SANAT ESERLERİNDE KULLANILAN DOĞAL BİR İMGE OLARAK AĞAÇ ÖĞESİNİN ÇEVRESEL PSİKOLOJİ KAPSAMINDA GÖSTERGEBİLİMSEL ANALİZİ

Yıl 2025, Sayı: 52, 283 - 301, 31.05.2025

Sinem Kızılaslan , Özcan Demir

https://doi.org/10.61742/sanatyazilari.1612661

Öz

İnsanlar sosyal varlıklardır ve en büyük ihtiyaçlarından biri iletişim kurmaktır. İnsanların başlıca iletişim biçimlerinden biri sözlü iletişim olsa da görsel, yazılı ve sözsüz birçok iletişim biçiminden söz etmek mümkündür. İletişimin kurulabilmesi çevrenin algılanmasıyla mümkündür. İnsanların çevrelerini algılama süreçleri duyum ile başlar. Daha sonra algılamanın gerçekleşmesiyle imge oluşur. İmgeler özneldir, kişiden kişiye farklılık gösterirler. Çevresel psikoloji çalışmalarında davranışın açıklanması için duyum-algı-biliş kavramları önemli bir yer tutmakta ve bu kavramlar imge-imgelem-imgeleme hiyerarşisi ile örtüşmektedir. Göstergebilim ve imge de birbirleriyle içe içe olan kavramlardır. Bu çerçeveden bakıldığında imgelem-çevresel psikoloji göstergebilimsel analiz üçgeninden söz etmek mümkündür. Çalışmada çevresel psikoloji kapsamında 2016 Eurovision Şarkı Yarışması’nı kazanan Jamala’nın (1944 şarkısı) sahne gösterisindeki ağaç imgeleminin ve A Thousand Words (2012) filmindeki gösterge niteliğindeki ağacın göstergebilimsel analizleri yapılmıştır. Böylece sözü edilen kavramlar arasındaki ilişki-ler kurularak bu ilişkinin iletişimdeki önemi vurgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

imgelem , göstergebilim , çevresel psikoloji , sinema

THE SEMIOTIC ANALYSIS OF THE TREE ELEMENT AS A NATURAL IMAGE USED IN ARTWORKS WITHIN THE SCOPE OF ENVIRONMENTAL PSYCHOLOGY

Öz

Humans are social beings and one of their greatest needs is to communicate. Although one of the main forms of communication is ‘verbal communication’, it is possible to talk about many visual, written and nonverbal forms of communication. Establishing communication is possible by perceiving the environment. People's perception of their environment starts with sensation. Then an image is formed with the realisation of perception. Images are subjective, they differ from person to person. In environmental psychology studies, the concepts of sensation-perception-cognition have an important place in explaining behaviour and these concepts overlap with the image-imagery-visualising hierarchy. Semiotics and imagery are concepts that are intertwined with each other. From this perspective, it is possible to talk about the triangle of imagery-environmental psychology-semiotic analysis. In this study, within the scope of environmental psychology, semiotic analyses of the tree imagery in the stage show of Jamala (1944 song), who won the 2016 Eurovision Song Contest, and the tree as a sign in the film A Thousand Words (2012) were made. Thus, the relations between the mentioned concepts were established and the importance of this relationship in communication was emphasised.

