Looking at Contemporary Art from A Posthuman Perspective

Yıl 2025, Sayı: 45, 90 - 96, 21.03.2025

Seniha Ünay Selçuk

https://doi.org/10.47571/sanatyorum.1487589

Öz

This article is about “posthuman” thought, which is one of the topics discussed in the field of humanities and art in recent years. The aim of this article is to materialize the posthumanist thought of Rosi Braidotti, one of the feminist theorist, with examples of contemporary art and to understand how this perspective is reflected in the field of art.
The subject is limited to Rosi Braidotti's critical posthuman thought, which she constructs from an anti-humanist point of view, in which women and non-humans are the pioneers, overthrows the anthropocentric structure, and proposes to think human and other species on a common ground while evaluating the meaning of being human with a fare share. In this context, the research presents the viewpoints and arguments on what humanism is, on which foundations it is based, and what humanist thought should not be in Braidotti 's thought in particular.
From the field of contemporary art, Necla Rüzgar's “Survivor Skill II” and “İçfauna I” were selected because these works position animals and women as subjects of a common struggle on a common ground. Esra Oskay's works "Authorized Authority" and "I respectfully request" are discussed because these works approach the mind of bureaucracy with the flow of the life cycle of plants. Aslıhan Mumcu & Beyza Durhan's “Kovan Project” -a project based in Tekirdağ and Şırnak- was analyzed because it is a collective production with humans and animals and is realized with an understanding that breaks down hierarchies between species.
These contemporary art works are considered as examples that embody Braidotti's idea of “a plural us-that-is-the-world-together”. It has been concluded that addressing the posthuman, which problematizes what will happen to human beings from many different points such as technology, ecology, science, moral philosophy, body, artificial intelligence, cyborg, through the criticism of humanism is an introduction to the subject. The research employed a qualitative research method; a literature review was conducted. The examples were selected from the field of contemporary art and subjected to visual and content analysis in order to understand the current situation.

Anahtar Kelimeler

Posthuman, Rosi Braidotti, art, artist, humanism

İnsan Sonrası Perspektiften Güncel Sanata Bakmak

Öz

Bu makale, son yıllarda beşeri bilimler ve sanat alanında tartışılan konulardan biri olan “insan sonrası” düşünce üzerinedir. Çalışmanın amacı, feminist kuramcı Rosi Braidotti’nin hümanizme mesafeyle yaklaşan düşüncesini, güncel sanat örnekleri ile somutlaştırmak ve sanat alanında bu düşüncenin nasıl karşılık bulduğunu anlamaktır.
Konu Braidotti’nin hümanizm karşıtı bir noktadan inşaa ettiği düşüncelerinde kadın ve insan olmayanların öncü olduğu, insan merkezci yapıyı alaşağı ettiği, insan olmanın hakkını verirken insan ve diğer türleri ortak bir zeminde düşünmeyi önerdiği eleştirel insan sonrası düşünceleri ile sınırlandırılmıştır. Bu kapsamda araştırmada hümanizmin ne olduğu, hangi temeller üzerinde yükseldiği ve Braidotti özelinde hümanist düşüncenin ne olmaması gerektiğine dair görüş ve düşüncelere yer verilmiştir.
Güncel sanat alanından Necla Rüzgar’ın “Survivor Skill II” ve “İçfauna I” adlı çalışmaları hayvanları ve kadınları ortak bir zeminde, ortak bir mücadelenin özneleri olarak konumlandırması dolayısıyla seçilmiştir. Esra Oskay’ın “Yetkili Merci” ve “Gereğini Arz Ederim” çalışmaları, bürokrasinin aklına bitkilerin yaşam döngüsünün akışıyla eleştirel yaklaştığı için ele alınmıştır. Aslıhan Mumcu & Beyza Durhan’ın Tekirdağ ve Şırnak merkezli bir proje olan “Kovan Project” ‘çalışmaları insanlar ve hayvanlarla kolektif bir üretim olması ve hiyerarşileri yıkan bir anlayışla gerçekleşmeleri nedeniyle incelenmiştir.
Örnek olarak ele alınan güncel sanat çalışmalarının Rosi Braidotti’nin “beraber-dünya-olan çoğul bir biz” düşüncesini somutlaştırdığı görülmüştür. Teknoloji, ekoloji, bilim, ahlak felsefesi, beden, yapay zeka, siborg gibi çok farklı noktalardan insanın ne olacağını sorunsallaştıran insan sonrasını, hümanizm eleştirisi üzerinden ele almanın konuya bir giriş niteliğinde olduğu sonucuna varılmıştır. Araştırmada nitel araştırma yöntemi kullanılmış; literatür taraması yapılmıştır. Örnekler bugünü anlamak için güncel sanat alanından seçilerek görsel ve içerik analizine tabi tutulmuştur.

