DEPICTION OF WOMAN IN SUFI STORIES (SAGAS)

Yıl 2020, , 193 - 208, 30.04.2020

Hatice Çubukcu

https://doi.org/10.26791/sarkiat.686855

Cited By: 1

Öz

The sufi stories used by the sufis in public education have a considerable impact on society. The depiction of women in these stories is an important criterion for determining the perception of the sufis regarding women. At the same time, these stories shape the societies' perception of women in which they are told. The women mentioned in the sufi sagas can be historical figures whose identities are known, as well as anonymous story heroes. When the sagas are considered in general, it is seen that a positive language is used about female sufis. So much so that these ladies used very dominating statements in their dialogues with the prominent male sufis in the history of sufism and put forward their claims about taqwa and zuhd. Even, their superiority was admitted by male sufis themselves. However, in advice-oriented stories where imaginary heroines are mentioned, the woman is used as the symbol of the nafs, which represents the dark side of the human soul. Meaning is important in symbolism, and interpreting that the woman is humiliated in such stories results from the inability to grasp the logic of the symbolic language. In the Islamic sufism, the nafs is the trainable side of the person, and the evolution of the nafs is explained through heroines, as in the story of Joseph and Zuleika. In the story of Leylâ and Mecnûn, the woman is depicted as a means of reaching the Divine for a person. Because the woman is also the reflection of the absolute beauty onto this realm. In addition, in line with the motto, "he who knows himself (nafs) knows his Creator", in knowing one's self, the woman must be the mediator for the man and vice versa.  

Anahtar Kelimeler

Saga, Sufi, Woman, Nafs, Symbol

SÛFÎ HİKAYELERİNDE (MENKIBELERİNDE) KADIN TASAVVURU

Öz

Sûfîlerin halkın eğitiminde kullandıkları sûfî hikayelerinin, toplum üzerindeki etkisi yadsınamaz. Bu hikayelerdeki kadın tasviri sûfîlerin kadın algısını tespitte önemli bir ölçektir. Aynı zamanda sözkonusu hikayeler anlatılageldiği toplumların kadın algısını da şekillendirmektedir. Sûfî menkıbelerinde bahsedilen hanımlar; kimliği tespit edilmiş tarihî şahsiyetler olabileceği gibi isimsiz hikaye kahramanları şeklinde de olabilmektedir. Menkıbelerin geneli düşünüldüğünde hanım sûfiler hakkında olumlu bir dil kullanıldığı görülür. Öyle ki bu hanımlar, tasavvuf tarihinin önde gelen erkek sûfîleriyle diyaloglarında onlara üstün gelecek tarzda ifadeler kullanmış, takvâ ve zühd hususundaki iddialarını ortaya koymuştur. Hatta onların üstünlükleri bizzat erkek sûfîler tarafından dile getirilmiştir. Bununla birlikte nasihat amaçlı hayalî kadın kahramanların zikredildiği hikayelerde kadın, insanın karanlık tarafını temsil eden nefsin sembolü olarak kullanılmıştır. Sembolizmde önemli olan mânâdır ve bu şekil hikayelerden kadının aşağılandığı sonucunu çıkarmak sembol dilinin mantığını kavrayamamaktan kaynaklanır. İslâm tasavvufunda nefs, kişinin eğitilebilen tarafıdır ve Yûsuf ile Züleyhâ hikayesinde olduğu gibi nefsin tekâmülü de kadın kahramanlar vasıtasıyla anlatılmıştır. Leylâ ile Mecnûn hikayesinde kadın, kişiyi İlahî olana ulaştıran bir vasıta olarak işlenmiştir. Zira kadın aynı zamanda mutlak güzelliğin bu âlemdeki yansımasıdır. Ayrıca, "kendini (nefsini) bilen Rabbini bilir" düsturunca kişinin kendini tanımada; kadının erkeğe, erkeğin de kadına aracılık etmesi gerekir.  