Anahtar Kelimeler

imagery , semiotics , environmental psychology , cinema

Kaynakça

• Ağaç, S.,Sakarya, M. (2015). Hayat Ağacı Sembolizmi. International Journal of Cultural and Social Studies (IntJCSS), 1, s. 1-14.
• Akca, Ü., Sazak, N. (2024). Semiotic Analysis of Arif Sağ Album Cover at Asm (Arif Sağ Music) company. Art and Interpretation, 43 (1), s.2-13.
• Albayrak, A., Altay, A. (2020). Görsel Sanatlarda İmge Kavramı. Balkan Müzik ve Sanat Dergisi, 2 (2), s. 133-163.
• Bayav, Deniz. (2009). Resim Sanatında ve Sanat Eğitiminde İmge. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(2), s. 105-122.
• Baycan, D. U., Kaptan, B. (2024). Mekânda Anlam Aramak: Göstergebilimsel İç Mekân Analizi Odunpazarı Modern Müzesi (OMM) Örneği. Sanat ve Tasarım Dergisi, 14 (1), s. 643-663.
• Bayne, T., Brainard, D., Byrne, W., Chittka, L., Clayton, N., Heyes, C.,Mather, J., Ölveczky, B., Shadlen, M., Suddendorf T., Webb B. (2019). What is Cognition?. Current Biology, 29 (13), s. 608-615.
• Berger, R., Federico, R. (1982). Human Behavior. London: Longman.
• Bonnes, M., Bonaiuto, M. (2002). Environmental Psychology: From Spatial-Physical Environment to Sustainable Development. R. Bechtel, A. Churchman (Ed.), Handbook of Environmental Psychology, s. 28-54. John Willey & Sons.
• Canter, D., Stringer, P. (1975). Environmental interaction: Psychological Approaches to Our Physical Surroundings. Great Britain: Surrey University Press.
• Caesar, Michael. (1999). Umberto Eco: Philosophy, Semiotics and the Work of Fiction. Cambiridge: Polity Press.
• Chandler, Daniel. (1994). Semiotics for Beginners. University of Wales.
• Coder, Kim. (2017). What is a Tree? https://bugwoodcloud.org/resource/files/15184.pdf,. Erişim: 01.05.2024
• Çağlar, Bilgehan. (2012). Bir İletişim Biçimi Olarak Göstergebilim. EUL Journal of social sciences, s. 22-34.
• Çeken, B., Arslan, A. A. (2016). İmgelerin Göstergebilimsel Çözümlenmesi "Film Afişi Örneği". Journal of Bayburt Education Faculty, 11(2), s. 507-517.
• Deely, John. (2005). Basics of Semiotics (4th edition b.). Tartu University Press.
• Eco, Umberto. (1976). A Theory of Semiotics. London: Indiana University Press.
• Eco, Umberto. (2016). Mimarlık Göstergebilimi. (F. E. Akerson, Çev.) İstanbul: Daimon.
• Ege Orman Vakfı. (2021). Orman sözlüğü. Erişim: 01.05.2024. https://www.egeorman.org.tr/orman-sozlugu.aspx.
• Eraydın, Zeynep. (2016). Kentsel Markalaşma Stratejilerinin Kent Belleği ve Kent İmgesi Üzerine Etkieri: Ankara Örneği. İdealkent, 20(7), s. 830-855.
• Gibson, James. (1979). The Ecological Approach to Visual perception. New York and London: Psychology Press.
• Gifford, Robert. (2014). Environmental Psychology Matters. The Annual Review of Psychology, s. 541-579.
• Gifford, R., Steg, L., and Reser, J. (2001). Environmental Psychology. P. Martin, F. Cheung, M. Knowles, M. Kyrios, L. Littlefield, J. Overmier, J. Prieto (Ed.), Handbook of Applied Psychology, s. 440-469. Blackwell publishing.
• Gordon, Ian. (2004). Theories of Visual Perception. Hove and New York: Psychology Press.
• Göregenli, Melek. (2018). Çevre Psikolojisi (4. baskı b.). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Heft, Harry. (2022). Lewin's "Psycological Ecology" and the Boundary of the Psychological Domain. Philosophia Scienta, 26(3), s. 189-210.
• Heil, John. (1983). The Census Excerp from Perception and Cognition. F. Macpherson (Dü.) içinde, The Senses: Classic and Contemporary Philosophical Perspectives, s. 136-155.
• Hoxha, Bujar. (2022). Umberto Eco's Semiotics. Cambirigge Scholats Publishing.
• Işıldak, Suat. (2008). Yaratmada İlk Adım: İmge ve İmgelem. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 2(1), s. 64-69.
• İskenderoğlu, L. ve Aytaç, İ. (2010). Çocuk Resimlerinde Görme Biçimleri. Qualitative studies, 5(2), s. 1-11.
• Jamala (2016). 1944 [Şarkı]. Erişim: 01.05.2024. https://www.youtube.com/watch?v=B-rnM-MwRHY