Anahtar Kelimeler

İnsan sonrası, Rosi Braidotti, sanat, sanatçı, hümanizm

Kaynakça

• Çelik, E. E. (2019). Antroposen ve posthuman insan çağ’ında insan sonrası olmak. Cogito(95-96), s. 145-160.
• Alnıaçık, E. T. (2022). Farklı ve süreklli: Uexküll›ün Umwelt’ine gezintiler. Kaygı, 144-182.
• Braidotti, R. (2019). İnsan sonrası, pek insanca: bir posthümanistin anıları ve emelleri. Cogito(95-96), s. 53-97.
• Braidotti, R. (2019, Aralık 02). Rosi Braidotti ile söyleşi. (I. Andrés, röportaj yapan, & B. Almaz, Çevirmen) Pentacle. Braidotti, R. (2021). İnsan sonrası. Kolektif Kitap.
• Braidotti, R. (2021). İnsan sonrası Bilgi. Kolektif Kitap.
• Eray, Ş. (2019). Teorik bir tartışma olarak feminizm ve bürokrasi. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 54(3), 1064-1077.
• Harman, G. (2020). Nesne yönelimli ontoloji. Tellekt.
• İbrişim, D. G. (2022). Makbul insan(lık) tahayyülünün ötesinde: insansonrası feminist eleştirilerde faillik ve ihtimam. E. E. Demet Gülçiçek içinde, Feminist eleştiri arayışlar ve müzakereler. Metis Yayınları.
• Koyuncu, E. (2018, Mart 15). Acı çekebilmek: hayvan meselesi bağlamında duyumsama yetisinin ahlakî yankıları. Doğu Batı Düşünce Dergisi(82), 31-44.
• Mumcu, A., & Durhan, B. (2024, Şubat). Şehirlerin, türlerin arasında yalnızlaşmama deneyimi: Kovan Project. 2-11. (Ünay S. & Oskay E, Röportaj Yapan) Çapak Yazı Çizi Dergisi.
• Oskay, E. (2024, Şubat 12) kişisel görüşme.
• Peksoy, E. (2017). Hayvan haklarına yeni bir bakış: nesne yönelimli ontoloji. Doğu Batı Dergisi, 97-108.
• Plumwood, V. (2004). Feminizm ve doğaya hükmetmek. Metis yayınları.
• Plumwood, V. (2023). Feminizm ve doğaya hükmetmek. Metis Yayınları.
• Sağlam, R. (2021). Posthuman dijital özne: Braidotti’nin eleştirel insan sonrasının eleştirisi. ViraVerita E-Dergi (13), 295-323.
• Timofeeva, O. (2019). “Çok-çok-ama-çok-sıkılmak» ve mucizeler arasında insan sonrası. 254-261. (İ. Mavituna, Röportaj Yapan) Cogito.
• İnternet Kaynakça
• Ayanoğlu, Z. N. (2024, Mart 11). Sanatçı İrem Tok’un “Karanlıkla Buluşmak” sergisi üzerine: Sanat Okur. https://sanatokur.com/irem-tokun-karanlikla-bulusmak-sergisi-uzerine/ adresinden 11 Mart 2024 tarihinde alınmıştır.
• Bora, A. (2016, Aralık 22). Sen uçuşu hatırla: Birikim. https://birikimdergisi.com/haftalik/8091/sen-ucusu-hatirla adresinden 17 Şubat 2024 tarihinde alınmıştır.
