Sahabe-Ehl-İ Beyt” Ekseninde Şiî-Sünnî İhtilafının Hadis Rivayetine Yansımaları

Yıl 2011, Sayı: 6, 90 - 111, 01.11.2011

Dr. Mahmut Demir

Öz

Bu makale, sahabe ve Ehl-i Beyt’in/Hz. Ali’nin faziletlerine dair rivayetler üzerinden Şia ile Ehl-i Sünnet arasındaki görüş ayrılıklarının hadis rivayetine yansımalarını ele almaktadır. İslam düşünce geleneğinin iki büyük ekolü olan Ehl-i Sünnet ile Şia’nın sahabe tasavvurları üzerinde durulmuş, ardından ilgili rivayetler içerik ve üslup itibariyle mukayeseli olarak değerlendirilmiştir

Anahtar Kelimeler

Şiî, sünnî, sahabe, Ehl-i Beyt/Hz. Ali, sebb-la’n-buğz, sevgi

Kaynakça

• Aliyyu’l-Kârî, Ali b. Sultân Muhammed el-Kârî, Mirkâtu’l-Mefâtîh Şerhu Mişkâti’l-Mesâbîh, I-XII, Thk. Cemâl ‘Aytânî, Dâru’l-kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 2001.
• Buharî, Muhammed b. İsmâil, es-Sahîh, Mevsuatu’l Hadisi’ş Şerîf -el-Kütübü’s- Sitte- Birleşik Baskı, Daru’s-Selâm, Riyâd, 2000.
• ………, et-Târîhu’l-Kebîr, I-VIII, Thk. es-Seyyid Hâşim en-Nedvî, Dâru’l-Fikr, Beyrut, t.y.
• ………, el-Edebu’l-Müfred, Thk. M. Fuad Abdülbâkî, Dâru’l-Beşâiru’l-İslâmiye, Beyrut 1989.
• İbn Hanbel, Fezâilu’s-Sahâbe, II, 671, No: 1145; Taberânî, el-Kebîr, VII, 22, No: 6275; Hâkim, el
• Müstedrek, IV, 1377, VI, 2156, No: 3676, 5926. Hâkim, rivayetin sahîh olduğunu belirtirken, Zehebî
• mevzû’ olduğunu zannettiğini ifade etmektedir); İbn Asâkir, Târîhu Dımaşk, XL, 20.
• Cârullah, Mûsa Bigiyef, el-Veşîa fî Nakdı ‘Akâidi’ş-Şîa, Necefu’l-Eşref Matbaası, Irak, 1935.
• Ebû Davud, Suleyman b. Eş’as es-Sicistânî, es-Sünen, Mevsû’atu’l Hadîsi’ş Şerîf -el-Kütübü’s-Sitte- Birleşik Baskı, Daru’s-Selâm, Riyâd, 2000.
• Ebû Nuaym, Abdullah b.Ahmed b. Abdillah el-İsfehânî, Tesbîtu’l-İmâme ve Tertîbu’l-Hilâfe, Dâru’l-İmam Müslim, Beyrut, 1986
• …………., ed-Duafâ, Thk. Fâruk Hammade, Dâru’s-Sekafe, Dâru’l-Beydâ, 1984.
• …………, Hilyetu’l-Evliyâ ve Tabakâtu’l-Esfiyâ, I-X, Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, Beyrut, 1405.
• Ebû Şehbe, Muhammed b. Muhammed, el-Vasît fî Ulûmi ve Mustalahi’l-Hadîs, ‘Âlemu’l-Ma’rife, Cidde, 1983, s. 467- 468.
• Ebu Ya’lâ, Ahmed b. Ali İbnu’l-Müsennâ el-Mevsılî, el-Müsned, I-XIII, Thk. H. Selîm Esed, Dâru’l-Me’mûn li’t-Türâs, Dımaşk, 1984.
• Hâkim, Ebu Abdilah Muhammed b. Abdillah en-Neysâbûrî, el-Müstedrek ale’s- Sahîhayn, I-X, Thk. H. ed-Demirdâş Muhammed, el-Mektebetu’l-Asriyye, Beyrut, 2000.
