SİCİLYA’DAN ROMA’YA: İTALYAN LAVTA MÜZİĞİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ1

Yıl 2023, Sayı: 48, 39 - 59, 31.05.2023

Sarper Dağtekin

Öz

Lavta, Avrupa’da ilk yazılı enstrümantal müzik örneklere ilişkin yayınlara konu olan çalgıdır. Bu araştırmanın amacı, lavtanın Avrupa’daki en önemli gelişim noktalarından birisi olan İtalya’ya nasıl ulaştığı, ne tür değişimler geçirdiği ve repertuvarının ne tür özellikler sergilediğinin araştırılması ile bir senteze ulaşmaktır. İşbu amacın gerçekleştirilmesi literatür taraması yöntemiyle çalgının kökeni ve Avrupa’ya olan yolculuğu incelenmiş, İtalya’ya ulaştığı nokta olan Sicilya’daki kullanımına ilişkin verilere yer verilmiştir. Devam eden b.lümde çalgının İtalya’da kullanıldığı süre boyunca geçirdiği değişimlerden ve farklı lavta türlerinden bahsedilmiştir. Ardından lavta repertuvarı, ilk yazılı lavta eserlerinin çıktığı dönem olan 16. yüzyıldan başlanarak 17. ve 18. yüzyıl ana başlıkları altında incelenmiş, üslup özellikleri saptanmış, söz konusu dönemlerde etkili olmuş bazı lavtacı-bestecilerden ve eserlerinden bahsedilmiştir.

Çalışmada İtalya’da lavtanın kullanıldığı dönemlerin tespiti yapılmış, çalgının yüzyıllar içerisindeki değişimi incelenmiştir. Sonuç olarak lavtanın tarihsel süre.te kültürel dokunun başkalaşmasına, müzikal anlayışın ve beğenilerin değişmesine nasıl uyum sağladığı belirlenirken, lavta müziğinin İtalya’da geçirdiği tarihsel gelişim süreci aydınlatılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Lavta, İtalya, Rönesans Müziği, Barok Müzik, Archlute, Chitarrone, Theorbo.

Kaynakça

• Apel, Will (1974). Harvard Dictionary of Music. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press.
• Atalay, Hamit. (1999). İngilizce-Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Aydemir, Murat. (2018). Tarihsel süreçte lavta sazı ve lavta öğrenim kılavuzu (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Baron, Ernst Gottlieb. (1727). Study of the Lute. (D. A. Smith, Çev.). ABD: Bağımsız Yayınlanmıştır.
• Coelho, Victor (1995). The manuscript sources of seventeenth-century Italian lute music. New York: Garland.
• Dalza, Joan Ambrosio (1508). Intabulatura de Lauto, Libro 4. Venedik: Ottaviano Petrucci.
• Donnington, Robert (1992). The Interpretation of Early Music, New Revised Edition. ABD: W.W. Norton & Company.
• Hart, Anthony. (2010). Monsignor Antonino Reggio, cembalista e compositore del Settecento. Fonti Musicali Italiane. Fonti Musicali Italiane, 15, s. 211-227.
• Held, Joachim. (2021). Teaching Basso Continuo at the Master’s Level. John Griffiths (Ed.), Sigrid Wirth (Ed.). Teaching & Studying the Lute, International Conference Bremen 2019, s. 115-129. ABD: Bağımsız Yayınlanmıştır.
• Kapsberger, Giovanni Girolamo (1611). Intavolatura di lauto, Libro 1. Roma: Filippo Nicolini
• Kite-Powell, Jeffery. (2007). A Performer’s Guide to Renaissance Music, Second Edition. ABD: Indiana University Press.
• Louw, Zirk Walter Eon. (2019). The toccatas in the Italian lute and theorbo repertoires of the early seventeenth century: a contribution to the history of instrumental music in the beginning of the Baroque. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Stellenbosch University, Güney Afrika
• Mitrović, Radoš. (2015). Darko Karajić (Baroque Lute, Theorbo, Baroque Guitar, Archlute): Journey: Music of the XVII and XVIII Centuries Publisher, Edition Lilac, 2015. New Sound-International Magazine for Music, 46/2, s. 202-203.
• Neumann, Frederick. (1983). Ornamentation in Baroque and Post-Baroque music: With special emphasis on JS Bach. New Jersey: Princeton University Press.
• North, Nigel. (1987). Continuo Playing on the Lute, Archlute and Theorbo. Büyük Britanya: Indiana Universty Press.
• Piccinini, Alessandro (1623). Intavolatura di liuto et di chitarrone. Bolonya: Gio. Paolo Moscatelli.
• Pittoni, Giovanni (1669). Intavolatura di tiorba, Op.2. Bolonya: Giacomo Monti.
• Sachs, Curt. (1940). The History of Musical Instruments. ABD: W.W. Norton & Company, Inc.
• Smith, Douglas Alton (2002). A History of the Lute from Antiquity to the Renaissance. Kanada: Lute Society of America.
• Sözer, Ahmet (1986). Müzik ve Müzisyenler Ansiklopedisi. İstanbul: Remzi Kitabevi A.Ş. Yayınları.
• Spinacino, Francesco. (1507). Intabulatura de lauto, Libro 1. Venedik: Ottaviano Petrucci
• Talbot, Michael. (2011). The Vivaldi Compendium. Woodbridge: Boydell Press.
• Tıraşçı, Mehmet. (2018). Kitâbü Keşfi’l-Hümûm Ve’l- Kürab Fî Şerhi Âlet’t- Tarab İsimli Musiki Eseri. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.
• Uçan, Ali (2015). Türk Müzik Kültürü. Ankara: Evrensel Müzik ve Yayınevi.
• Zamboni, Giovanni. (1718). Sonate d'intavolatura di leuto, Op.1. Lucca: Marescandoli.
• İnternet Kaynakçası
• Ensemble Faenza. (t. y.) Zamboni: le Monteverdi du XVIIIe siècle. Erişim: 27.01.2022. http://www.faenza.fr/sites/faenza.fr/files/dossiers/Dossier%20Presse%20Zamboni.pdf
• Freimuth, Michael., Crawford, Tim. (t. y.). The Harrach Manuscripts Unknown lute music by S.L. Weiss discovered in an Austrian castle. Erişim: 27.01.2022. http://www.slweiss.com/MsHarrach/an_MsHarrach.html
• Hall. Monica. (2012). The Stringing of the 5 Course Guitar. Erişim: 15.07.2022. https://monicahall2.files.wordpress.com/2012/03/stringing2012.pdf
• Toscana Kütüphanesi. (t. y.) Accademia degli Umoristi. Erişim: 05.05.2023. https://biblio.toscana.it/argomento/Accademia%20degli%20Umoristi