İRAN MEŞRUTİYET DÖNEMİNDE COŞKULU BİR ŞAİR: ÂRİF KAZVÎNÎ

Yıl 2020, , 427 - 447, 31.08.2020

Yeşim Işık Bağrıaçık

https://doi.org/10.26791/sarkiat.739271

Öz

İran’da meşrutiyet dönemi; siyasi, içtimaî, iktisadi ve edebi anlamda önemli değişikliklerin yaşandığı bir dönemdir. İran meşrutiyet şiiri, toplumsal değişimin nabzını tutarak şiir söyleme biçiminde yeni arayışlara kapı aralamıştır. Dönemin şairleri, ülkenin içinde bulunduğu politik kaos ortamından çıkış yolları aramada şiirin imkanlarından faydalanmışlardır. Bu çalışmada dönemin sıra dışı şairlerinden olan Ârif Kazvînî’nin şiiri ele alınacak, şairin meşrutiyet dönemi atmosferinin içerisindeki duygu ve düşünce seyri incelenecektir.
Ârif Kazvînî İran’da Meşrutiyet hareketini başladığı andan itibaren desteklemiş, şiirlerinde yabancı ülkelerin tahakkümü altındaki Kaçar hanedanının siyasi ve toplumsal politikalarını eleştirmiştir. Kazvînî hayatı boyunca özgür bir İran hayali kurmuş, bu arzusunu kendine özgü şiirlerinde dile getirmiştir. Meşrutiyet hareketlerinin sonuçsuz kalmasıyla ilk hayal kırıklığını yaşamıştır. Ülkedeki iç dinamiklerden umudu kalmayan Kazvînî İran’ın bağımsız bir devlet olması uğruna Osmanlı bünyesinde İslam İttihadı düşüncesini desteklemiştir. İstanbul’da yaşadığı yıllarda Osmanlı topraklarında Turancılık anlayışının etkin olduğunu gördüğünde etkisinde olduğu İslam birliği düşüncesini değiştirmiş, Turancılığı yeren şiirler yazmıştır. Rusya’daki ihtilalin etkisiyle Sosyalist anlayışına gönül bağlayan Kazvînî komünizm ile iç içe girmiş bir Mezdek anlayışını benimsemiştir. Bu süre zarfında Horasanda eyalet hükümeti kuran jandarma komutanı Muhammed Takî Pessian’nı İran’ın kurtarıcısı olarak görmüştür. Pessian’ın öldürülmesiyle büyük bir hayal kırıklığı yaşamıştır. Son olarak Rıza Şah’ın Cumhuriyeti kuracağı vaadine kapılan Kazvînî saltanatın kurulmasıyla bütün umutlarını yitirmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ârif Kazvînî, Meşrutiyet dönemi, İslam İttihadı, Sosyalizm, Rıza Şah

Kaynakça

• Abbâs Âbâd, Yusuf Ali. Caryânşinâsî-i Şi‘r-i Muʿâsır, Tahran: İntişarat-ı Hermes, 1390.
• Abrahamian, Ervand. İran beyn-i do İnklap, çev. Ahmed Gol Muhammedi ve Muhammed İbrahim Fettahi, Tahran: Neşr-i Ney, 1391.
• Ademiyet, Feridûn. İdeoloji-yi Nehzet-i Meşrutiyet-i İran, Tahran: Neşr-i Gostareh, 1387.
• Âjend, Yakub. Edebiyat-i Novîn-i İran, Tahran: İntişarat-ı Emir Kebir, 1363.
• Aliyan Nejad, Mirza Baker. Ruzşomar-i İnklab-ı İslami-yi İran, cilt 13, 1357. İntişarat-ı Soore Mehr.
• Arai, Masami. Jön Türk Dönemi Türk Milliyetçiliği, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Tarihi, cilt 1, İletişim İstanbul, 2001.
• Âryenpûr, Yahya. Ez Sabâ tâ Nîmâ, cilt 1, Tahran: İntişarat-ı Zevvar, 1387a.
• Âryenpûr, Yahya. Ez Sabâ tâ Nîmâ, cilt 2, Tahran: İntişarat-ı Zevvar, 1387b
• Divan-ı Eş‘ar-ı Tanz u Hezel-i Ârif Kazvînî. Erişim 17 Nisan 2020. http://dl.iranidata.com/book/adabiat/Aref_Ghazvini_www.iranidata.com.pdf
• Emiroğlu, Öztürk. Türkiye’de Edebiyat Toplulukları, Ankara, Akçay Yayınları, 2016.
• Hasanli, Kâvûs. Gûnehâ-yi Novâverî der Şi‘r-i Muʿâsır-ı İran, Tahran: İntişarat-ı Salis, 1386.
• Kanar, Mehmet. Çağdaş İran Edebiyatının Doğuşu ve Gelişmesi, İstanbul: Say, 2013.
• Kazvînî, Â. Divan-ı Ârif Kazvînî, Derleyen: Novdûz Cemşîdî, Berlin: Hane-i Meşriki, 1924. https://www.parsbook.com/دانلود-کتاب-دیوان-عارف-قزوینی
• Rıdvani, Muhammed İsmail. İnklab-ı Meşrute-yi İran, Tahran, İntişarat-ı İlmi u Ferhengi, 1381.
• Rıdvani, Muhammed İsmail. İnklab-ı Meşrute-yi İran, Tahran, İntişarat-ı İlmi u Ferhengi, 1381.
• Taşçı, Cihat. Süleyman Nazif’in Hadisat Gazetesindeki Yazıları (1 Nisan 1335-23 Haziran 1335/1919). İstanbul: Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
• Uçman, Abdullah. “Devrin Türkçülük-Turancılık Tartışmaları Arasında Süleyman Nazif”. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (Nisan 2016), 276-282.