Renkli Toprakların Ebru Sanatında Boya Olarak Kullanımı

Yıl 2025, Sayı: 45, 139 - 147, 21.03.2025

Bahattin Yaman , Yekta Yavuz

https://doi.org/10.47571/sanatyorum.1496824

Öz

Daha yaşanabilir, sürdürülebilir bir dünya için her alanda olduğu gibi sanatta da çevreci yaklaşımlar geliştirmek zorundayız. Petrolün, kimyasalların henüz her alanda kullanılmadığı günlerde insanlar biraz da zorunlu olarak, çevreye zarar vermeyen, kirletmeyen malzemeleri kullanıyordu. Geçmişte klasik ebru sanatında kullanılan tüm malzemeler daha çevreci daha sağlıklı idi. Geçmişte renkli topraklardan elde edilen boyaların ebru sanatında kullanıldığı çeşitli yayınlarda bahsedilmekte ise de günümüzdeki uygulanabilirliğine dair çalışmalar yeterli değildir.
Ebru sanatında daha çevreci malzeme kullanımını yaygınlaştırmak amacıyla yola çıkılan bu çalışmada Isparta ili çevresinde tespit edilen renkli topraklardan sarı, kırmızı, gri, kahverengi ve beyaz boyalar elde edilmiştir. Bu boyalar, kendi aralarında çok güzel çalıştıkları gibi piyasadaki boyalarla birlikte kullanıldığında da hiçbir sıkıntı yaşanmamıştır. Mat renkte geliştiklerinden, özellikle çiçek çalışmaları içeren ebru örneklerinde oldukça güzel görünümlü bir zemin teşkil ettikleri tecrübe edilmiştir. Ancak bazı renkli toprakların ise, uygulanan işlemler neticesinde ebru sanatında kullanılmaya elverişli olmadıkları gözlemlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ebru, Toprak, Malzeme, Doğal, Boya, Toprak Boya

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK

Teşekkür

Makale TÜBİTAK 22209/A desteği kapsamında Bahattin Yaman yürütücülüğünde hazırdlanan 1919B011501297 numaralı projeden üretilmiştir. Proje desteği için TÜBİTAK kurumuna teşekkür ederiz.

The Use of Colored Soils as Paint in Marbling Art

Öz

For a sustainable world, we have to develop environmentally friendly approaches in the art, as in every field. In a period when there was no oil or chemical production, people were using non-polluting materials that did not harm the environment. All materials used in classical marbling art were more environmentally friendly and healthier. Although it is stated in various publications that dyes obtained from colored soils were used in the art of marbling, no study has been conducted on its applicability today.
In this study, which aims to popularize the use of more environmentally friendly materials in the art of marbling, yellow, red, grey, brown and white dyes were obtained from the colored soils obtained around the province of Isparta. While these paints work very well together, there has been no problem in using them together with other paints on the market. Since they are matte in color, they can be used as a very beautiful ground marbling, especially for flower works. However, it has also been observed that some colored soils that have undergone the necessary processes cannot be used in the art of marbling.