• Güçlü, Ö. (2011, Kasım 17). Gizil bir empati hayvan dönemeci: sorulara ve bilemeyişlere davet: Manifold. https://manifold.press/hayvan-donemeci-sorulara-ve-bilemeyislere-davet adresinden 3 nisan 2024 tarihinde alınmıştır.
• İbrişim, D. G., & Türkmen, A. (2020, Nisan 07). İnsan sonrası kuramı, olanakları, sınırları: Açık Radyo. https://acikradyo.com.tr/metropolitika/insan-sonrasi-kurami-olanaklari-sinirlari adresinden 17 nisan 2024 tarihinde alınmıştır.
• Kaos GL. (2018, Mart 06). İstanbul’da bir koloni: KAOS GL. https://kaosgl.org/haber/koloni-berline-gocuyor adresinden 10 mart 2024 tarihinde alınmıştır.
• Modern, İ. (2024, Şubat 3). Necla Rüzgar, 1972 / İçfauna I, 2015: İstanbul Modern. https://www.istanbulmodern.org/koleksiyon/icfauna-i adresinden 11 şubat 2024 tarihinde alınmıştır.
• Sanataorium. (2019, Eylül 05). Kayalar ve Rüzgârlar, Mikroplar ve Kelimeler: Sanatorium. https://www.sanatorium.com.tr/tr/exhibitions/detail/kayalar-ve-ruzgarlar-mikroplar-ve-kelimeler/71 adresinden 10 ocak 2014 tarihinde alınmıştır.
• Görsel Kaynakça
• Görsel 1. Necla Rüzgar, “Survival Skill II”, kağıt üzerine karışık teknik, 76x56 cm, 2012. http://www.neclaruzgar.art/ipad/paintings/2012.htm adresinden 23 Mart 2024 tarihinde alınmıştır.
• Görsel 2. Necla Rüzgar, “İçfauna I”, tuval üzerine yağlıboya ve akrilik, 130x 200 cm, 2015. https://www.istanbulmodern.org/koleksiyon/icfauna-i web sitesinde 12 Mayıs 2024 tarihinde alınmıştır.
• Görsel 3. Esra Oskay, “Yetkili Merci”, A4 kağıtlar üzerinde yeşillendirilmiş arpa, fasulye, mercimek, 2020-24. https://www.esraoskay.com/yetkili-mercii adresinden 24 Şubat 2024 tarihinde alınmıştır.
• Görsel 4. Esra Oskay, “Gereğini Saygılarımla Arz Ederim”, 5:22’ video, 2024. https://www.esraoskay.com/yetkili-mercii adresinden 24 Şubat 2024 tarihinde alınmıştır.
• Görsel 5. Kolektif (Aslıhan Mumcu, Beyza Durhan), üretim sürecinden, 2023 https://www.capak.org/asli-beyza-soylesi-7-sayi/ adresinden 10 Mart 2024 tarihinde alınmıştır.
• Görsel 6. Kolektif (Beyza Durhan), “Bu gezinti, coğrafyanın biçimini, toprağın besinini, tohumun hafızasını, bitkinin kökünü, çiçeğin tozunu, havanın nemini, mevsimin geçişini, suyun debisini kendiliğinden içerir”, Pamuklu kumaş ve un üzerine bal mumu, 17x31x12 cm, 2023. https://www.capak.org/asli-beyza-soylesi-7-sayi/ adresinden 10 Mart 2024 tarihinde alınmıştır.