Türkiye’de Hava Kirliliği ve Sağlık Harcamaları

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 2, 186 - 202, 30.07.2022

Şerife Güzel , Pınar Özer

https://doi.org/10.55050/sarad.1138629

Cited By: 7

Öz

Hava kirliliği sebebiyle Türkiye’de her yıl yaklaşık 45 bin önlenebilir erken ölüm gerçekleşmektedir. Hava kirliliği sebebiyle yaşanan rahatsızlıklar ve ölümlerin hem ekonomiye hem de sağlık harcamalarına etkisi olmaktadır. Dolayısıyla bu çalışmada hava kirliliğinden kaynaklı rahatsızlıklar sebebiyle sağlık harcamalarındaki maliyetlerin incelenmesi amaçlanmaktadır. Çalışma verileri OECD İstatistik tarafından sağlanan 2009-2019 yılları arasındaki hava kirliliğine etki eden faktörlerin değişiminden ve HEAL 2021 yılı hava kirliliği kaynaklı sağlık harcamaları maliyetlerinden oluşmaktadır. Araştırmada veriler grafik ve tablo haline getirilerek yorumlanmaktadır. Yapılan incelemeler sonucunda Türkiye’de hava kirliliği sonucu asgari 25,845 milyon TL, azami 52,492 milyon TL sağlık maliyetinin ortaya çıktığı görülmüştür. Hava kirliliği insanları, hayvanları, bitki ve hatta nesneleri etkilemektedir. Bir ülkede ortaya çıkan hava kirliliği atmosferde taşınarak başka bir yerde hava kirliliğine etkide bulunabilir. Hava kirliliği sadece tek bir alanı değil tüm dünyayı etkilemektedir. Bu yüzden küresel işbirliği ile kirletici faktör limitlerinin sıkı önlemlerle gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Küresel işbirliği ile yenilenebilir, temiz enerji kaynaklarının kullanımı için teşvik politikalarının oluşturulması daha sağlıklı bir toplum ve güçlü bir ekonominin oluşmasını sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Çevre kirliliği, Hava kirliliği, Sağlık harcamaları

AIR POLLUTION AND HEALTH EXPENDITURES IN TURKEY

Öz

Due to air pollution, approximately 45 thousand preventable premature deaths occur in Turkey every year. Disturbances, and deaths due to air pollution have an impact on both the economy, and health expenditures. Therefore, in this study, it is aimed to examine the costs of health expenditures due to the discomforts caused by air pollution. The study data consists of the changes in the factors affecting air pollution between the years 2009-2019, provided by OECD Statistics, and the health expenditure costs caused by HEAL 2021 air pollution. In the research, the data are interpreted by turning them into graphs, and tables. As a result of the examinations, it has been seen that a minimum of 25,845 million TL, and a maximum of 52,492 million TL of health costs have arisen as a result of air pollution in Turkey. Air pollution affects people, animals, plants and even objects. Air pollution arising in one country can be carried in the atmosphere and affect air pollution in another place. Air pollution affects not only one area but the whole world. Therefore, it is necessary to realize the pollutant factor limits with strict measures with global cooperation. Establishing incentive policies for the use of renewable and clean energy resources with global cooperation will ensure a healthier society and a strong economy.

