üzerine bir değerlendirme.The Journal of Academic Social Science, 6, Eylül, s. 74-81.
• Yavuz, A. (2021). Modernleşme ve Çağdaş Sanatta Kültürel İletişimin İlk Türk Kadın Ressamı: Mihri Müşfik. Namık Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksek Okulu Dergisi, 3(2). s. 7-18.
• İNTERNET KAYNAKLARI İnternet: Asaf, H. SSM, https://www.sakipsabancimuzesi.org/sanatci/277adresinden 07.03.2024’de alınmıştır.
• İnternet: Dolmacı, https://sevildolmaci.com.tr/tr/artists/nese-erdok/adresinden 07.03.2024’de alınmıştır. İnternet:İstanbul Modern.(2017). https://www.tate.org.uk/whats-on/tate-modern/fahrelnissa-zeidadresinden 25.03.2024’de alınmıştır.
• İnternet:Mihri Müşfik, Ankara Resim ve Heykel Müzesi. https://arhm.ktb.gov.tr/artists/detail/2150/mihri-musfik-1886-1954adresinden04.03.2024’de alınmıştır.
• İnternet:Neş’e Erdok. Biyografi. https://www.neseerdok.com.tr/biyografi.aspadresinden 07.03.2024’de alınmıştır.
• GÖRSEL KAYNAKLAR
• Görsel 1: Müşfik, M.Ümit Cahit Yalçın Portresi [Tuval Üzerine Yağlıboya], 62,5x50 cm., Ressam Mihri, Burcu Pelvanoğlu ve Özlem Gülin Dağoğlu Arşivi. https://www.kimmihri.com/painter-mihri/adresinden 23.03.2024’de alınmıştır.
• Görsel 2: Müşfik, M. (1908-09).Naile Hanım[Resim],Mihri Müşfik’in Eserleri ve Hayatı, 2017. https://www.leblebitozu.com/mihri-musfikin-eserleri-ve-hayati/ adresinden23.03.2024’de alınmıştır.
• Görsel 3: Müşfik, M., Mihri Müşfik, Otoportre [Tuval Üzerine Yağlıboya], 98,5x61 cm, MSGSÜ İstanbul Resim Heykel Müzesi, Ressam Mihri, Burcu Pelvanoğlu ve Özlem Gülin Dağoğlu Arşivi). https://www.kimmihri.com/painter-mihri/ adresinden23.03.2024’de alınmıştır.
• Görsel 4: Müşfik, M., Mevsume Yalçın Portresi[Resim],Mihri Müşfik’in Eserleri ve Hayatı, 2017. https://www.leblebitozu.com/mihri-musfikin-eserleri-ve-hayati/ adresinden23.03.2024’de alınmıştır.
• Görsel 5: Müşfik, M., Mustafa Kemal Atatürk’ün Portresi[Resim], Boyutları ve Yeri bilinmiyor, Ressam Mihri, Burcu Pelvanoğlu ve Özlem Gülin Dağoğlu Arşivi.https://www.kimmihri.com/painter-mihri/adresinden 25.05.2024’de alınmıştır.
• Görsel 6: Mustafa, B., Otoportre [Kağıt Üzerine Suluboya], 12 x 10 cm. (Belkıs Mustafa, Destek Sanat Galerisi, İstanbul. Salt Araştırma. https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/40830 adresinden 07.03.2024’de alınmıştır.
• Görsel 7: Mustafa, B. (1920). Düşünen Kadın[Tuval Üzerine Yağlıboya], 72x49 cm. (Belkıs Mustafa, Destek Sanat Galerisi, İstanbul. Salt Araştırma. https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/40830adresinden 07.03.2024’de alınmıştır.
• Görsel 8: Fahrelnisa Zeid, My Hell[Tuval Üzerine Yağlıboya], 205x 528 cm. Fahrelnissa Zeid, 1901-1991, Cehennemim, 1951.https://www.istanbulmodern.org/koleksiyon/cehennemimadresinden 21.05.2024’de alınmıştır.
