GÜNÜMÜZDE BESTEKÂRI MEÇHUL OLARAK KAYITLI HÜSEYNÎAŞÎRÂN PEŞREV’İN ULAŞILABİLEN NÜSHALAR DOĞRULTUSUNDA MEŞK AKTARIM SÜRECİNDEKİ DEĞİŞİMİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2023, Sayı: 49, 527 - 552, 01.12.2023

İsmail Yörükçüoğlu

https://doi.org/10.61742/sanatyazilari.1344770

Cited By: 1

Öz

Bu çalışmada bestekârı meçhul olarak kayıtlı, Cüneyd Kosal tarafından notaya alınan Hüseynîaşîrân makâmındaki peşrev, Muallim İsmail Hakkı Bey ve Leon Hancıyan Koleksiyonu’nda yer alan, bestekârı İsak alarak kayıtlı Hüseynîaşîrân makâmındaki aynı peşrev karşılaştırılarak incelenmektedir. Çalışmada öncelikle kaynak taraması yapılmıştır. Esere ait ulaşılabilen tüm nüshalar bir araya getirilmiştir. Eserin bestekârının kim olduğu araştırılmıştır. Eserin bestekârı olarak, Muallim İsmail Hakkı Bey ve Leon Hancıyan Koleksiyonu’nda yer alan nüshalarda kayıtlı olan İsak’ın Türk Müziği Tarihi içerisinde aynı isimli bestekârlardan hangisi olduğu hakkında çıkarımlar yapılmış, ayrıca nüshalar üzerinde yer alan notlar ve imzalar incelenmiştir. Ulaşılabilen nüshalar hakkında bilgi verilmiştir. Ulaşılabilen nüshaların yazılı olduğu notalama sistemleri tanıtılmıştır. Hamparsum notalama sistemi hakkında ayrıntılı olarak bilgi verilmiştir. Ulaşılabilen en eski nüsha olduğu düşünülen, Muallim İsmail Hakkı Bey Külliyatı’nda yer alan nüsha Hamparsum notalama sisteminden Arel – Ezgi – Uzdilek Sistemi’ne çevrilerek incelenmiştir. Çalışmada ulaşılabilen nüshalar özel olarak oluşturulan şablon üzerinde yeniden yazılarak karşılaştırılmıştır. Karşılaştırma sonucunda nüshalar arasında nağme, tartım, perde, geçki bakımından farklılıkların olduğu tespit edilmiştir. Çalışmanın sonucunda eserin meşk yolunda uğradığı değişim nüshalar üzerinden tespit edilerek ortaya çıkarılmıştır. Ulaşılabilen nüshalar ekler bölümünde verilmiştir. Muallim İsmail Hakkı Bey Külliyatı’nda yer alan Hamparsum notalama sistemiyle yazılı olan nüshanın çevirisi de çalışmanın ekinde verilerek günümüz araştırmacılarının ve icrâcılarının hizmetine sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Türk Müziği, Muallim İsmail Hakkı Bey, Leon Hancıyan, Cüneyd Kosal, Tanbûrî İsak, Hamparsum, Hüseynîaşîrân.

