DİYARBAKIR İNCİL TOPLULUĞU ÜZERİNE SOSYOLOJİK BİR İNCELEME

Yıl 2020, , 575 - 602, 31.08.2020

Abdussamet Kaya

https://doi.org/10.26791/sarkiat.750980

Öz

Diyarbakır İncil Topluluğu (Evanjelik Diyarbakır Kilisesi) Diyarbakır’da son otuz yılda ortaya çıkmış Hıristiyan bir dini gruptur. Bu dini grubun ortaya çıkmasında Diyarbakır’ın kendine özgü toplumsal koşullarının da etkisi olmuştur. Çekirdek kadrosu Batılı misyonerlerin faaliyetleri ile oluşan Diyarbakır İncil Topluluğu, günümüzde tamamen yerel bir kilise olarak örgütlenmiştir. Diyarbakır’da Müslümanların Protestan Hıristiyanlığa geçmelerini sağlayan dinamikler homojen değildir. Türkmen Alevilerin bu dini gruba yoğun katılımlarının dini ve toplumsal açıdan özel bazı nedenleri vardır. Diyarbakır İncil Topluluğu ile Müslüman toplum arasında çeşitli önyargılar mevcuttur. Topluluk, resmiyette dini bir azınlık grubu olarak kabul edilmemekle birlikte informel olarak bir inanç grubu muamelesi görmektedir. Resmi ve sivil alanda ayrımcılığa uğradıkları duygusu topluluk üyeleri arasında yaygındır. Kilise üyelerinin sosyal ve ekonomik konumları, toplumsal çevreleri ile bariz bir farklılık göstermemektedir. Diyarbakır İncil Topluluğunun din ve dindarlık anlayışı, kısmen yerel kültür ve çevresel koşullardan etkilenmekle birlikte, çoğunlukla Protestanlığın Plymouth Brethren Kilisesinin öğretilerine göre şekillenmiştir. Diyarbakır İncil Topluluğu toplumsal cinsiyet konusunda Kutsal Kitap’ın literal okunuşuna dayalı geleneksel Protestan inanç ve pratikleri çerçevesinde şekillenen bir anlayışa sahiptir. Evanjelik Diyarbakır Kilisesi misyonerlik faaliyetlerini mutlaka yerine getirilmesi gereken dini bir görev olarak kabul etmektedir. Eskatolojiye dair inançları ise Kutsal Kitap’a dayanmaktadır. Kilise üyelerinin geleceğe dair beklentileri optimisttir.

Anahtar Kelimeler

Diyarbakır İncil Topluluğu, Evanjelik Diyarbakır Kilisesi, Misyonerlik, Dini Grup, Dini Çoğulculuk, Eskatoloji

