Diyarbakırlı Nigâhî ve Divânçe’si

Yıl 2012, Sayı: 7, 151 - 189, 01.04.2012

Sait Mermutlu

Öz

Diyarbakırlı olan Nigâhî’nin doğum tarihi bilinmemektedir. Hayatına ait bilgileri Ali Emiri ve Şevket Beysanoğlu bize nakletmektedir. Şiirlerinin bazı Diyarbakırlı şairler tarafından tahmis edilmesi, şiir sanatındaki yeteneğinin ifadesi sayılmalıdır. Mısralarının bugün bile dillerde yer bulması belki de söyleyişindeki samimiyet ve sadeliğin ifadesidir. Şiirlerinin tümü tasavvufîdir. Şevket Beysanoğlu, Şairin Bektaşi olduğunu söylerken onu haklı çıkaran bulgular şiirlerinde serpiştirilmiştir. Nazım şekillerinden bazılarını kullanarak yazdığı şiirleri Ali Emirî tarafından Divânçe’de toplanmış olan şairin vefat tarihi kaynaklarda h.1277(m.1860) olarak verilmektedir

Anahtar Kelimeler

Nigahi, Tasavvuf, Divânçe, Şiir, Bektaşi

Kaynakça

• K.Kerim ve Türkçe Anlamı (Meâl), Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 8. Baskı, Ankara, 1982.
• A. Avni Konuk, Füsusu’l-Hikem Terceme ve Şerhi (Haz. Mustafa Tahralı- Selçuk Eraydın), II, s.15.İFAV, İstanbul, 1989.
• Afyonkarahisarlı, Şemseddinoğlu Mustafa, Ahter-i Kebir (Arapça-Türkçe Lûgat), Dersaadet, 1310.
• Ağakay, M. Ali, Türkçe’de Mecâzlar Sözlüğü, Ankara, 1949.
• Ahmet Cevdet Paşa, Belağat-ı Osmaniye, İstanbul, 1310.
• Ahmed Vefik Paşa, Lehçe-i Osmanî, İstanbul, 1306.
• Akalın, L. Sami, Edebiyat Terimleri Sözlüğü, İstanbul, 1966.
• Aksoy, Ö. Asım, Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü, Ankara, 1971.
• Ali b. Osman Hucvirî, Keşfu’l-Mahcub (terc. Süleyman Uludağ-Hakikat Bilgisi), s. 445,46, İstanbul, 1982.
• Ali Emirî, Diyarbakır Ayanı’nın Mevakıp ve Eşrâfı’nın Terceme-i Halleri, Tarih, 750. Ali Emiri, Esâmî-i Şu‘arâ-yı Âmid, Millet Kütüphanesi-Tarih 781/1s.108-109. Ali Emirî, Tezkire-i Şuarâ-yı Âmid, C.1, Dersaadet, 1328.
• Arat, R. Rahmeti, Eski Türk Şiiri, Ankara, 1965.
• Gölpınarlı, Abdulbaki, Divan Şiiri, Varlık Yayınları, İstanbul, 1955.
• Arseven, Celâl Esad, Sanat Ansiklopedisi, M.E.B. Yayınları, İstanbul, 1993.
• Banarlı, Nihat Sami, Resimli Türk Edebiyatı Tarihi, I-II, İstanbul, 1971.
• Beysanoğlu, Şevket, Diyarbakır’lı Fikir ve Sanat Adamları, I-III, İstanbul, Bursalı, Mehmet Tahir, Osmanlı Müellifleri, İstanbul, 1333-1342.
• Devellioğlu, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara, 1993.
• Ebubekir Kelâbâzî, et-Taarruf ( hzr. Süleyman Uludağ-Doğuş Devrinde Tasavvuf), s. 161, Dergah Yayınları, İstanbul, 1992.
• Gölpınarlı, Abdulbaki, Divân Şiiri, Varlık Yayınları, İstanbul, 1955.
• Gölpınarlı, Abdulbaki, 100 Soruda Tasavvuf, Gerçek Yayınları, İstanbul, Gölpınarlı, Abdulbaki, Tasavvuftan Dilimize Geçen Deyimler ve Atasözleri, İnkilap ve Aka Kitabevi, İstanbul, 1966.
• İpekten, Haluk, Tezkirelere Göre Divân Edebiyatı İsimler Sözlüğü, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1988.
• İslâm Ansiklopedisi, M.E.B. İstanbul, 1993.
• İsmail b. Muhammed el-Aclûnî, Keşfu’l-Hafâ ve Müzîlü’l-İlbâs, II, s. 132. Mısır, 1351.
• İsmail Hakkı Bursevî, Kitabu’n-Netice, yk. 190b-191a. Kanar, Mehmet, Büyük Farsça-Türkçe Sözlük, İstanbul, 1993.
• Karahan, Abdulkadir, İslâmî Türk Edebiyatı’nda Kırk Hadis, İstanbul, 1954.
• Kemal Eraslan, Ahmed Yesevî’nin Fakrnâme’si, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, XXII, İstanbul, 1977.
• Korkusuz, M.Şefik, Tezâkir-i Meşâyih-i Âmid, I-II, Kent Yayınları, İstanbul, ) Köprülü, M.Fuat, Türk Edebiyatı Tarihi, Ötüken Yayınları, İstanbul, 1980.
• Levend, Agah Sırrı, Edebiyat Tarihi, Ankara, 1987.
• Meydan Larousse, İstanbul, 1992.
• Muallim Naci, Lûgat-ı Nâci, İstanbul, 1987.
• Nigâhî’nin Divânı, (A.E.Manzum, Eski kayıt, 464/1; Yeni kayıt, Cd 8 ,768). Onay, A.Talat, Eski Türk Edebiyatı’nda Mazmunlar, TDV. Yayınları, Ankara, Öztürk, Yaşar Nuri, Tarih Boyunca Tasavvufî Düşünce, İstanbul, 1974.
• Özön, Mustafa Nihat, Büyük Osmanlıca-Türkçe Sözlük, İstanbul, 1959.
• Pakalın, M. Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, I-III, Ankara,1976.
• Pala, İskender, Ansiklopedik Divân Şiiri Sözlüğü, Ankara, 1989.
• Pekolcay, Necla, İslâmî Türk Edebiyatı, İstanbul, 1994.
• Pekolcay, Necla, İslâmî Türk Edebiyatı’nda Şekil ve Nev’ilere Giriş, İstanbul, Şemseddin Sami, Kâmûs-i Türkî, İstanbul, 1992.
• Yegin, Abdullah, Osmanlıca-Türkçe Yeni Lugat, İstanbul, 1993.