Anahtar Kelimeler

Environmental Pollution, Air Pollution, Health Expenditures

Kaynakça

• Akın, CS. (2007). Sağlık ve sağlık harcamalarının ekonomik büyüme üzerine etkisi: Türkiye’de sağlık sektörü ve harcamaları, Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Aksay, CS., Ketenoğlu, O., Kurt, T. (2005). Küresel ısınma ve iklim değişikliği, SÜ Fen Edebiyat Fakültesi Fen Dergisi, 25(2005), 29-41.
• Altunok, A., Eskiocak, M. (2020). Trakya’da partiküler madde kirliliği ve mortalite ilişkisinin değerlendirilmesi, Turk J Public Health, 18(3), 124-132.
• Avrupa Çevre Ajansı. (2021). Kapalı Mekan Hava Kalitesi, Erişim adresi: https://www.eea.europa.eu/tr/isaretler/isaretler-2013/makaleler/kapali-mekan-hava-kalitesi. (Erişim Tarihi: 23.06.2022).
• Avrupa Çevre Ajansı. (2022). Aldığımız Her Nefes, Erişim adresi: https://www.eea.europa.eu/tr/isaretler/isaretler-2013/makaleler/aldigimiz-her-nefes#:~:text=Hava%20neden%20olu%C5%9Fur%3F,4'%C3%BCn%C3%BC%20su%20buhar%C4%B1%20olu%C5%9Fturur. (18.06.2022).
• Başar, S., Künü, S., Bozma, G. (2016). Eğitim ve sağlık harcamalarının ekonomik büyüme üzerine etkisi: türkiye üzerine bir uygulama, Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2016(10), 189-204.
• Bayram, H. (2005). Türkiye’de hava kirliliği sorunu: nedenleri, alınan önlemler ve mevcut durum, Toraks Dergisi, 6(2), 159-165.
• Bayram, H., Dörtbudak, Z., Fişekçi, FE., Kargın, M., Bülbül, B. (2006). “Hava kirliliğinin insan sağlığına etkileri, dünyada, ülkemizde ve bölgemizde hava kirliliği sorunu” paneli ardından, Dicle Tıp Dergisi, 33(2), 105-112.
• Bostancı, Y. (2008). Sosyal güvenlik hukukunda genel sağlık sigortası, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 16(1), 145-173.
• Congar K., Samar K. (2020). İnsanlığı Tehdit Eden En Büyük 10 Tehlike, Erişim adresi: https://tr.euronews.com/2020/03/25/insanligi-tehdit-eden-en-buyuk-10-tehlike. (17.06.2022).
• Çalışkan, G., Sanisoğlu, SY. (2022). Sağlık harcamalarını etkileyen faktörlerin dinamik panel veri analizi ile incelenmesi, Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 2022(35), 1-15.
• ÇİSİP (Çevre İklim ve Sağlık İçin İş Birliği Projesi). (2022). Hava Kirliliğinin Sağlık Etkileri, Erişim adresi: https://www.env-health.org/wp-content/uploads/2022/03/Hava_Kirliligi_Bilgi_Notu.pdf (24.06.2022).
• Dağ, M., Kızılkaya, F. (2021). Türkiye için sağlık harcamaları, co2 emisyonları ve ekonomik büyüme ilişkisinin incelenmesi, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 19(3), 211-229.
• Daştan, İ., Çetinkaya V. (2015). Oecd ülkeleri ve türkiye’nin sağlık sistemleri, sağlık harcamaları ve sağlık göstergeleri karşılaştırması, Sosyal Güvenlik Dergisi, 5(1), 104-134.
• Değirmenci, T., Yavuz, H. (2021). Emisyon azaltım sorumluluğu olan bm ülkelerinde hava kirliliği, sağlık harcamaları ve ekonomik büyüme ilişkisi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 16(3), 856-872.
• Demirarslan, KO., Akıncı, H. (2016). Doğu karadeniz bölgesinde kükürdioksit (so2) dağılımlarının coğrafi bilgi sistemleri yardımıyla belirlenmesi, Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, 2(2), 81-99.
• Dumrul, Y. (2019). Sağlık harcamaları ve çevre kirliliği: asean-5 ülkeleri üzerine bir panel veri analizi, IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, 1(özel sayı), 396-407.
• Engin N. (1989). Hava kirlenmesi, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 47(1-4), 79-88.
• Erdoğan, M. (2021). hava kalitesi nedir? hava kirliliği nasıl hesaplanır?, Erişim adresi: https://dogadakiler.com/Blog/hava-kalitesi-nedir-hava-kirliligi-nasil-hesaplanir/. (24.06.2022).
• Euro News Web Sitesi. (2022). Dünya Hava kirliliği raporu: türkiye 46. sırada, ığdır ve düzce avrupa’nın en kirli kentleri, Erişim adresi: https://tr.euronews.com/2022/03/22/2021-de-dunyada-hicbir-ulke-dso-nun-hava-kalitesi-standard-n-tutturamad. (17.06.2022).
• Filiz, Y. (2010). Ekonomik büyüme ve sağlık harcamaları ilişkisi, Yüksek Lisans Tezi, Atılım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Giray, F., Çimen, F. (2018). Sağlık harcamalarının düzeyini belirleyen faktörler: türkiye ve oecd ülkeleri analiz”, Sayıştay Dergisi, 2016(10), 143-171.
• HEAL (Sağlık ve Çevre Birliği). (2021). Türkiye’de kronik kömür kirliliği, Erişim adresi: https://www.env-health.org/wp-content/uploads/2021/02/Chronic-Coal-Pollution-Turkey-TR.pdf. (20.05.2022).
• İlkılıç, C., Behçet, R. (2006). Hava kirliliğinin insan sağlığı ve çevre üzerindeki etkisi, Doğu Anadolu bölgesi araştırmaları, 5(1), 66-72.
• İstanbul Hava Kalitesi İzleme Merkezi. (2022). Hava kirliliği, Erişim adresi: https://havakalitesi.ibb.gov.tr/Icerik/bilgi (24.06.2022).