Anahtar Kelimeler

Ebru, Turkish marbling art, soil, natural, dye

Kaynakça

• Ay, M. (1994). “Ebru ve kimya”, Bilim ve Teknik Dergisi, Mart 1994, 316, 57.
• Babaoğlu, Tevfik A. (2017). Türk Ebrûsu Nakş-ı ber âb, Klasik Türk Sanatları Vakfı Yayınları.
• Babaoğlu, A. (2007). Ebru İstanbul, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş. Yayınları.
• Barutçugil, H. (1999). Renklerin sonsuzluğu (Geleneksel Türk Ebru Sanatı). Yaşar Eğitim ve Kültür Vakfı.
• Barutçugil, H. (2001). Suyun rüyası Ebru, yaşayan gelenek. Ebristan Yayınları.
• Başar, F. ve Tiryaki, Y. (2000). Türk Ebru sanatı. Gözen Yayınları.
• Begiç, Nurgül H. (2015) “Unesco dünya kültürel miras listesinde yer alan geleneksel Türk Ebru sanatı’nda yeni yorumlar”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 2015, 37, 587 - 605.
• Çoktan, A. (1992). Türk Ebru sanatı. Emekçin Matbaası.
• Derman, M. U. (1972). Türk sanatında Ebru. Ak Yayınları.
• El-Müntehab Min Mir’âti’l-Ervâh. Ankara, Milli Kütüphane, 06 Mil Yz A 4779, 1150h.
• Göktaş, U. (1984). “Ebru Sanatımız.” Sanat Dünyamız. Yapı ve Kredi Yayınları.
• Gündüz, K. (2023). “18. yüzyıl Osmanlı yazma eserlerinde Ebru.” [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.
• Hâşiye alâ’l-Fevâ’idi’z-Ziyâ’îye. Kastamonu, İl Halk Kütüphanesi, 37 Hk 1709, 1112h.
• Özçimi, S. (2007). “Geçmişten geleceğe Türk Ebru sanatı.” İsmek Türk Kitap Sanatları Sempozyumu Bildirileri.
• İstanbul Büyükşehir Belediyesi Sanat ve Meslek Eğitimi Kursları (İsmek) Yayınları.
• Savaş, T. (2014). Ebru sanatı. Karsak Yayınları.
• Sönmez, G. (2007). Gelenekselden günümüze Ebru. İnkılap Kitabevi.
• Yaman, B. & Gündüz, K. (2022). “18. Yüzyıl Osmanlı El Yazmalarında Kullanılan Hatip Ebru” Turkish Studies-Comparative Religious Studies, 17, 239-264.
• Görsel Kaynakça
• Görsel 1. el-Müntehab min Mir'âti'l-Ervâh, Ankara Milli Kütüphane, 06 Mil Yz A 4779.
• Görsel 2. Hâşiye alâ'l-Fevâ'idi'z-Ziyâ'îye Kastamonu İl Halk Kütüphanesi, 37 Hk 1709.
• Görsel 3. Yaman, B.; Yavuz, Ş. arşivi.
• Görsel 4. Yaman, B.; Yavuz, Ş. arşivi.
• Görsel 5. Yaman, B.; Yavuz, Ş. arşivi.
• Görsel 6. Sarı renk toprağın alındığı yerin uydu görüntüsü: https://earth.google.com: Erişim Tarihi: 2023.
• Görsel 7. Yaman, B.; Yavuz, Ş. arşivi
• Görsel 8. Koyu kahverengi toprağın alındığı yerin uydu görüntüsü: https://earth.google.com, Erişim tarihi: 2023.
• Görsel 9. Yaman, B.; Yavuz, Ş. arşivi.
• Görsel 10. Kahverengi toprağın alındığı yerin uydu görüntüsü: https://earth.google.com, Erişim Tarihi: 2023.
• Görsel 11. Yaman, B.; Yavuz, Ş. arşivi.
• Görsel 12. Gri renk toprağın alındığı yerin uydu görüntüsü: https://earth.google.com, Erişim Tarihi: 2023.
• Görsel 13. Yaman, B.; Yavuz, Ş. arşivi.
• Görsel 14. Kırmızı renk toprağın alındığı yerin uydu görüntüsü: https://earth.google.com, Erişim Tarihi: 2023.
• Görsel 15. Yaman, B.; Yavuz, Ş. arşivi.
• Görsel 16. Beyaz renk toprağın alındığı yerin uydu görüntüsü: https://earth.google.com, Erişim Tarihi: 2023.
• Görsel 17. Yaman, B.; Yavuz, Ş. arşivi.
• Görsel 18. Yaman, B.; Yavuz, Ş. arşivi.
• Görsel 19. Yaman, B.; Yavuz, Ş. arşivi.
• Görsel 20. Yaman, B.; Yavuz, Ş. arşivi.
• Görsel 21. Yaman, B.; Yavuz, Ş. arşivi.