Kaynakça

• Aksüt, Sadun. (1993). Türk Musikîsinin 100 Bestekârı. İstanbul: İnkilâp Kitapevi.
• Agayeva, Süreyya. (2007). “Nota” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, c.33. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayın Matbaacılık ve Ticaret İşletmesi.
• Başbakanlık Devlet Arşivleri, TRT Müzik Dairesi Başkanlığı, Muallim İsmail Hakkı Bey Koleksiyonu, TRT. MD. d. / 373-5, 269 nolu Defter.
• Başbakanlık Devlet Arşivleri, TRT Müzik Dairesi Başkanlığı, Leon Hancıyan Koleksiyonu, TRT. MD. d. / 548-107, Dosya 5. Behar, Cem. (1993). Zaman, Mekân, Müzik. İstanbul: Afa Yayınları.
• Behar, Cem. (2012). Aşk Olmayınca Meşk Olmaz (4. Baskı). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Can, Halil. (1968). Hamparsum Notasında Usuller. Musiki Mecmuası. 20 (233), 4-7.
• Ezgi, Suphi. (1936). Nazarî, Amelî Türk Musikisi III. İstanbul: Bankalar Basımevi.
• Ezgi, Suphi. (1953). Nazarî, Amelî Türk Musikisi V. İstanbul: Hüsnütabiat Basımevi.
• Gürbüz, Harun. (2010). Meşk Sistemi, Türk Musikisine Katkıları ve Günümüze Yansımaları. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• İnal, İbnülemin Mahmut Kemal. (1958). Hoş Sadâ. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Kaçar, Gülçin Yahya. (2012). Türk Mûsikîsi Rehberi (2. Baskı). Ankara: Maya Akademi Yayınları.
• Karamahmutoğlu, Gülay. (2014). III. Selim Dönemi’nde Geliştirilen İki Farklı Müzik Nota(lama) Sistemi: Abdülbaki Nasır Dede’nin “Ebced” ve Hamparsum Limonciyan’ın “Khaz” Nota(lama) Sistemleri Üzerine Karşılaştırmalı İnceleme. Yeni Türkiye. 10 (57) 774-783.
• Karasar, Niyazi. (2022). Bilimsel Araştırma Yöntemi (İkinci yazım 37. Basım). Ankara: Nobel Yayınları.
• Kazandjian, Sirvat. (1996), Ermeni Müziğinin Kökenleri, (Çev: Aydın Akkaya ve Berna Kurt), Dans, Müzik, Kültür, Folklora Doğru Çeviri/Araştırma Dergisi, Boğaziçi Folklor Kulübü, 62, 297-320.
• Kerovpyan, A., Yılmaz, A. (2010). Klasik Osmanlı Müziği ve Ermeniler. İstanbul: Surp Pırgiç Ermeni Hastanesi Vakfı Kültür Yayınları.
• Öztuna, Yılmaz. (2006). Türk Mûsikîsi Akademik Klasik Türk San’at Mûsikîsi’nin Ansiklopedik Sözlüğü I-II. Ankara: Orient Yayınları.
• Pıjışkyan, Minas. (1997). Yerajışdutyun, vor e hamarod değegutyun yerajışdagan ısgızpants, yeleveçutyants yeğanagats yev nışanakrats khazits, 1815, Müzik: Müzik Prensipleri, Ezgi Seyirleri ve Khaz Notası İşaretleri Üzerine Kısa Bilgiler, 1815. Yay. Haz. A. Kerovpyan, Yerevan: Ermenistan Milli Kütüphanesi Kirk Yayınları.
• Poyraz, Hasan Hüseyin. (2021). Türk Müziği Nazariyatı ve Solfej Dersinin Geleneksel Meşk Sistemi ile Uygulanabilirliğine Yönelik Eğitimci Görüşlerinin İncelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon.
• Tırışkan, Ahmet Gürsel. (2000). Haşim Bey’in Edvârı. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Tura, Yalçın. (2001). Kitābu ‘İlmi’l-Mūsīkī ‘alā vechi’l-Hurūfāt Mûsikîyi Harflerle Tesbît ve İcrâ İlminin Kitabı I-II (1. Baskı). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Tura, Yalçın. (2006). Tedkîk ü Tahkîk İnceleme ve Gerçeği Araştırma. İstanbul: Pan Yayınları.
• Yenigün, Hayri. (1959). Gayr-i Müslim Musikişinaslar. Musiki Mecmuası. 12 (138) 168-169, 183.
• Yıldırım, A., Şimşek, H. (2003). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (3. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yörükçüoğlu, İsmail. (2022). Tanbûrî, Bestekâr Zeki Mehmed Ağa ve Bestekârı Zeki Mehmed Ağa olarak kayıtlı Hisârbûselik Saz Semâisi’nin incelenmesi. Journal Of Arts. 5 (3) 151-175.
• İnternet Kaynakçası
• Türk Müzik Kültürünün Hafızası. Erişim: 22.06.2023. http://www.sanatmuziginotalari.com/eser_detay.asp?esid=50589&esera=Pe%FErev
• Türk Müzik Kültürünün Hafızası. Erişim: 22.06.2023. http://www.sanatmuziginotalari.com/eser_detay.asp?esid=50371&esera=Pe%FErev