Pamuklu Kumaş Üzerinde Doğal Boyama ve Shibori Tekniğinin Deneyimlenmesi

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 34, 241 - 259, 01.12.2024

Serap Tekin , Cantürk Öz

https://doi.org/10.18603/sanatvetasarim.1490017

Öz

Çevre sorunlarının giderek artması ve günümüz toplumunun en önemli sorunlardan biri olması her alana yansımaktadır. Bu alanlardan biri de moda ve tekstil alanıdır. Tekstil ürünlerinde kullanılan kanserojen boyalar çevreye ve kişilere zarar vermektedir. Üretim sürecinin temiz olması, hammaddenin doğal liflerden ve çevreye zarar vermeyecek şekilde seçilmesinin yanı sıra boyanma sürecinin de bu dengeyi bozmayacak şekilde seçilmesi sürdürülebilirlik için önemlidir. Kimyasal boyaların canlılara ve tabiata verdiği zararlardan dolayı günümüzde doğal boyama ve farklı tekniklere yönelim artmaktadır. Tekstil ve moda tasarımında üretim yöntemlerinin yanında renk, desen, biçimde çok önemlidir. Kendine özgü malzeme ve tekniklerle oluşturulabilen doğal boyama, Shibori tekniğinin birlikte kullanılmasıyla tekstil ve moda tasarım sürecine olduğu kadar tasarım ve ekolojiye katkı sağlayabileceği düşünülmüştür.
Bu çalışma, nitel araştırma yöntemlerinden literatür taraması ve uygulamalı deneysel yöntem kullanılarak hazırlanmıştır. Bir tema çerçevesinde doğal boyama ve Shibori tekniğinin, pamuklu kumaş üzerinde kullanılarak kumaş tasarımları hazırlanmıştır. Sonuçlar kaynak oluşturulması için sistematik bir şekilde aktarılmıştır. Literatür taraması sonucunda, doğal boyama yöntemleri ile ilgili yerli yayınların az olduğu ve daha çok yabancı yayınların olduğu gözlenmiştir. Shibori tekniği ile ilgili yazılmış yerli bilimsel yayınlara da az sayıda rastlanmıştır. Doğal boyama ve Shibori tekniklerinin birlikte kullanılarak çalışmalar yapılmasının bu alanda literatüre katkı sağlayacağı ve süreçleri detaylı aktarması ile gelecekte yapılacak araştırmalara yol gösterebileceği öngörülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Doğal Boyama, Shibori, Pamuklu Kumaş

Etik Beyan

Bu çalışmanın, özgün bir çalışma olduğunu; çalışmanın hazırlık, veri toplama, analiz ve bilgilerin sunumu olmak üzere tüm aşamalarından bilimsel etik ilke ve kurallarına uygun davrandığımı; bu çalışma kapsamında elde edilmeyen tüm veri ve bilgiler için kaynak gösterdiğimi ve bu kaynaklara kaynakçada yer verdiğimi; kullanılan verilerde herhangi bir değişiklik yapmadığımı, çalışmanın Committee on Publication Ethics (COPE)' in tüm şartlarını ve koşullarını kabul ederek etik görev ve sorumluluklara riayet ettiğimi beyan ederim. Herhangi bir zamanda, çalışmayla ilgili yaptığım bu beyana aykırı bir durumun saptanması durumunda, ortaya çıkacak tüm ahlaki ve hukuki sonuçlara razı olduğumu bildiririm.