Anahtar Kelimeler

menkıbe, sûfî, kadın, nefis, sembol

Kaynakça

• Attâr, Feridüddin. Tezkiretü'l-Evliyâ. çev. Süleyman Uludağ. 2 Cilt. İstanbul: Mavi Yayıncılık, 2002. Mantık Al-Tayr. çev.Abdülbaki Gölpınarlı. 2 Cilt. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1990. Aynî, Mehmed Ali. Şeyh-i Ekber'i Niçin Severim? haz. R. Yananlı- İ. Dervişoğlu- E. H. Yiğit. İstanbul: Büyüyen Ay, 2012. Câmî, Nûreddin Abdurrahman b. Ahmed. Nefehâtü'l-Üns min Hadarâti'l-Kuds. çev. Lâmî Çelebi. haz. Süleymen Uludağ- Mustafa Kara. İstanbul: marifet Yayınları, 1995. Dakake, Maria Massi. "Allah Yolu Üzerinde Erler Gibi Yürümek". Aşk ve Hikmet Yolu Tasavvuf. haz. J.L. Michon- R. Gaetani. çev. Nurullah Koltaş. İstanbul: İnsan Yayınları, 2014. Dâye, Necmüddîn. Sûfilerin Seyri Mirsâdu'l-İbâd. çev. Hakkı Uygur. İstanbul: İlk harf Yayınevi, 2013. Demirli, Ekrem. İbnü'l- Arabî Metafiziği. İstanbul: Sufî Kitap, 2013. Döner, Nuran. Sûfilere Göre Hz. Peygamber. İstanbul: İnsan Yayınları, 2014. el-Hakîm, Suad. "Kadının İbn Arabî'de İkili Tasavvuru". Sûfî Gelenek ve Hayat Keşkül. 8 (2006):30-36. Fromm, Eric. Rüyalar, Masallar, Mitoslar (Sembol Dilinin Çözümlenmesi). çev. A. Arıtan-K. Öktem. İstanbul: Arıtan Yayınevi, 1992. Gazzâlî, Ebû Hamid Muhammed. İhyâu Ulûmi'd-Dîn. 4 Cilt. Beyrut: Daru'l-Marife, trs. Goleman, Daniel. "Takdim" Toynak Sesini Duyunca Zebra Gelsin Aklına. çev. İstanbul: Sufi Kitap Yayınları, 2019. Harman, Ömer Faruk. "Kadın". TDV İslam Ansiklopedisi. 24: 82-86. İstanbul, 2001. Hucvîrî, Ebü'l-Hasen. Keşfü'l-Mahcûb Hakikat Bilgisi, çev. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergah Yayınları, 1996. İbnü'l-Arabî, Muhyiddin. Fütûhât-ı Mekkiyye. çev. Ekrem Demirli. 17 Cilt. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2016 İbnü'l-Cevzî, Cemâlüd-Dîn Ebu'l Ferec Abdurrahman. Sıfatu's Safve. Tah. Mahmud Fahurî- Muhammed Kal'acî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru'l-Marife,1979. Kılıç, Mahmud Erol. Hayatın Satır Araları Modern Zamanda Kendini Bulmak. İstanbul: Sufî Kitap, 2013. Kuşeyrî, Abdülkerim. Risaletü'l-Kuşeyriyye. tah. Enes Muhammed Adnan Şerfavî. Beyrut: Daru'l-Minhac, 2017. Meşhedî, Mehdî Firdevsî-i. "Mevlânâ'nın Düşüncesinde Kadın". Şarkiyât Araştırmaları Dergisi. çev. Hasan Almaz. 20 (2006):53-64. Mevlânâ, Celâleddîn-i Rûmî. Mesnevî. çev. Veled İzbudak. haz. Abdülbaki Gölpınarlı. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1991. Murata, Sachiko. İslam'da Cinsiyet Diyalektiği İslam'ın Taosu. çev. Şamil Öçal. Ankara: Hece Yayınları, 2019.
• Nahşebî, Ziyâüddîn. Silku's- Sulûk Ariflerin Yolu. çev. Mustafa Çiçekler-Halil Toker. İstanbul: İnsan Yayınları, 1999. Okçu, Naci. "Hüsn ü Aşk". TDV İslam Ansiklopedisi. 19: 29-31. İstanbul, 1999. Schimmel, Annemarie. Ruhum Bir Kadındır. çev. Ömer Enis Akbulut. İstanbul: İz Yayıncılık, 1999. .İslamın Mistik Boyutları. çev. Ergun Kocabıyık. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2001. Sülemî, Ebu Abdurrahman. Zikru'n-Nisveti'l-Müteabbidâti's-Sûfiyyat. tah. M. Muhammed Tanâhî. Kahire: Mektebetü'l-Hancî, 1993. Şahin, Haşim. "Menâkıbnâme". TDV İslam Ansiklopedisi. 29: 112-114. Ankara, 2004. Tosun, Necip. Doğu'nun Hikâye Kuramı. İstanbul: Büyüyen Ay, 2017. Uludağ, Süleyman. Sûfî Gözüyle Kadın. İstanbul: İnsan Yayınları, 1995. Uludağ, Erdoğan. "Lami'î'nin Sâlâman u Absâl adlı Mesnevisi". Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 8 (1997): 67-77. Usta, Muhiddin. Tasavvuf Eğitiminde Etvâr-ı Seb'a Metodu. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2015.