• Hallâl, Ebû Bekr Ahmed b. Muhammed, es-Sünne, I-III, Thk. Atiyye ez-Zehrânî, Dâru’r-Râye, Riyad, 1410 h.
• Hatîb Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Ali, Tarîhu Bağdâd (Zehebî ve İbn Neccâr Zeylleriyle birlikte), I-XXIV, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, 1997.
• …………., el-Kifâye fî İlmi’r-Rivâye, Thk. Ahmed Ömer Hâşim, Dâru’l-Kitâbi’l- Arabî, Beyrut, 1986
• …………, el-Câmi’ li-Ahlâki’r-Râvî ve Âdâbu’s-Sâmi’, I-II, Thk. M. Accâc el- Hatîb, Müessesetu’r-Risâle, Beyrut,1996.
• Heytemî, Ebû’l-Abbas Şihabuddin Ahmed b. Muhammed İbn Hacer, es- Sevâ’iku’l-Muhrika fi’r-Redd ‘alâ Ehli’l-Bida’ ve’z-Zendeka, Lahor, 1895. (Tathîru’l- Cenân ile birlikte).
• ……….., Tathîru’l-Cenân ve’l-Lisân ‘ani’l-Hutûr ve’t-Tefevvüh bi-Selbi Muaviye b. Ebî Süfyân Lahor, 1895. (es-Sevâ’iku’l-Muhrika kenarında)
• Humeydî, Ebu Bekr Abdullah b. Zübeyr, el-Müsned, I-II, Thk. Habîburrahmân el- E’zamî, el-Mektebetu’s-Selefiyye, Medîne, t.y.
• İbn Adiy, Abdullah b. Adî b. Abdullah, el-Kâmil fî Du’afâi’r-Ricâl, I-VII, Thk. Yahyâ muhtâr Ğazâvî, Dâru’l-Fikr, Beyrut, 1988.
• İbn Asâkir, Ebu’l-Kâsım Ali İbnu’l-Hasen b. Hibetullah, Târîhu Medîneti Dımaşk, I-LXXXX, Thk. Ali Şîrî, Dâru’l-Fikr, Beyrut, 1998.
• …………, Tebyînu Kezibi’l-Müfterî Fîmâ Nüsibe ile’l-İmâm Ebi’l-Hasen el- Eş’arî, Dârul-Kütübi’l-Arabî, Beyrut, 1404 h.
• İbn Ebî Hatim, Ebû Muhammed Abdurrahmân b. Ebî Hâtim Muhammed b. İdrîs, el-Cerh ve’t-Ta’dîl, I-IX, Dâru İhyâi’-t-Turâsi’l-Arabî, Beyrut, 1952.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr abdulah b. Muhammed, Kitâbu’l-Musannef fi’l-Ehâdîs ve’l-Âsâr, I-VII, Thk. K. Yusuf el-Hût, Riyâd, 1409.
• İbn Ebi’l-Hadîd, Abdulhamid b. Hibetullah b. Muhammed b. Hüseyin b. Ebi’l- Hadîd, Şerhu Nehci’l-Belâğa, I-XX, Thk. M. Ebû’l-Fadl İbrahim, Dâru’l-İhyâi’l- Kütübi’l-Arabiyye, y.y. 1959.
• İbn Ebi’l-İzz, Ali b. Ali B. Muhammed; Şerhu’l-Akîdeti’t-Tahâviyye, Thk. Abdullah b. Abdilmuhsin et-Türkî, Ş. Arnavut, Müessesetu’r-Risâle, Beyrut, 1993.
• İbn Hacer, Ahmed b. Ali el-Askalânî, Tehzîbu’t-Tehzîb, I-VI, (thk. Halîl Me’mûn
• Şîhâ,Ömer Sellâmî, Ali b. Mes’ûd), Dâru’l Ma’rife, Beyrut, 1997.
• ………., Fethu’l-Bârî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî, I-XIII, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, 1989.
