Taberistân Emiri Mâzyâr b. Kârin’in Abbasi İdaresine İsyanı

Yıl 2014, Sayı: 11, 73 - 93, 01.04.2014

Oktay Bozan

Öz

Taberistân’ın mahalli hanedanları içerisinde bulunan Kârinîlerin lideri Mâzyâr b. Kârin, halife Me’mun döneminde Müslüman oldu ve bölgeye vali olarak atandı. Mâzyâr, Taberistân’a vali olarak atandıktan sonra öteden beri iktidar mücadelesi verdiği Bâvendîler üzerinde hâkimiyet kurdu. Bir süre sonra bütün bölgeyi ele geçirdi ve başına buyruk hareket ederek Horasan valisi Abdullah b. Tâhir’e ödemesi gereken vergiyi ödememeye başladı. Yapmış olduğu uygulamalar nedeniyle halife tarafında merkeze çağrıldıysa da bu emre uymadı. Hakkında birçok iddia ortaya atıldı. Bâbek ve Afşin ile ortak hareket ettiği ve hatta irtidat ettiği ileri sürüldü. Bu gelişmeler üzerine halife Mu’tasım ve Horasan valisi Abdullah b. Tâhir tarafından gönderilen ordular Mâzyâr’ın kuvvetlerini mağlup ederek onu ele geçirdi. Mâzyâr, Samarra’da yargılandı ve idam edildi