• Jamala (2016b). 1944 [Şarkı]. Erişim: 01.05.2024. www.youtube.com/watch?v=ahrt5stRDT8
• Karabulut, Mustafa. (2015). İmge Kavramı ve Necip Fazıl Kısakürek'in Şiirlerinde İmge. International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 10(4), s. 603-618.
• Karabulut, N., Daşdemir, F. (2020). İmge, imgelem ve imgeleme Kavramları Bağlamında Sanat Eserlerinin Oluşumu. EKEV Akademi Dergisi, 82, s. 231-244.
• Kart, B. Y., Ertürk, N. (2023). Yaratıcı Süreç İçerisinde İmge, İmgelem, Sezgi ve Tinin Önemi. İDİL, 103, s. 307-315.
• Kaya, A. Y., Akdemir, İ. O. (2020). Kentsel Değişim- Kent İmgesi Kolerasyonu: Elazığ Örneği. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 31(1), s. 1-23.
• Koffka, Kurt. (1936). Principles of Gestalt Psychology. London: Harcourt, Brace and Company.
• Küçüköner, Mustafa. (2005). Görme Üzerine Bir İnceleme. Sanat Dergisi, 8, s. 31-34.
• Küçüköner, Mustafa. (2007). İmge ve Bellek İlişkisine Bir Bakış. Sanat Dergisi, 12, s. 79-82.
• Özak, N. Ö., Gökmen, G. P. (2009). Bellek ve Mekân İlişkisi Üzerine Bir Model Önerisi. İTÜdergisi/a Mimarlık Planlama Tasarım, 8(2), s. 145-155.
• Özdoğan, Melek Aygül. (2022). Dilbilimsel Yapısalcılıktan Yapısal Antropolojiye: Ferdinand de Saussure ve Claude Levi-Strauss. Disiplinler Arası Dil Araştırmaları Dergisi, 5, s. 107-117.
• Öztürk, Güneş. (2023). İmgeleme: Bir Gözden Geçirme. Psikiatride Güncel Yaklaşımlar,15 (3), s. 488-497.
• Pavlyshyn, Marko. (2019). Ruslana, Serduchka, Jamala: National Self-Imaging in Ukraine’s Eurovision entries. J. Kalman, B. Wellings, and K. Jacotine (Ed.), Eurovisions: Identity and the International Politics of the Eurovision Song Contest since 1956, s. 129-150. Palgrave Macmillan.
• Porter, Alan. (2020). Atlas Psikoloji. (G. D. Sindar, & Ş. F. Şahin, Çev.) Othello Yayıncılık.
• Ramage, M., Shipp, K. (2009). Reading From Lewin's Theory. System Thinkers (s. 267-275). içinde London: Springer.
• Sayılır, Şeyda Büyükcan. (2021). Türklerin Ağaç ile Mitolojik ve Tarihi Bağları Üzerine Bir Değerlendirme. Genel Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi, 3(6), s. 187-198.
• Sebeok, Thomas. (2001). Signs: Introduction to Semiotics. Toronto, Buffalo, London: University of Toronto Press.
• Solak, Sevcan Güleç. (2017). Mekân-Kimlik Etkileşimi: Kavramsal ve Kuramsal Bir Bakış. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(1), s. 13-37.
• Solso, R., MacLin, M., MacLin, O. (2018). Bilişsel Psikoloji. (A. Ayçiçeği-Dinn, Çev.) Bilge.
• Stea, David. (1982). Environmental Perception and Cognition:Toward A Model for "Mental Maps". S. Kaplan, & R. Kaplan (Ed.), Humascape, s. 44-54. University of Michigan.
• Steg, L., van den Berg, A., J de Groot. (2012). Environmental Psychology: History, Scope and Methods. Environmental Psychology: An Intoduction içinde (s. 1-12).
• Stokols, Daniel. (1976). Environmental Psychology. Annual Review of Psychology, s. 288-295.
• Stokols, Daniel. (1995). The Paradoxs of Environmental Psycholgy. American Psychogist, s. 821-837.
• Sultanova, Razıa. (2021). Why Women Sing: Female Performers in Tradtonal Socetes. Etnomüzikoloji Dergisi, 4(Özel sayı), s. 35-50.
• Süzen, G., Yücel, H. S. (2021). Resim Sanatında İmge, İmgelem, Yaratıcılık ve Yaratma Süreci. Fine Arts, s. 177-188.
• Quiong, Ou. (2017). A Brief Introduction to Perception. Studies in Literature and Language, 15(4), s. 18-28.
• Welander, Julia. Orinius. (2020). The Battle of Eurovision: A Case Study of Russia and Ukraine’s Use of the Eurovision Song Contest as a Cultural Battlefield. https://lup.lub.lu.se/luur/download?func=downloadFile&recordOId=9026681&fileOId=9028086 adresinden alındı
• Yılmaz, Ahmet Hakan. (2016). Türklerde Ölüm Anlayışının Çağdaş Türk Resminde Göstergebilimsel Açıdan İncelenmesi. İdil, 5(20), s. 249-274.
• Yücel, Doğan. (2020). Divan Şiirinde Ağaç: İnanç ve Kültür. Kesit Akademi Dergisi, s. 304-323.