Metin Erksan’s “Avant-Garde” Television Movies

Yıl 2023, Sayı: 42, 34 - 41, 28.09.2023

M. Safa Karataş

https://doi.org/10.5152/AI.2023.23082

Öz

Metin Erksan ve sineması Türk sinema tarihinde kendine has bir yere sahiptir. İlk filmlerinden itibaren
sinemamızda bir dil kurma istenciyle birbirinden farklı yapımlara imza atmıştır. Sıra dışı duruşuyla
ve zihniyle sürekli tartışmaların odağında olan yönetmen, sinema kronolojimize de öncü ya
da popüler tabirle avangart işler bağışlamıştır. Sinemanın icadından bugüne farklı dönemlerde
avangart yani sıra dışı, deneysel, yenilikçi yapımlar sinema serüveninin seyrini değiştirmiştir. Metin
Erksan ve sineması değerlendirilirken yönetmenin estetik ve yenilikçi tavrının daha iyi anlaşılması
için 1973 yılında TRT için yaptığı beş öyküden uyarladığı beş televizyon filmi (Bir İntihar, Geçmiş
Zaman Elbisleri, Hanende Melek, Müthiş Bir Tren ve Sazlık) de dikkati çekmektedir. Sanatçının kendini
daha iyi ifade edebildiği ve maddi kaygı gütmeden “motor” dediği bu filmler hem sinema tarihimiz
açısından hem de Metin Erksan filmografisi açısından dönüm noktasıdır. Çalışmada, Metin
Erksan sineması ve TRT için yaptığı televizyon filmleri incelenirken yönetmenin “öncü” ve “deneysel”
bakış açısına odaklanılacak ve bu bakış açısının televizyon filmlerinde nasıl ortaya çıktığı öykü,
zaman, mekân, sanat yönetimi, oyuncu tercihi ve sinematografi açısından değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Avangart, deneysel, Metin Erksan, televizyon filmleri, TRT

Metin Erksan’ın “Avangart” Televizyon Filmleri

Öz

Metin Erksan and his movies have a special role in the history of Turkish cinema. Since his first
movies, he has produced different productions which have a language peculiar to him. With his
extraordinary stance and mind, the director has always been the focus of discussions and has presented
avant-garde works to Turkish cinema. Avant-garde, in other words, extraordinary, experimental,
innovative productions have had profound effects in different periods since the invention
of cinema. While evaluating Metin Erksan and his movies, five television movies (Bir İntihar, Geçmiş
Zaman Elbiseleri, Hanende Melek, Müthiş Bir Tren, and Sazlık) which were made for TRT (Turkish
Radio and Television Corporation) in 1973 drew attention in order to understand the director’s
aesthetic and innovative perspective. Metin Erksan made these movies without earning profit.
Moreover, in these movies, he expressed himself successfully. These movies were regarded as the
milestones of Turkish cinema and Metin Erksan’s filmography. This study will focus on the point
of “pioneering” and “experimental” view of Metin Erksan’s movies and television movies he made
for TRT and will be evaluated in terms of story, time, place, art direction, actor preference, and
cinematography of the television movies.

Anahtar Kelimeler

Avant-garde, experimental, Metin Erksan, television movies, TRT

Kaynakça

• Altıner, B. (2005). Metin Erksan sineması. Pan Yayıncılık.
• Baker, U. (2017). Beyin ekran. Birikim Yayınları.
• Barkot, Z. Ö. (2015). Alp Zeki Heper. Altyazı Dergisi (Gayrıresmi ve Resimli Türkiye Sinema Sözlüğü / Özel Sayı), 150, 23–24.
• Batur, E., Madra, Ö., & Türker, Y. (2017). Metin Erksan aşkta, ölümden başka bir şey kalmadı (Metin Erksan’la Söyleşiler). Kırmızı Kedi Yayınları.
• Büker, S. (1985). Sinema dili sinema üzerine yazılar. Dost Yayınları.
• Clarke, J. (2012). Sinema akımları. Kalkedon Yayınevi.
• Erdoğan, Ş. (2011). Avant-garde sinema üzerine. Sinema Yayınları.
• Erksan, M. (Director) (1952). Karanlık dünya [Film]. Atlas Film.
• Erksan, M. (Director) (1958). Dokuz dağın efesi [Film]. Birsel Film.
• Erksan, M. (Director) (1959). Hicran yarası [Film]. Ergenekon Film.
• Erksan, M. (Director) (1960). Şoför Nebahat [Film]. Duru Film.
• Erksan, M. (Director) (1961). Yılanların öcü [Film]. Be-ya Film.
• Erksan, M. (Director) (1963). Susuz yaz [Film]. Hitit Film.
• Erksan, M. (Director) (1964). Suçlular aramızda [Film]. Birsel Film.
• Erksan, M. (Director) (1965). Sevmek zamanı [Film]. Troya Film.
• Erksan, M. (Director) (1973a). Bir intihar [Film]. TRT.
• Erksan, M. (Director) (1973b). Geçmiş zaman elbiseleri [Film]. TRT.
• Erksan, M. (Director) (1973c). Hanende melek [Film]. TRT.
• Erksan, M. (Director) (1973d). Müthiş bir tren [Film]. TRT.
• Erksan, M. (Director) (1973e). Sazlık [Film]. TRT.
• Erksan, M. (Director) (1974). Şeytan [Film]. Saner film.
• Erksan, M. (Director) (1976). Kadın Hamlet [Film]. Uğur film.
• Erksan, M. (Director) (1981). Preveze’den önce [TV Film]. TRT.
• Esen, Ş. K. (2010). Türk sinemasının kilometre taşları. Agora Yayınları.
• Gündoğdu, M. (2017). Metin Erksan ‘Kuyu’da bir yönetmen. Cümle Yayınları.
• Heper, A. Z. (Director) (1962). Bir kadın [Film]. IDHEC.
• Heper, A. Z. (Director) (1963). Şafak [Film]. IDHEC.
• Heper, A. Z. (Director) (1966). Soluk gecenin aşk hikâyeleri [Film]. Sinema Film.
• Kaliç, S. (1992). Deneysel sinemanın kısa tarihi. Hil Yayınları.
• Karadoğan, A. (Ed.) (2010). Sanat sineması üzerine. De Ki Yayınları.
• Kayalı, K. (2004). Metin Erksan sinemasını okumayı denemek. Dost Yayınları.
• Kesal, E. (2018). Kendi ışında yanan adam. İletişim Yayınları.
• Kirişçi, M. (2015). Metin Erksan’ın olay yaratan TV filmleri. http: //www .otek isine ma.co m/met in-er ksani n-ola y-yar atan- tv-fi lmler i-2/
• Lotman, Y. (1999). Sinema estetiğinin sorunları. Öteki Sinema Yayınları.
• Macdonald, S. (1993). Avant-garde film: Motion studies. Cambridge University Press.
• O’Pray, M. (2003). Avant-garde film: Form, themes and passions. Wallflower Press.
• Onaran, A. Ş. (1994). Türk sineması I. Kitle Yayınevi.
• Pezzella, M. (2006). Sinemada estetik. Dost Yayınları.
• Tarkovsky, A. (2008). Mühürlenmiş zaman. Agora Yayınları.
• Uzkınay, F. (Director) (1914). Ayastefanos’taki Rus abidesinin yıkılışı [Film].