• Karasoy, A., Demirtaş, G. (2018). Sağlık harcamalarının belirleyicileri üzerine bir uygulama: çevre kirliliği ve yönetişimin etkilerinin incelenmesi, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 7(3), 1917-1939.
• Korkmaz, M., Yılmaztürk, A. (2011). Sağlık harcamalarının yıllara göre karşılaştırılması ve sağlık harcamalarını etkileyen faktörlerin incelenmesi, Uluslararası Hakemli Akademik Spor Sağlık ve Tıp Bilimleri Dergisi, 1(1), 77-96.
• OECD.Stat. (2022). Kaynağa göre hava kirletici emisyonları, Erişim adresi: https://stats.oecd.org/. (20.05.2022).
• Okan, J. (2017). İktisadi kalkınma, hava kirliliği ve sağlık ilişkisi: panel veri analizi, Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Özcan, HK., Şahin, Ü., Bayat, C., Uçan, ON. (2006). İstanbul ili tropsoferik ozon (o3) konsantrasyonlarının hücresel yapay sinir ağ yöntemiyle modellenmesi, Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 21(2), 239-245.
• Özdemir, F. (2008). Türkiye genelinde kükürt dioksit ve partiküler madde kirlilik dağılımlarının analizi, Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Özdemir, H., Borucu, G., Demir, G., Yiğit, S., Ak, N. (2010). İstanbul’daki çocuk oyun parklarında partikül madde (pm2,5 ve pm10) kirliliğinin incelenmesi, Ekoloji, 20(77), 72-79.
• Özmen, İ., Mucuk, M., Özcan, G., Gerçeker, M. (2019). G7 ülkelerinde karbon salınımı ve sağlık harcamaları etkileşimi: bootstrap panel nedensellik testi, ESCON’19, Kasım 2019, İstanbul, 85-95.
• Sağlığım Web Sitesi. (2022). Hava kirliliği ve sağlık etkileri, Erişim adresi: https://sagligim.gov.tr/hava-kirliligi.html. (17.06.2022).
• Soysal, A., Demiral, Y. (2007). Kapalı ortam hava kirliliği, TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 6(3), 221-226.
• Sümer, GÇ. (2014). Hava kirliliği kontrolü: türkiye’de hava kirliliğini önlemeye yönelik yasal düzenlemelerin ve örgütlenmelerin incelenmesi, Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 13(7), 37-56.
• Şahin, D., Durmuş, S. (2019). Oecd Ülkelerinde ekonomik büyüme ve çevre kirliliğinin sağlık harcamaları üzerine etkisinin analizi, Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 56(647), 185-201.
• T.C. Milli Eğitim Bakanlığı. (2011). Çevre sağlığı hava kirliliği, Ankara.
• T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü. (2022). Hava kirliliği ve sağlık etkileri, Erişim adresi: https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/cevresagligi-ced/ced-birimi/hava-kirlili%C4%9Fi-ve-sa%C4%9Fl%C4%B1k-etkileri.html#:~:text=Ba%C5%9Fl%C4%B1ca%20sa%C4%9Fl%C4%B1k%20etkileri%20Ast%C4%B1m%2C%20Allerji,%C3%A7ocuklar%2C%20kronik%20hastalar%20ve%20ya%C5%9Fl%C4%B1lar. (23.06.2022).
• Tağıl, Ş., Menteşe, S. (2012). Zonguldak’ta hava kirliliği (pm10 & so2) ile ilişkili olarak seçilmiş solunum yolu hastalıklarının zamansal ve mekânsal değişimi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(27), 3-18.
• Taşbaşı, D. (2022). Çisip: hava kirliliği azalmıyor, Erişim adresi: https://temizenerji.org/2022/03/29/cisip-hava-kirliligi-azalmiyor/?gclid=CjwKCAjw77WVBhBuEiwAJ-YoJIDQQxJIm70XqvPL08mGiJx2RM_3JC0TYjWXmS17F26yp6c1ZANWjhoCtrAQAvD_BwE. (18.06.2022).
• Temiz Hava Hakkı Platformu. (2021). Kara rapor, hava kirliliği ve sağlık etkileri, Erişim adresi: https://www.temizhavahakki.com//wp-content/uploads/2021/09/KaraRapor2021.pdf. (16.06.2022).
• Türk Tabipleri Birliği. (2011). Hava kirliliğinin öne çıkan sağlık etkileri, Erişim adresi: https://www.ttb.org.tr/haberarsiv_goster.php?Guid=66d9288a-9232-11e7-b66d-1540034f819c. (23.06.2022).
• Türk Tabipleri Birliği. (2022). Hava kirliliği, Erişim adresi: https://www.ttb.org.tr/eweb/yatagan/3.html (24.06.2022).
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2021). Sağlık harcamaları istatistikleri, 2020, Erişim adresi: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Saglik-Harcamalari-Istatistikleri-2020-37192. (23.06.2022).
• Usman, M., Ma, Z., Zafar, MW, Haseeb, A. (2019). Are Air Pollution, Economic and Non-Economic Factors Associated with Per Capita Health Expenditures? Evidence from Emerging Economies, International Journal of Environmental Research and Public Health, 16(11), 1-22.
• Yaşar, S., Şevik, H. (2003). Konya’da Hava Kirliliğinin Değerlendirilmesi, Yanma ve Hava Kirliliği Kontrolü VI. Ulusal Sempozyumu, Hava Kirlenmesi Araştırmaları ve Denetimi Türk Milli Komitesi, 10-12 Eylül 2003, İzmir, 391-402.
• Yumuşak, İB., Yıldırım, DÇ. (2009). Sağlık harcamaları iktisadi büyüme ilişkisi üzerine ekonometrik bir inceleme, Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, 4(1), 57-70.
• Zencirci, SA., Işıklı, B. (2017). Hava kirliliği, Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi Halk Sağlığı Dergisi, 2(2), 24-36.