• Görsel 9: Fahrelnisa Zeid (1947). Fight Against Abstraction[Tuval Üzerine Yağlıboya], 101x151 cm. Fahrelnissa Zeid in four key works, https://www.tate.org.uk/art/artists/fahrelnissa-zeid-22764/four-key-worksadresinden 07.03.2024’de alınmıştır.
• Görsel 10: Fahrelnisa Zeid (1944).Oto Portre[Resim],Sema ve Barbaros Çağa Koleksiyonu. https://www.tate.org.uk/whats-on/tate-modern/fahrelnissa-zeidadresinden 07.03.2024’de alınmıştır.
• Görsel 11: Aliye Berger, Güneşin Doğuşu [Tuval Üzerine Yağlıboya], 200x300 cm. Yapı Kredi Bankası Koleksiyonu. 100 Yılın 100 Eseri, Eserler ile 100. Yıl. https://100yilin100eseri.com/resim/gunesin-dogusu/adresinden 07.03.2024’de alınmıştır.
• Görsel 12: Aliye Berger, Peyzaj [Gravür]17/30, 37x26 cm. Aliye Berger, Artium Modern, 14. Online Müzayede.https://www.artiummodern.com/urun/2326812/aliye-berger-1903-1974-peyzaj-imzasiz-kaseli-gravur-ed-17-30-37x26-cmadresinden 07.03.2024’de alınmıştır.
• Görsel 13: Eren Eyüboğlu (1949).Çengelköy [Karton Üzeri Suluboya],Eren Eyüboğlu Hayatı ve Eserleri (1913 – 1988), İstanbul Sanatevi, https://www.istanbulsanatevi.com/turk-ressamlar/eren-eyuboglu-hayati-ve-eserleri/adresinden 07.03.2024’de alınmıştır.
• Görsel 14: Eren Eyüboğlu, İki Köylü Kız[Resim],Eren Eyüboğlu Hayatı ve Eserleri (1913 – 1988), İstanbul Sanatevi, https://www.istanbulsanatevi.com/turk-ressamlar/eren-eyuboglu-hayati-ve-eserleri/ adresinden 07.03.2024’de alınmıştır.
• Görsel 15: Eren Eyüboğlu, Çocuk Taşıyan Köylü [Tuval Üzerine Yağlıboya], 103x152 cm. Eren Eyüboğlu, Kolekta, https://www.kolekta.com.tr/yapit/c%cc%a7ocuk-tas%cc%a7iyan-ko%cc%88ylu%cc%88/ adresinden 07.03.2024’de alınmıştır.
• Görsel 16: Hale Asaf, Bursa [Tuval Üzerine Yağlıboya], 60,5x41,5 cm., Sabancı Üniversitesi Sakıp Sabancı Müzesi, Hale Asaf, SSM. https://www.sakipsabancimuzesi.org/sanatci/277/672 adresinden 07.03.2024’de alınmıştır.
• Görsel 17: Hale Asaf (1922).Portre,[Kontraplak Üzeri Yağlı Boya], 49x47,5 cm. Ankara Resim ve Heykel Müzesi (Ankara RHM Koleksiyonu). https://arhm.ktb.gov.tr/Artworks/Detail/93/portreadresinden 07.03.2024’de alınmıştır.
• Görsel 18: Neş’e Erdok (2021). Alacakaranlık [Tuval Üzerine Yağlıboya],180x150 cm. Neş’e Erdok. https://www.neseerdok.com.tr/buyut.asp?r_id=475&d=1adresinden 07.03.2024’de alınmıştır.
• Görsel 19: Neş’e Erdok (2002).Akordeoncu Çocuk [Tuval Üzerine Yağlıboya], 150x100 cm. Neş’e Erdok,https://www.neseerdok.com.tr/buyut.asp?r_id=282&d=1 adresinden 07.03.2024’de alınmıştır.