Kaynakça

• Akar, E. veBulut, O. M. (2013). Bazı tekstil boya bitkilerinin antibakteriyalözellikleri ve aktivitesi için kullanılan test yöntemleri. Süleyman Demirel Üniversitesi Teknik Bilimler Dergisi, 3 (2) 1-6 Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/196128 Erişim Tarihi:30.01.2024
• Akpınarlı, F.veTambaş, C. (2019).Pamuklu-İpekli kumaşlara ekolojik baskı uygulaması ve haslık düzeylerinin belirlenmesi.İdilSanat ve Tasarım Dergisi, 62, 1295-1311. doi: 10.7816/İdil-08-62-05 Erişim Adresi: https://www.idildergisi.com/makale/pdf/1565375925.pdfErişim Tarihi: 30.01.2024
• Alpat,F.E. (2012). “Yavaş Moda Nedir?”. AkdenizSanat Dergisi, I. Uluslararası Moda ve Tekstil Tasarımı Sempozyumu Bildirileri Özel Sayı II, “Yeşil Tekstil, Yavaş Moda”, Kasım, s.46.Erişim Adresi: http://2012.motexbienal.org/publications/akdeniz_sanat_dergisi_sekizinci_sayi_bienal_ozel_sayisi.pdf Erişim Tarihi:30.02.2024
• Arai, M.&Wada, I. Y. (2010). "Beni Itajime: Carved Board Clamp Resist Dyeing In Red" (PDF). Textile Society of AmericaSymposiumProceedings. University of Nebraska-Lincoln. Archived from theoriginal on 2 November.Erişim Adresi: https://digitalcommons.unl.edu/cgi/ viewcontent.cgi?article=1004&context=tsaconfErişim Tarihi:30.02.2024
• Arlı, M. Kayabaşı, N. ve Ilgaz, F. (1993). El dokuması halıcılıkta bitkisel boyakullanımının önemi.Tekstil ve Mühendis Dergisi,7-38 s.92-93.Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/137538Erişim Tarihi:30.01.2024
• Aydoğan, M. veOyman, N.R. (2021) Batik tekniğinin farklı tekstil yüzey düzenleme yöntemleriyle kullanımı ve uygulamaları.SDÜ ART-E Güzel Sanatlar Fakültesi Sanat Dergisi,14-28 ISSN 1308-2698Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1938150 Erişim Tarihi:30.01.2024
• Başer, İ.veİnanıcı, Y. (1990). Boyarmadde kimyası.Marmara Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Yayını.
• Bebekli, M. (1998). Doğal kaynaklardan boyarmadde izolesi ve pratikte kullanılabilirliğinin incelenmesi.Yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana.
• Bosence, S, (1985). Handblockprinting&Resistdyeing. (1. baskı) Londra:David & Charles.
• Can, D. İ. ve Oyman, N. R. (2017). Giyilebilir Sanatta Eko Boyama-Baskı Teknikleri ve Uygulamaları.İdilSanat ve Tasarım Dergisi, 6 (36), s.2291-2310. Erişim Adresi: https://www.idildergisi .com/makale/pdf/1500021010.pdfErişim Tarihi:30.01.2024
• Çakalgöz Y. S.veEltez, S. (2014). CeroplastesRuscı L. (Hemiptera:Coccıdae) Dişi Bireylerinin Kabuklarından Antik Dönemlerde Kullanılan Boya Çıkarma Yöntemleri ile Boya Eldesi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (17),39-44. Erişim Adresi:https://dergipark.org.tr/tr/pub/pausbed/issue/34737/384107Erişim Tarihi:30.01.2024
• Çoşkun, G. ve Tağı, S. Ö. (2020). Pamuklu Kumaşların Doğal Boyarmaddelerle BoyamasındaMikrodalga Kullanımının Etkilerinin İncelenmesi. Folklor Akademi Dergisi. Cilt:3, Sayı: 4 s. 421-445Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1363348 Erişim Tarihi:17.07.2024
• Delamare, F. & Guıneau, B. (2007). Renkler ve malzemeleri.Yapı Kredi Yayınları.
• Duyar, Ö. C. (2019). Mordanlarve farklıbitkilerleekolojikbaskı uygulamaları. Yüksek lisans tezi,Gazi ÜniversitesiGüzel Sanatlar Enstitüsü, Ankara.
• Ertürk, N. ve Yılmaz, E. (2021). Eko baskıda uygulanan bazı mordanlar ve etki farklılıkları üzerine örnek çalışmalar.İdilSanat ve Tasarım Dergisi, 78 304–313. doi: 10.7816/idil-10-78-11 Erişim Adresi: https://www.idildergisi.com/makale/pdf/1612174793.pdf Erişim Tarihi:29.01.2024 Eyüboğlu, U, Okaygun. I. ve Yaras, F. (1983). Doğal boyalarla yün boyama: Uygulamalı ve geleneksel yöntemler. ÖzkurBasımevi.
• Fıçıcıoğlu, A. (2015). Tokat yazmacılığı ve Shiborisentezi ile çağdaş uygulamalar. Sanatta yeterlilik tezi. Haliç ÜniversitesiSosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Flint, I. (2008). Ecocolourbotanicaldyesforbeautifultextiles. U.S: Interweave.
• Gunner, J. (2010). Shiborifortextileartists. Tokyo: Kodansha.ISBN 978-1568363806.
• Halaçeli, H. (2011). Dokuma-sıkıştırma-rezerve boyama tekniği ile kumaş yüzeylerinde üç boyutluluk araştırmaları. TMMOB Tekstil Mühendisleri Odası, 84, 32-37. Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/teksmuh/issue/12865/156016 Erişim Tarihi:29.01.2024
