THE QUR'AN AND HEALING: THE EXAMPLE OF IBN BĀDĪS

Yıl 2024, , 671 - 687, 03.01.2025

Mehmet Fatih Dede

https://doi.org/10.26791/sarkiat.1534481

Öz

One of the things that human beings have needed the most throughout history, depending on their structure consisting of body and soul, is undoubtedly health. From time to time, a person may be afflicted with physical or mental illnesses, and sometimes both. Due to these diseases, the living conditions of the person become difficult and even survival may become impossible. For this reason, when we look at history, we see that human beings are constantly striving for both material and spiritual healing; that they are ready to pay a price for this; that they easily believe those who promise them this, and that they can be deceived by being abused from time to time because of this. When we approach this issue from a religious perspective, we see that the Holy Qur'an, which is described by Allah as “şifâun lime fi's-sudûr” and “şifâun wa rahmetun li'l-mu'minin”, has been considered as a means of healing since the early periods of Islam. Due to the verses in the Qur'an, which are called “healing verses”, the hadiths expressing that the Qur'an itself is healing, and the practices of some Companions, it has been generally accepted that the Qur'an is a cure for both material and spiritual diseases. In this study, after first identifying the relevant verses and hadiths and outlining the subject of “healing in the Qur'an”, we will try to discuss the approach of the Algerian scholar and reformer Ibn Badīs, whose evaluations on this subject are important because of his knowledge of the tradition, his knowledge of our age, and the fact that he was engaged in reform activities throughout his life, in the context of the exegesis of verse 82 of Surah al-Isrā.

Anahtar Kelimeler

Commentary,, Healing,, İstişfa (ask for healing),, Ruqya, Ibn Bâdîs, Tafsir Ibn Bâdîs

KUR’AN VE ŞİFA: İBN BÂDÎS ÖRNEĞİ

Öz

İnsan, beden ve ruhtan müteşekkil yapısına bağlı olarak tarih boyunca en çok ihtiyaç hissettiği şeylerden biri hiç şüphesiz sağlıktır. Kişi zaman zaman bedenî veya ruhî kimi zaman da her iki tür hastalıklara birden duçar olabilmektedir. Bu hastalıklar nedeniyle kişinin yaşam şartları zorlaşır hatta hayatta kalması dahi imkansız hale gelebilir. Bu nedenle tarihe baktığımızda insanın sürekli olarak hem maddi hem de manevi şifa için uğraştığını; bunun için bedel ödemeye hazır olduğunu; bu konuda kendisine vaatte bulunanlara çok kolay bir şekilde inandığını ve bundan dolayı zaman zaman suistimale uğrayarak aldatılabildiğini de görmekteyiz. Bu konuya dinî yönden yaklaştığımızda Allah tarafından “şifâun lime fi’s-sudûr” ve “şifâun ve rahmetun li’l-mu’minin” olarak tavsif edilen Kur’an-ı Kerim’in İslam’ın ilk dönemlerinden itibaren şifa vesilesi olarak telakkî edildiğini görmekteyiz. Kur’an’da yer alan ve “şifa ayetleri” olarak adlandırılan ayetler, kendisinin şifa olduğunu ifade eden hadisler ve bazı sahabe uygulamaları nedeniyle Kur’an’ın hem maddi hem de manevi hastalıklara şifa olduğu genel kabul görmüştür. Biz de bu çalışmamızda önce konu ile ilgili ayet ve hadisleri tespit edip “Kur’an’da şifa” konusunu ana hatlarıyla ortaya koyduktan sonra hem geleneğe hâkim olması hem de çağımızı bilmesi ve hayatı boyunca ıslah faaliyetleri için uğraşmış olması hasebiyle bu konudaki değerlendirmelerinin önemli olduğuna inandığımız Cezayirli âlim ve ıslahatçı İbn Bâdîs’in İsrâ sûresinin 82. ayetinin tefsiri bağlamında konuya yaklaşımını ele almaya çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Şifa, İstişfa, Rukye, İbn Bâdîs