Anahtar Kelimeler

Mâzyâr, Mu’tasım, Taberistân, Kâriniler, Abdullah b. Tâhir

Kaynakça

• Ahmet Ateş, “Deylem”, İA, MEB, İstanbul 1963, III, s. 636-637
• Ahmet Cevdet Paşa, Kısas-ı Enbiyâ ve Tevârih-i Hulefâ, Bedir Yayınevi, İstanbul 1977, II
• Ahmet Güner; Mâzyâr b. Kârin, İA, TDV, Ankara 2003, XVIII, S. 198-199
• Ali Aksu, Ermeni Devletinin Yıkılışı, Kitabevi, İstanbul 2007
• Belâzurî, Ebu’l Abbâs Ahmed b. Yahyâ b. Câbir (ö. 279/892), Fütûhu’l Büldân, çev: Mustafa Fayda, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara 1987
• Cl. Huard, “Taberistan”, İA, MEB, İstanbul 1972, XI, s. 598-599
• Dineverî, Ebû Hanîfe Ahmed b. Dâvûd (ö. 282/895), el-Ahbâru’t-Tıvâl (İslâm Tarihi), trc: Nusrettin Bolelli&İbrahim Tüfekçi, Hivda İletişim, İstanbul 2007
• E.J. Brill& Luzac, Encyclopaedia of Islam (1913-1938), Edit. M. Th. Houtsma, Leiden, Volume, V
• Ebû Muzaffer el-İsferayinî, Et-Tabsîr fi’d-Din ve Temyîzü’l-Fıraki’n-Naciyeti ani’l- Fıraki’l-Halikîn (ö. 471/1078), Alemü’l-Kütüb, Beyrut 1983
• Ebülferez Elçi Bey, Tolunoğulları Devleti (868-905), Yay. Haz: Fazil Gezenferoğlu, terc: Selçuk Akın, Ötüken Yayınları, İstanbul 1997 el-Bağdadî, Ebû Mansûr Abdulkâhir (ö. 429/1037) , el-Fark Beyne’l Fırak (Mezhebler Arasındaki Farklar), trc. Ethem Ruhi Fığlali, TDV, Ankara 1991
• Erdoğan Merçil, “Bavendiler”, DİA, TDV, İstanbul 1992, V, s. 214-216
• Farda Asadov, “ VII-IX Yüzyıllarda Güney Hazar Bölgesinde Hükümranlık Süren Türk Sulî Hanedanı” , Türkler, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, IV, s. 545-556
• Fikret Işıltan, “Tahir b. Hüseyin”, İA, MEB, İstanbul 1970, XI, s. 631-635
• Güzide Ülger, Bağdadi’nin İslam Dışı Saydığı Mezheplerin Kaynaklar Açısından Değerlendirilmesi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Adana 2010
• Hakkı Dursun Yıldız “Bâbek”, DİA, TDV, İstanbul, 1991, İstanbul 1989, IV, s. 376-377
• Hakkı Dursun Yıldız, “Afşin, Haydar b. Kâvus”, DİA, TDV, İstanbul 1988, I, s. 441-442
• Hakkı Dursun Yıldız, “Sacoğulları”, Türkler, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, IV, s. 755-803
• Hakkı Dursun Yıldız, “Yezid b. Mühelleb”, İA, MEB, İstanbul 1986, c. XIII, s. 413-415
• Hasan Onat, İbâhiyye”, İA, TDV, İstanbul 1999, XIX, s. 252-254
• İbn Haldûn, Abdurrahman b. Muhammed (ö. 808/1405), Kitabü’l-İber ve Dîvânü’l
• Mübtedei ve’l-Haber, Dârul-Fikr, Beyrut 2001, III
• İbn İsfendiyar, Muhammed b. el-Hasan (ö. 613/1216), History of Tabaristan, ing trans. E.G. Browne, London 1905
• İbn Kesîr, Ebü’l Fidâ İsmail b. Ömer (ö.774/1372) el-Bidâye ve'n-Nihaye, trc. Mehmet
• Keskin, Çağrı Yayınları, İstanbul 1995, X
• İbnü’l-Esîr, İzzüddîn Ebü’l Hasen Ali b. Ebü’l Kerem (ö. 630/1232), el-Kâmilfî't-Târih,, trc:
• Ahmet Ağırakça, Bahar Yayınları, İstanbul1991, III
• İbnü’l-Esîr, İzzüddîn Ebü’l Hasen Ali b. Ebü’l Kerem (v. 630/1232), el-Kâmilfî't-Târih, trc:
• Abdullah Köşe, Bahar Yayınları, İstanbul1991, VI, 115
• İbnü’l-Fakîh, Ebû Bekr Ahmed b. Muhammed el-Hemedani, Muhtasar Kitâbu’l-Büldân (ö. III-IV./IX-X.), Edit: M. J. De Geoje, Leiden 1885
• İsmail Pırlanta, Fethinden Samaniler Dönemi Sonuna Kadar Nişabur, (Basılmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2012
• Jonathan P. Berkey, The Formation of Islam Religion and Society in the Near East, 600- 1800, Cambridge University Press, New York 2003
• Komisyon, Doğuştan Günümüze Büyük İslâm Tarihi, Esra Yayınları, Konya 1994, III
• M. Rekaya, "Ḳārinids", The Encyclopedia of Islam, New Edition, Volume IV, Leiden1997, pp. 434-437
• Mehmet Azimli; Abbâsiler Dönemi Bâbek İsyanı, ilâhiyât, Ankara 2004
• Mes’ûdî, Ebu’l Hasan Ali b. Hüseyin b. Ali (ö. 345/956), Mürûcü’z-Zeheb, çev: D. Ahsen Batur, Selenge Yayınları, İstanbul 2009
• Muhittin Kaplanşahin, “Mu’tasım Dönemi İsyanları”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Say: 23 Y l : 2007/2, s. 341-367
• Neşet Çağatay& İbrahim Agâh Çubukçu, İslam Mezhepleri Tarihi, AÜ İlahiyat Fakültesi Yayınları, Ankara 1985
• Osman Gazi Özgüdenli, “Taberistân”, DİA, TDV, İstanbul 2010, IXXX, s. 322-323
• Osman Turan, “Bâbek”, İA, MEB, İstanbul 1970, II, s.170-174
• Sait Uylaş, “Ebû Temmâm’ın Şiirlerinde Bir Türk Komutan Afşin” AÜ Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi Sayı: 28, Erzurum 2005, s. 91-101
• Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr, (ö. 310/922) Tarihu'l-Ümem ve'l-Mülûk, Daru’l Maarif, Beyrut 1997, IX
• Tahsin Yazıcı, “Deylem”, DİA, TDV, İstanbul 1998, IX, s. 263-265
• V. Minorsky, “Masmugân”, İA, MEB, İstanbul 1972, s. 356-358
• V. Minorsky, “Mazyar”, İA, MEB, İstanbul 1972, VII, s. 429
• W. Barthold, “Tâhirîler”, İA, MEB, İstanbul 1970, XI, s. 636-637
• Ya’kûbî, Ahmed b. Ebî Yâ’kûb el-Abbâsî (ö. 284/897),Târihü’l-Yakubî, Dâru’s Sadr, Beyrut 1960, II
• Zehebî, Şemsüddin Muhammed b. Ahmed b. Osman (ö. 748/1347), Tarihü’l İslâm, Daru’l Arabî, Beyrut, 1990, XVI