• Karabulut, K. (2015).Pamukluörmekumaşlaradoğalboyalarlaboyama yoluylatekadımdarenk, uvkoruyuculukve antibakteriyellikkazandırılması.Yüksek lisans tezi, Namık Kemal Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Tekirdağ.
• Karadağ R. (2007).Doğal boyamacılık.T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Merkez Müdürlüğü.
• Karakoç, D. ve Can, D. İ. (2021). Ekolojik baskıda yenilikçi yaklaşımlar: Pas baskı Shibori. STAR Sanat ve Tasarım Araştırmaları Dergisi, 2(3), 279-289. Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2034727Erişim Tarihi:28.01.2024
• Kırmızı, G.M. (2009).Japontekstilboyamavedesenlendirmeteknikleriüzerinebiraraştırma.Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Güzel Sanatlar, İzmir.
• Koyuncu Okça, A. ve Genç, M. (2015). Anadolu halı ve kilimlerinde renk, Sosyal Bilimler Dergisi, 2 (4), 235-246. Erişim Adresi: https://www.researchgate.net/publication/283767671_ ANADOLU_HALI_VE_KILIMLERINDE_RENK Erişim Tarihi:28.01.2024
• Lambourne, R. & Strivens, T. A. (1999). Paint andsurfacecoatingstheoryandpractice(2th ed.).England: Woodhead Publishing Ltd.
• Moller, E. (1999). Shibori: Theart of fabricfolding, pleatinganddyeing. Michigan. (2th ed.).ISBN 978-0855328955.
• Oyman, N. R. (1985). İpek üzerine yersel renklendirme.Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Uygulamalı Sanatlar, İzmir.
• Öztürk, İ. (1999). Doğal bitkisel boyalarla yün boyama.Dokuz Eylül Yayınları.
• Öztürk, İ. (1982). Bitki boyaları üzerine birkaç not ve Yenikent köyünden boyama örnekleri. Türk Etnografya Dergisi, (17), 49-58. Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2158397 Erişim Tarihi:28.01.2024
• Southan, M. (2008). Shiboridesigns, techniques.China: SearcchPress.ISBN 978-1-84448-269-6.
• Topoyan, Z. (2022).Sürdürülebilirtekstillerbağlamındadoğalboyalarve deneyseleko tasarımçalışmaları.Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül ÜniversitesiGüzel Sanatlar Enstitüsü, İzmir.
• Yalçın, M. (2010). Kızılçam kabuğundan elde edilen pigmentin pamuk, yün, ipek ve sentetik kumaşlardaki boyama özelliklerinin incelenmesi. Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• İNTERNET KAYNAKLARI
• URL-1 https://japanobjects.com/features/ShiboriErişim Tarihi:01.02.2024
• URL-2, 3, 4 https://www.matsuri.co/blog/icerik/ShiboriErişim Tarihi: 18.05.2024
• URL-5 https://www.japantimes.co.jp/culture/2019/04/30/arts/motohiko-katano-tied-Shibori-dyeing/ Erişim Tarihi:01.02.2024
• URL-6 https://www.Shibori.com/Erişim Tarihi:01.02.2024
• URL-7https://yoshikowada.files.wordpress.com/2008/12/surfacedesignjournal_sufa2015_yoshiko-wada-shapiro.pdfErişim Tarihi:01.02.2024
• URL-8https://www.textilesyuh.com/aboutErişim Tarihi:01.02.2024
• URL-9https://www.jessicahemmings.com/yuh-okano-tradition-and-technologyErişim Tarihi:01.02.2024
• URL-10 https://japanobjects.com/features/itchiku-kubotaErişim Tarihi:01.02.2024
• GÖRSEL KAYNAKLAR
• Görsel1.https://japanobjects.com/features/ShiboriErişim Tarihi: 18.05.2024
• Görsel 2.https://wildpigmentproject.org/india-flint-botanical-alchemist Erişim Tarihi: 18.05.2024
• Görsel 3.https://japanobjects.com/features/ShiboriErişim Tarihi:01.02.2024
• Görsel4.https://www.Shibori.com/Erişim Tarihi:01.02.2024
• Görsel 5.https://www.sozcu.com.tr/biberiye-neye-iyi-geliyor-biberiyenin-faydalari-nelerdir-szcu8-wp5507805Erişim Tarihi:20.07.2024 https://www.sabah.com.tr/edirne/2021/11/08/efsanelere-konu-olmustu-ilk-hasadi-gerceklestiErişim Tarihi:20.07.2024
• Görsel 6.Yazar tarafından hazırlanmıştır.
• Görsel 7. Serap TEKİN kişisel “Doğal Boyama ve Shibori” fotoğraf arşivi: 25.03.2023
• Tablo 1.Yazar tarafından hazırlanmıştır. https://www.matsuri.co/blog/icerik/ShiboriErişim Tarihi: 18.05.2024 https://www.heddels.com/2018/07/Shibori-indigo-tie-dye-via-ancient-japan/Erişim Tarihi: 17.07.2024 https://gallicreative.com/product/arashi-Shibori-a-language-of-stripes-ana-lisa-hedstrom/Erişim Tarihi: 17.07.2024
• Tablo 2.Yazar tarafından hazırlanmıştır.
• Tablo3.,4., 5. Serap TEKİN kişisel “Doğal Boyama ve Shibori”fotoğraf arşivi: 25.03.2023 Yazar tarafından hazırlanmıştır.