Kaynakça

• “2018 Uluslararası Dini Özgürlükler Raporu Türkiye”. Erişim: 02 Haziran 2020. https://tr.usembassy.gov/tr/2018-uluslararasi-dini-ozgurlukler-raporu-turkiye/.
• ALICI, Mustafa. “Ortodoks Ve Protestan Kiliselerinde Dini Otorite”. Akra Kültür Sanat Ve Edebiyat Dergisi. 2015.
• ATALAY, Talip. “Diyarbakır ve Mardin’de Misyonerlik Faaliyetleri”. Dinler Tarihçileri Gözüyle Türkiye’de Misyonerlik. 141-150. Türkiye Dinler Tarihi Derneği Yayınları, 2005.
• BAKON, Shimon. “Deborah: Judge, Propethess and Poet”. Jewish Bible Quarterly 34/2 (2006): 110-119.
• BERGER, Peter L. Kutsal Şemsiye. 2. Bs. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2000.
• BERKTAY, Fatmagül. Tektanrılı Dinler Karşısında Kadın. 3. Bs. İstanbul: Metis Yayınları, 2009.
• BESNARD, Albert M. - Clement, Oliver - Mehl, Roger. Hıristiyan İlahiyatı. Konya: Arı Basımevi, t.y.
• BIYIK, Mustafa. “Amerikan Protestan Fundamentalizmi’nin Köken ve Öğreti Açısından Bir Analizi”. Dini Araştırmalar 10/28 (2007): 83-104.
• BIYIK, Mustafa. “Hıristiyan Teolojisinde Deccal ve Yecüc - Mecüc Kavramları Üzerine Bir Değerlendirme”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6/11 (2007): 53-79.
• BİRKETT, Kirsten. Reformun Özü-Hıristiyanlığın Reform Tarihi. İstanbul: Bütün Dünya Kitaplığı, 2003.
• BÜYÜKKARA, Mehmet Ali. “Dinî Grup Yapılarında Dine İlişkin Muhtemel Anlama ve Temsil Sorunları”. Usûl. 7 (2007): 107-136.
• COLE, Stephen. Sosyolojik Düşünme Yöntemi. 1. Bs. Ankara: Vadi Yayınları, 1999.
• ÇATALBAŞ, Resul. “Diyarbakır’da Misyonerlik Faaliyetlerinin Tarihi”. İstanbul Üniveritesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 29 (2013): 109-132.
• ÇAYIR, Celal. Türkiye’de Din Değiştirip Hıristiyanlığa Geçişin Psiko-Sosyal Etkenleri. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2008.
• ÇELEBİ, İlyas. “Farklı İnanç Grupları ile Bir Arada Yaşamanın Dini/Teolojik Bakımdan İmkanı”. Toplumsal Birliğin Güçlendirilmesinde Dini Söylemin Önemi. 145-155. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2016.
• ÇELİK, Celaleddin - Şahin, İlkay. “Kadın Dindarlığı: Bir Paradoksun Söyledikleri”. Toplum Bilimleri Dergisi 1/3 (2009): 141-166.
• ÇETİN, Ensar. “Hıristiyan Fundamentalizmi ve Ortadoğu’da Tanrıyı Kıyamete Zorlama Stratejisi”. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 5/1 (2014): 1-16.
• DAVİE, Grace. Modern Avrupa’da Din. İstanbul: Küre Yayınları, 2005.
• EUMC. “Muslims in the European Union Discrimination and Islamophobia”. 2006.
• GİDDENS, Anthony. Sosyoloji. 1. Bs. İstanbul: Kırmızı Yayınları, 2012.
• GİDDENS, Anthony - SUTTON, Philip W. Sosyoloji. İstanbul: Kırmızı Yayınları, 2016.
• GOPİN, Marc. Between Eden and Armageddon : The Future of World Religions, Violence, and Peacemaking: The Future of World Religions, Violence, and Peacemaking. Oxford University Press, USA, 2000.
• GÖHER, Feyzan. “Müziğin Toplumsal İşlevi Müzik, Siyaset, Din ve Ekonomi”. Müzik Kültürü ve Eğitimi. 2009. 301-313.
• GÖKBERK, Macit. Felsefe Tarihi. 24. Bs. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2012.
• GÜNDÜZ, Şinasi. “Evanjelizm (Evanjelikalizm)”. Yaşayan Dünya Dinleri. 3. Bs. 153-161. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2010.
• GÜNDÜZ, Şinasi. “Misyonerlik”. DİA. 30: 193-199. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2005.
• GÜNDÜZ, Şinasi. “Protestan Geleneğinde Yeni Hıristiyan Sağı Olarak Evanjelizm”. Günümüz Dünyasında Müslümanlar. 51-59. Ankara: Fecr Yayınları, 2006.
• HALLSELL, Grace. Tanrı’yı Kıyamete Zorlamak. 2. Bs. Kim Yayınları, 2003.