Kaynakça

• Akın, Nimetullah. “‘Abdul ‘Hamid bin Bâdîs (1889-1940) Özelinde Cezayir Selefî Hareketi ve Hadis”. EKEV Akademi Dergisi XV/47 (2010), 213-224.
• Âlûsî, Şihâbüddîn Mahmûd b. Abdullah el-. Rûhu’l-Meânî fî Tefsîri’l-Kur’âni’l-Azîm ve’s-Sebʿi’l-Mesânî. thk. Ali Abdülbâri Atiyye. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415/1994.
• Asım Efendi. Kâmus Tercümesi. İstanbul: Cemal Efendi Matbaası, 1. Basım, 1305.
• Avnoğlu, Muhammed. Abdülhamid b. Bâdîs’in Tefsir’inde Makâsidî Tefsir. İstanbul: Marmara Üniversitesi Marmamara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tez, 2020.
• Aydın, Halil İbrahim. Kur’an’ın Vasıfları Bağlamında Şifa Kavramı. Karabük: Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2022.
• Aydın, Hayati. “Şifa Kaynağı Olarak Kur’an-ı Kerim (Kur’an’ın Şifa Olduğuna Dair Ayetler Üzerinde Bir Tefsir Denemesi)”. EKEV Akademi Dergisi XIV/42 (2010), 55-68.
• Beyzâvî, Nâsıruddin Abdullah b. Ömer el-. Envârü’t-Tenzîl ve Esrârü’t-Teʾvîl. ed. Muhammed Abdurrahman Maraşlî. Beyrut: Dârü İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1418.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail el-. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. nşr. Muhammed Züheyr b. Nasr. 8 Cilt. b.y.: Dâru Tavki’n-Necât, 2. Basım, 1422/2001.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail el-. El-Câmiʿu’s-sahih. nşr. Muhammed Züheyr b. Nasr. 8 Cilt. b.y.: Dâru Tavki’n-Necât, 2. Basım, 1422/2001.
• Çelebi, İlyas. “Rukye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 35/219-222. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
• Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdirrahmân b. el-Fazl ed-. Sünen. Sünen: Dâru’l-Muğni li’n-Neşri ve’t-Tevzi, 1. Basım, 1412.
• Ebû Dâvûd, Suleymân b. el-Eşʿas̱ es-Sicistânî. Sünenü Ebî Dâvûd. 4 Cilt. Beyrut: el-Mektebetu’l-ʿAṣriyye, ts.
• Ebû Hayyân, Muhammed b. Yûsuf b. Alî b. Yûsuf b. Hayyân el-Endelüsî. el‑Bahrü’l-Muhît. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1420/1999.
• Ebû Nasr el-Cevherî, Ebû Naṣr İsmail b. Ḥammâd el-Cevherî el-Fârâbî. Tâcu’l-Luğa ve Ṣıḥâḥu’l-ʿArabiyye. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-ʿİlm li’l-Melâyîn, 1407/1987.
• Ebû ʿAbdullâh Muḥammed b. Yezîd el-Ḳazvînî İbn Mâce. Sunenu İbn Mâce. 2 Cilt. Beyrut: Dâru ʾİḥyâʾi’l-Kutubi’l-ʿArabiyye, ts.
• Ebü’l-Leys es-Semerkandî, Nasr b. Muhammed. Tefsîrü’s-Semerkandî el-Müsemmâ bi-Bahrü’l-Ulûm. ed. Muhammed Mu’avviz. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1413.
• el- Cürcânî, Seyyid Şerif. Kitâbu’t-Taʿrîfât. Beyrut: Daru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 1403/1983.
• el-Filâlî, Abdulaziz. el-Beytu’l-bâdîsî. Tunus: Müessesetu eş-Şeyh AbdulHamid bin Bâdîs, 2012.
• el-Medeni, Muhammed b. Abdunnasır. et-Tefsir ve’l-mufessirun fi Garbi Afrika. 2 Cilt. Suudi Arabistan: Dâru İbnu’l-Cevzi, 1. Basım, 1426.
• en-Nîsâbûrî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh b. Muhammed el-Hâkim. el-Müstedrek ale’s-sahîhayn. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1411/1990.
• Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed b. el-Herevî el-. Tehzîbu’l-Luğa. 8 Cilt. Beyrut: Dâru İḥyâi’t-Turâs̱i’l-ʿArabî, 2001.
• ez-Ziriklî, Ebû Gays Muhammed Hayrüddîn b. Mahmûd b. Muhammed b. Alî b. Fâris, ed-Dımaşkî. el-A‘lâm. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-ilm li’l-Melâyîn, 15. Basım, 2002.