• ………., el-İsâbe fî Temyîzi’s-Sahâbe, I-VIII, thk. A. Ahmed Abdulmevcûd, A. Muhammed Muavvız, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1971.
• ………., Lisânu’l-Mîzân, I-VII, Müessesetu’l-E’lemî, Beyrut, 1986.
• İbn Hanbel, Ebu Abdillah Ahmed b. Muhammed, el-Müsned, -Birleşik Baskı- Beytü’l-Efkâri’d-Düveliyye, Ürdün, 2005; ayrıca, I-LII, Thk. Heyet, Müessestu’r-Risâle, Beyrut, 1999-2008
• ………, Fezâilu’s-Sahâbe, I-II, Thk. Vasiyyullah b. Muhammed Abbâs, Dâru İbni’l-Cevzî, Riyâd, 1426 h.,
• İbn Hibbân, Muhammed b. Hibbân b. Ahmed Ebû Hâtim el-Büstî, Kitâbu'l- Mecrûhîn mine'l-Muhaddisîn, I-II, Thk. Hamdî Abdü'l-Mecîd es-Selefî, Dâru's- Sumey’î, Riyâd, 2000.
• ………, es-Sikât, I-IX, Thk. Şerefuddîn Ahmed, Dâru’l-Fikr, Beyrut, 1975.
• ………, Sahîhu İbn Hibbân bi-Tertîb-i İbn-i Balabân, I-XVIII, Thk. Şuayb Arnavut, Müessesetu’r-Risâle, Beyrut, 1993.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Abdü’l-Melik, es-Sîretü’n-Nebeviyye, I-II, Thk. Süheyl Zekkâr, Dâru’l-Fikr, Beyrut, 1992.
• İbn Mâce, Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî, es-Sünen, Mevsû’atu’l Hadîsi’ş Şerîf -el-Kütübü’s-Sitte- Birleşik Baskı, Daru’s-Selâm, Riyâd, 2000.
• İbn Sa’d, Ebu Abdillah Muhammed, et-Tabakâtü’l-Kübra, I-VIII, Dâru’s- Sâdır, Beyrut, 1985.
• İbn Şâzân, Ebu’l-Hasen Muhammed b. Ahmed b. Ali el-Hasen el-Kummî, Mie Menkabe min Menâkıbi Emîri’l-Müminîn Ali b. Ebî Tâlib ve’l-Eimmeti min Veledihi, Thk. Nebîl Rıza Ulvân, İntişârât-ı Ensâriyân, Kum, 1413 h.
• İbnu’l-Uşârî, Ebû Tâlib Muhammed b. Ali, Fezâilu Ebî Bekr es-Sıddîk, Thk. Amr Abdu’l-Mün’im, Dâru’s-Sahâbe li’t-Turâs, Tanta, 1993.
• Lâlekâî, Ebû’l-Kâsım Hibetullah b. Hasen b. Mansur et-Taberî, Şerhu Usûli İtikâdi Ehli’s-Sünne ve’l-Cemâ’a, I-IX, Thk. Ahmed b. Saîd b. Hamdan el-Ğâmidî, Dâru Taybe, Riyad, 1418.
• Mahmûd Saîd b. Muhammed Memdûh, Ğâyetu’t-Tebcîl ve Terku’l-Kat’i fi’t- Tafdîl, Risâle fi’l-Mufâdale Beyne’s-Sahâbe, Dâru’l-İmam et-Tirmizî, Dubai, 2005.
• Meylânî, es-Seyyid Ali el-Hüseynî, Hulâsetu Abekâtu’l-Envâr, fî İmâmeti’l- Eimmeti’l-Ethâr-Hadîsu’s-Sefîne-,el-Mektebetu’l-İslâmiyyeti’l-Kübrâ, Tahran, 1401.
• Mîrâs, Kâmil, Sahîh-i Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarîh Tercemesi ve Şerhi, IV- XII (I-III, Ahmed Naîm), DİB y. Ankara, 1978.