• HOFFER, Eric. Kesin İnançlılar, Kitle Hareketlerinin Anatomisi. 3. Bs. Ankara: Tur Yayınları, t.y.
• HÖKELEKLİ, Hayati. “Müslüman ve Öteki: Farklı Dini Grupların Birbirini Algılama Biçimi”. Kur’an-ı Kerim’de Ehl-i Kitab. 405-420. İstanbul, 2007.
• İSTANBUL PROTESTAN KİLİSESİ VAKFI. İlmihal-İnanç ve İbadet Klavuzu. 1. Bs. İstanbul: Anadolu Ofset, 2003.
• JOHNSTONE, Ronald L. Religion in Society: A Sociology of Religion. N. Jerşey: Prentice Hall, 1997.
• KİRMAN, M. Ali. “Din Değiştirme Olgusuna Sosyolojik Bir Yaklaşım”. Dini Araştırmalar 6/18 (2004): 75-88.
• KONUTGAN, Behnan. Anadolu’da Hıristiyanlık. İstanbul: Yeni Anadolu Yayıncılık, 2017.
• KÖFTÜRCÜ, Hüseyin. Protestan Kiliselerinin Müslümanlarla Diyaloğa Bakışı (Almanya Örneği). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2014.
• KÖSE, Ali. “Din Değiştirmenin Psiko-sosyolojik Nedenleri”. Türkiye’de Misyonerlik Faaliyetleri. 407-427. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2004.
• LEWİS, Bernard. İslam Dünyasında Yahudiler. Ankara: İmge Kitabevi, 1996.
• MENSCHİNG, Güstav. Dini Sosyoloji. Konya: Tekin Kitabevi, 1994.
• NEATBY, William Blair. A History of The Plymouth Brethren. London: Hodder and Stoughton, 1901.
• NİSBET, Robert. Sosyolojik Düşünce Geleneği. İstanbul: Paradigma Yayınları, 2013.
• OCAK, Ahmet Yaşar. Türkiye Sosyal Tarihinde İslam’ın Macerası. 2. Bs. İstanbul: Timaş Yayınları, 2010.
• ÖZTÜRK, Levent. İslam Toplumunda Hıristiyanlar. 1. Bs. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2012.
• “Plymouth Brethren”. Wikipedia. 2020. https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Plymouth_Brethren&oldid=951653047.
• ROSS, J. M. “Deacons in Protestantism”. Theology 58/425 (1955): 429-436.
• RYRİE, Charles. Kısaca İnancımız. t.y.
• SARIBAY, Ali Yaşar. “Protestanlık ve Sekülerizasyon: Sosyolojik Bir Bakış”. Din-Devlet İlişkileri Sempozyumu. İstanbul: Umut Matbaacılık, 1996.
• ŞAHİN, İlkay. “Dinî Hayatın Ritmi: Ritüel ve Müzik”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi XLIX/2 (2008): 269-285.
• TEZOKUR, M. Hadi. “Diyarbakır İncil Topluluğu ve Misyonerlik”. Journal of Islamic Research 20/2 (2007): 192-205.
• TOKER, İhsan. “Toplumsal Cinsiyet ve Din”. Din Sosyolojisi El Kitabı. 2. Bs. 607-622. Ankara: Grafiker Yayınları, 2013.
• WAARDENBURG, Jacques. “Protestanlık”. DİA. 34: 351-354. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2007.
• WEBER, Max. Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu. 2. Bs. Ankara: Alter Yayıncılık, 2010.
• YAPICI, Asım. “Müslümanlıktan Hıristiyanlığa Geçişin Sebepleri Üzerine Sosyo-psikolojik Bir İnceleme”. Journal of Islamic Research 20/2 (2007): 221-238.
• YAPICI, Asım. “‘Öteki’ni Algılama Bağlamında Dini Gruplar Arası İlişkiler”. Dini Araştırmalar 5/14 (2002): 35-59.
• YAPICI, Asım - YAPICI, Feyza. “Ön Yargı ve Ayrımcılık Bağlamında İslamofobi: Dinî-Sosyal Kimlikler Arası İlişkilerde Değişim ve Süreklilik”. İlahiyat Akademi. 6 (2017): 1-26.
• YENEN, İbrahim. “Yazılı Basında Yayınlanan ‘Dinsel Ayrımcılık’ Haberlerinin Sosyolojik Analizi”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 10/54 (2017): 660-667.
• YILMAZ, Hakan. “Evanjelik Hareket ve Radyo Televizyon Yayıncılığı”. Medya ve Din Araştırmaları Dergisi 2/2 (2019): 317-332.
• YİĞİT, Metin. “İslam Toplumunda Gayri Müslimlerin Hukuki Statüsü”. Diyarbakır: Nebiler, Sahabiler, Azizler ve Krallar Kenti Sempozyumu. 207-222. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2010.
• ZİJDERVELD, Anton C. Sahnelik Toplum. İstanbul: Pınar Yayınları, 2007.
• ZUCKERMAN, Phil. Din Sosyolojisine Giriş. Ankara: Birleşit Yayınevi, 2006.