GULZARA ŞÊX TAHIRÊ ŞOŞÎ: MESNEWÎYEKE XWESER A EDEBÎYATA KURDÎ YA KLASÎK Û TAYBETÎYÊN WÊ YÊN AVAHÎYA DEREKÎ

Yıl 2020, , 1506 - 1534, 31.12.2020

Abdurrahman Adak

https://doi.org/10.26791/sarkiat.838121

Öz

Gulzara Şêx Tahirê Şoşî ji aliyê avahiya derekî ve wek mesnewîyeke xweser a edebiyata Kurdî ya klasîk derdikeve pêş. Dema em mesnewîyên hemû diyalektên edebiyata Kurdî li ber çavan digirin, em dibînin ku vê kêliyê Gulzara Şêx Tahirê Şoşî (k.d.1962) bi 16.000 beytan ji aliyê qewareyê ve di pileya herî bilind de ye. Bêguman ev xweseriya herî girîng a Gulzarê ye. Gulzara Şoşî wek hemû mesnewîyan ji beşên dîbace, mijara sereke û xatîmeyê pêk tê. Ji van beşan bi taybetî dîbace gelekî xweser e. Dîbaceya Gulzarê ji alîyê dewlemendîya mijaran ve (tehmîd, ne’t, çar xelîfe, amanc, girîngî, sebebê te’lîfê, çavkanî, tarîx û lêborîn) gelekî xweser e. Dîbaceya Gulzarê digel Mem û Zîna Xanî û Rewdu’n-Ne’îma Rûhî yek ji sê dîbaceyên herî girîng a edebiyata Kurmancî ye. Gulzara Şoşî jî bi qalibê “mef’ûlu mefa’ilun fe’ûlun” hatiye nivîsin ku ev qalibekî standart û berbelav ên mesnewîyên edebiyata Farisî û Kurdiya Kurmancî ye. Şoşi bi vî awayî xestîye mesnewîya di nav tradîsyonê de cih bigire. Di gotarê de aliyên avahiya derekî a Gulzarê bi rêbazên zanistî û bi awayekî berfireh tên pêşkêşkirin, berawirdiya wê bi standarta mesnewîyên Farisî re tê kirin û cih û xweseriyên wê di nav mesnewîyên Kurdî de tê tesbîtkirin.

Anahtar Kelimeler

mesnewi, gulzar

Kaynakça

• Adak, Abdurrahman , Teşeyên Nezmê di Edebiyata Kurdi ya Klasik de , Nûbihar, Ist. 2019.
• Adak, Abdurrahman, “Di Edebiyata Kurdî ya Klasîk de Cureyeke Edebî: Zanistên Îslamî”. Nûbihar, s. 2015, j. 132, r. 5-9.
• Aqtepî, Şêx Ebdurehman, Rewdu’n Neîm, (amd. Tehsîn Îbrahîm Doskî, Spîrêz, Dihok 2011.
• Can, Şêx Mihemed , Leyl û Mecnûn (Wergêr ji tîpên Erebî: Zeynelabidîn Zinar), Pencînar, Stockholm 1992, r. 13-29.
• Çemenara, Behrûz “Deramedî ber Edebî Hemasî û Pehlewaniyê Kurdî ba Tekye ber Şahnameê Kurdî”, Custarhayê Edebî Mecelleê ‘Ilmî Pejûheşî, s. 1390, j. 172, r. 119-148.
• Çetin, Nihad M., Eski Arap Şiiri, çapa duyem, Kapı Yay. İst. 2011.
• Çiçekler, Mustafa, “Mesnevi” yıl: 2004, cilt: 29, sayfa: 320-322.
• Doskî, Tehsîn Îbrahîm, “Pêşgotin”, Vehînoka Rewdu’n Neîm, (ber. Tehsîn Îbrahîm Doskî, Spîrêz, Dihok 2011.
• Doskî, Tehsîn Îbrahîm, Şêx Tahirê Şoşî û Ktêba wî Gulzar, Nivîsa muswedde ya nehatî weşandîn.
• Ertekin, M. Zahir, “Di Edebîyata Me de Mewlûd û Rûberûkirina Mewlûdên Pêşîn ên Kurdî û Tirkî”, Uluslararası Kürdoloji Konferansı Bildirileri, Hakkari 2011.
• es-Si’irdî, Mela Xelîl, Nehcul’Enam, şerha Ehmed Hilmî Qoxî, Diyarbekir 1984.
• Fesaî, Mensûr Restgar, Enwa’ê Şi’rê Farisî, Şîraz 1373.
• Gemi, Ahmet, “Çend Agahî Derheq Jiyana Feqe Reşîd û Sirru’l-Mehşera Wî de”, Nûbihar Akademî, j. 9, s. 5, İstanbul 2018, r. 127-145.
• Gerdî, Ezîz, Serwa, weşanxaneya Aras, Hewlêr 1999.
• Hîzanî, Selîmiyê , Yûsif û Zuleyxa, amd. Ayhan Geverî, çapa yekê, Nûbihar, İst. 2013.
• Önal, Sevda, “Sebeb-i Teliflerdeki Ortak ve Farklı Temalar”, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı. 35, Erzurum 2007, s. 105-124.
• Şake, Bender ‘Elî Ekber, el-Muessir el-Erebî we’l-Farisî ve’t-Turkî fî Şi’r el-Xezel el-Kurdî el-Klasîkî, Muesset Hemdî li’t-Tiba’e we’n-Neşr, b.c., 2010.
• Şêx Eskerî, Iqdê Durfam, Wergêr ji tîpên Erebî Zeynelabidîn Zinar, Weşanên Apec-tryck & Förlag, Stockholm 1989
• Şoşî, Şêx Tahir, Gulzar, ber. Hemze Tahir Şoşî, Êkîtiya Nivîserên Kurd, Dihok 2012.
• Tezcan, Nuran, “Sebeb-i Teliflere Göre Mesnevi Edebiyatının Tarihsel Dönüşümü”, Doğu-Batı, s. 2010, j. 52, r. 49-74. Ünver, İsmail , “Mesnevi” Türk Edebiyatı, s. 2004, cilt: 29, sayfa: 322-324.
• Xanî, Ehmed, Mem û Zîn, amd. Huseyn Şemrexî, Nûbihar, İst 2009.
• Yıldız, Ayhan, "Ciyê ‘Eqîdenameyan di Edebiyata Kurdî û Perwerdehiya Medreseyan de", Nûbihar Akademî, s. 3, j. 9 (2018).
• Zerîn, Baqir Qurbanî, “Mesnewî: Qalibê Şi’rê Farisî ya Erebî”, Ayineê Mîras, s. 9, j. 49, r. 177-190.
• https://ganjoor.net/ (jêgirtin: 21.11.2018).