• Müslim, Ebu’l-Huseyn b. Haccâc el-Kuşeyrî, es-Sahîh, Mevsuatu’l Hadîsi’ş Şerîf -el-Kütübü’s-Sitte- Birleşik Baskı, Daru’s-Selâm, Riyâd, 2000.
• Nesâi, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb, Fezâilu’s-Sahâbe, Thk. Faruk Hammâde, Dârus-Sekafe, Mağrib, 1984.
• ……, es-Sünenü’l-Kübrâ, I-VI, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Thk. Abdulğaffâr Süleymân el-Bündârî, Seyyid Kisrevî Hasen, Beyrut, 1991.
• Nevbahtî, Ebû Muhammed Hasan b. Musa, Fıraku’ş-Şîa, (Mûsa Cârullah’ın el- Veşîa’sıyla birlikte) Necefu’l-Eşref Matbaası, Irak, 1935.
• Nevevî, Ebû Zekeriya Yahya b. Şeref, Şerhu Müslim, I-XVIII, Dâru İhyâi’t- Turâsi’l-Arabî, Beyrut, 1392 h.
• Sâ’idî, Su’ûd b. ‘Îd b. Umeyr, el-Ehâdîsu’l-Vâride fî Fezâili’s-Sahâbe, I-XII, et- Tab’atu’l-Lü’lüî, Medine, 1427.
• Süleym, Ebû Sâdık Süleym b. Kays el-Hilâlî el-Kûfî, Kitâbu Süleym, I-III, Thk. Muhammed Bâkır el-Ensârî ez-Zencânî, Dalîle Mâ, Kum.
• Süyûtî, Celâluddîn Abdurrahman b. Ebî Bekr, Şerhu Sünen-i İbn Mâce, Kadîmî Kutubhâne, Karaçî, t.y.
• Taberânî, Ebu’l-Kâsım Süleymân b. Ahmed, el-Mucemu’l-Kebîr, I-XX, Thk. Hamdî b. Abdilmecîd es-Selefî, Mektebetu’l-Ulûm ve’l-Hikem, Musul, 1983.
• ……..…, el-Mu’cemu’l-Evsat, I-X, Thk. Tarık b. İvazullah, Abdulmuhsin b. İbrahim, Dâru’l-Harameyn, Kahire, 1415.
• Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed İbn Cerîr, Tarihu’r-Rusul ve’l-Mülûk, I-XIII, Thk. Sıdkî Cemîl el-Attâr, Dâru’l-Fikr, Beyrut, 1998.
• Tirmizî, Ebû İsâ Muhammed b. İsâ, el-Câmi, Mevsû’atu’l Hadîsi’ş Şerîf -el- Kütübü’s-Sitte- Birleşik Baskı, Daru’s-Selâm, Riyâd, 2000.
• Vâkıdî, Muhammed b. Ömer b. Vâkıd, Kitâbu’l-Meğâzî, I-III, Thk. Marsden Jones, ‘Âlemu’l-Kütüb, Beyrut, 1984.
• Yakubî, Ahmed b. Ebî Yakub b. Cafer, Tarîhu’l-Ya’kûbî , I-II, Beyrut t.y.
• Zehebî, Şemsuddîn Muhammed b. Ahmed, el-Kâşif fî Ma’rifeti men lehû Rivâyetun fi’l-Kütübi’s-Sitte, I-II, Thk. Muhammed Avvâme, Dâru’l-Kıble li’s- Sekâfeti’l-İslâmiyye, Cidde, 1992.
• ………., Mîzanu’l-İ’tidâl fî Nakdi’r-Ricâl, I-IV, Thk. Ali el-Becâvî, Dâru’l- Ma’rife, Beyrut t.y.
• .........., Telhîsu’l-Müstedrek, Hâkim’in el-Müstedrek’i ile birlikte.
• ……....., Tezkiretu’l-Huffâz, I-IV, Thk. Zekeriya Umeyrât, Dâru’l-Kütübi’il- İlmiyye, Beyrut, 1998, III, 105.
• ………., Siyeru A’lâmi’n-Nübelâ, I-XXIII, Thk. Şuayb Arnavut, Müessesetu’r- Risâle, Beyrut, 1993.