• Halil b. Ahmed. Kitabu’l-Ayn. 8 Cilt. Beyrut: Mektebetu’l-Hilâl, 1988.
• Hizmetli, Sabri. “Cezayir’li Çağdaş Alim İbn Badis ve Yenilikçiliği”. İslâmî Araştırmalar (Dergi) VII/3-4 (1994), 223-236.
• İbn Âşûr, Muhammed Tâhir. et-Taḥrîr ve’t-tenvîr. Tunus: Dâru’d-tunusiyyeti li’n-neşr, 1984.
• İbn Bâdîs, Abdulhamid. Tefsiru İbn Bâdîs. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1995.
• İbn Bâdîs, Abdulhamit. Âsâru İbn Bâdîs. 4 Cilt. b.y.: Dâru ve Mektebetu’ş- Şirketi’l-Cezâiriyyeti, 1. Basım, 1388.
• İbn Faris, Ebu’l-Huseyn Ahmet b. Zekeriya. Muʿcemu Meḳāyīsi’l-Luġa. nşr. ʿAbdusselām Muḥammed Hārūn. Dımeşk: Dâru’l-Fikr, 1979.
• İbn Ḳayyim el-Cevziyye, Ebû ʿAbdillâh Şemsüddîn Muḥammed b. Ebî Bekr b. Eyyûb ez-Zürʿaî ed-Dımaşḳī el-Ḥanbelî. Zâdü’l-me´âd fî hedyi hayri’l-´ibâd. 5 Cilt. Beyrut: Muʾessesetu’r-Risâle, 1415/1994.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî er-Rüveyfii. Lisânu’l-ʿArab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Ṣâdır, 1414.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-ʿArab. nşr. Abdullah Ali el-Kebîr. 6 Cilt. Kahire: Dârü’l-Maârif, ts. İltir, Kadir. “Abdülhamid B. Bâdis’in Mecâlisü’t-Tezkîr İsimli Eseri Üzerine Bir Değerlendirme”. Kafkas Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi X/20 (2023), 602-627.
• Kutub, Seyyid. Fi zılâli’l-Kur’ân. 6 Cilt. Kahire: Daru’ş-şurûk, 17. bsk., 1991.
• Mutabbakānî, Mâzin Salâh. “İbn Bâdîs, Abdülhamîd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 19/354-356. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn b. el-Haccâc el-Kuşeyrîen-Nisâbûrî. Sahihu Müslim. thk. Muhammed Fuad Abdulbaki. 5 Cilt. Beyrut: Daru ihyâi’t-türâsi’l-arabiyye, t.s.
• Nuvayhız, Adil. Mu‘cemu A‘lâmi’l-Cezâir min Sadri’l-İslâm ilâ hattâ’l-Asri’l-Hâdır. Beyrut: Müessesetu Nuvayhız, 2. Basım, 1980.
• Râgıp, el-İsfahânî. el-Müfredât fî ġarîbi’l-Ḳurʾân. Beyrut: Dâru’l-Kalem, 1412.
• Râzî, Ebû Abdillâh Fahrüddîn Muhammed b. Ömer er-. Mefâtîhu’l-Gayb: et-Tefsîrü’l-Kebîr. Beyrut: Dârü İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1999.
• Reşid Rıza, Muhammed b. Ali. Tefsîru’l-menâr. 12 Cilt. Hey‘etu’l-mısriyyetu’l-âmmetu li’l-kuttâb, 1990.
• Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsâ et-. es-Sunen. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1998.
• Umar, Ahmed Muhtar Abdulhamid. Mucemu’l-lugati’l-arabiyyeti’l-muasirati. 4 Cilt. Âlemu’l-Kütub, 1. Basım, 2008.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Hidâyet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 17/473-477. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Yazır, Muhammed Hamdi. Hak dîni Kur’ân dili. 9 Cilt. İstanbul: Fazilet Neşriyat, 1. bsk., 2015.
• Yerinde, Adem. “Şifa”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39/129-131. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî. el-Keşşâf an hakâiki gavâmizi’t-Tenzîl. Beyrut: Dâru’l-Kitâb el-ʿArabî, 1407.
• Zerkeşi, Bedreddin Muhammed b Abdullah ez-. el-Burhan fî ulumi’l-Kur’ân. 4 Cilt. b.y.: Dâru İhyai’l-Kütübi’l-Arabiyye, 1. Basım, 1957.
• Zuhayli, Vehbe ez-. Et-Tefsiru’l-Münîr. 10 Cilt. b.y.: Darul Fikir, 14., 2018.
• “https://kurul.diyanet.gov.tr/Cevap-Ara/788/sifa-niyetiyle-kur-an-okumak-ve-okutmak-caiz-midir-?enc=QisAbR4bAkZg1HImMxXRn5PJ8DgFEAoa2xtNuyterRk%3d”,. Erişim 16 Mayıs 2024. https://kurul.diyanet.gov.tr/Cevap-Ara/788/sifa-niyetiyle-kur-an-okumak-ve-okutmak-caiz-midir-?enc=QisAbR4bAkZg1HImMxXRn5PJ8DgFEAoa2xtNuyterRk%3d,