Kur’ân-ı Kerîm’in Kitabeti Bağlamında Hat Sanatında İcâzet ve Bir Hat İcâzetnâmesi Örneği

Yıl 2014, Sayı: 12, 1 - 20, 01.11.2014

Ali Akay

Öz

Bu makale Kur’ân’ın kitabeti ve bu konuda yapılan çalışmalardan biri olan hat sanatı, tarihi gelişimi, icâzet, icâzet geleneğinin tarihi süreci ve içeriği üzerinde durmuştur. Hat sanatında verilen icâzetler, bu ilmin hem sened hem de isnâdının yazılı tarihi vesikalarıdır.XIX. Yüzyılda Diyarbakır’da verilen bir icâzetnâme üzerinde durulmuştur. Bu icâzetnâmedeki silsilede yer alan hocaların, kaynaklarda bulabildiklerimizin biyografileri verilmiştir. Buradan hareketle XIX. Yüzyılda Diyarbakır’da hat sanatının durumu hakkında bir değerlendirme yapılmıştır

Anahtar Kelimeler

Kur’ân, Hat, İcâzetnâme, Diyarbakır, Silvânîzâde

Kaynakça

• ABDULBÂKİ, Muhammed Fûâd, Mucemu’l-Mufehres li Elfâzi’l-Kur’âni’l-Kerîm, el-Mektebetu’l-İslâmiyye, İstanbul, 1982.
• AHMED B. HANBEL, el-Müsned, Çağrı Yayınları, İstanbul, 1992
• AKPINAR, Cemil, “İcâzet”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), XXI, İstanbul, 2000.
• ALİ EMİRİ, Tezkire-i Şuara-i Amid, Matbaa-i Amidi, Dersaadet, 1328.
• ATAY, Hüseyin, Osmanlılarda Yüksek Din Eğitimi, İstanbul, 1983.
• BERK, Süleyman, Hat Sanatı, Tarihçe, Malzeme ve Örnekler, İsmek Yayınları, İstanbul, trz.
• BUHÂRÎ, es-Sıhâh, Çağrı Yayınları, İstanbul, 1992
• CEVHERÎ, İsmail b. Hammâd, es-Sıhâh, Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, Beyrut, 1404/1984.
• ÇETİN Nihad M., “Arap”, DİA, III, İstanbul, 1991.
• “Aklâm-ı sitte”, DİA, II, İstanbul, 1989.
• DEMİRCİ, Muhsin, Kur’ân Tarihi, Ensar neşriyat, İstanbul, 2005.
• DERMAN, M. Uğur, “Derviş Ali”, DİA, IX, Ankara, 1994.
• “Derviş Mehmed”, DİA, IX, Ankara, 1994.
• “Hasan Üsküdârî”, DİA, XVI, İstanbul, 1997.
• “Hat”, DİA, XVI, İstanbul, 1997.
• “Hattat”, DİA, XVI, İstanbul, 1997.
• Türk Yazı Sanatında İcâzetnâmeler, VII. Türk Tarih Kongresi
• Bildiriler II, Ankara, 1970.
• DÎBU’L-BUĞÂ, Mustafa-Muhyuddîn Dîb Musto, el-Vâdıh fî Ulûmi’l-Kur’ân, Dâru’l-Kelimu’t-Tayyib-Dâru’l-Ulûmi’l-İnsâniyye, Dımaşk, 1418/1998.
• EBÛ DÂVÛD, Süleyman b. el-Eş’as, Dâr İhyâi’s-Sünneti’n-Nebeviyye, Sünen, byy., trz.
• HAMİDULLAH, Muhammed, Kur’ân-ı Kerîm Tarihi, (çev. Prof. Dr. Salih Tuğ), İFAV Yayınları, İstanbul, 1993.
• HİNDÎ, Ali el-Muttakî b. Hüsâmüddîn, Kenzu’l-Ummâl, Beyrut, 1993.
• İBN ATİYYE el-Endelusî, Muharraru’l-Vecîz fî Tefsîri’l-Kitâbi’l-Azîz, Dâru’l- Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, 1413/1993.
• İBN FÂRİS, Mucemu’l-Luğa (nşr. Zuheyir Abdülmuhsin Sultan), Beyrut, 1404/1984.
• İBN HİŞÂM, es-Sîretu’n-Nebeviyye, Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, Beyrut, 1410/1990.
• İBN MÂCE, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd, Sünen, Dâr İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, byy., trz.
• İBN MANZÛR, Lisânu’l-Arab, Dâru’l-Maarif, Kahire, trz.
• İBNU’N-NEDÎM, el-Fihrist, byy., trz.
• EL-KATTÂN, Mennâ’, Mebâhis fî Ulûmi’l-Kur’ân, Mektebetu Vehbe, Kahire, 2000.
• KESKİOĞLU, Osman, Nüzulünden İtibaren Kur’ân-ı Kerîm Bilgileri, TDV Yayınları, Ankara, 1989.
• KURTUBÎ, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed, el-Câmi li Ahkâmi’l-Kur’ân, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut,1413/1993.
• MUHSİN, Muhammed Sâlim Muhsin, Târihu’l-Kur’âni’l-Kerîm, Da’vetu’l-Hak, 1402.
• MÜSLİM, es-Sıhâh, Çağrı Yayınları, İstanbul, 1992
• NESÂÎ, es-Sünen, Çağrı Yayınları, İstanbul, 1992.
• ÖZAYDIN, Abdulkerim, “İbn Mukle”, DİA, İstanbul, 1999.
• PAKALIN, Mehmed Zeki, “OsmanlıTarih Deyimleri Sözlüğü”, İstanbul, 1993.
• SERİN, Muhittin, “Hamdullah Efendi”, DİA, XV, İstanbul, 1997.
• “İbnü’l-Bevvâb”, DİA, XX, İstanbul, 1999.
• “Mushaf”, DİA, XXXI, İstanbul, 2006.
• “Mustafa Dede”, DİA, XXXI, Ankara, 2006.
• “Yâkut el-Musta’sımî”, DİA, XLIII, Ankara, 2013 .
• SUYÛTÎ, Celâluddîn, el-İtkân fî Ulûmi’l-Kur’ân, Dâr İbn Kesîr-Dâru’l-Ulûmi’l- İnsâniyye, Dımaşk-Beyrut, 1414/1993.
• el-Câmiu’s-Sağîr, Mısır, 1312.
• SÜREYYA, Mehmed, Sicill-i Osmanî, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 1996.
• UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Osmanlı Devleti’nin İlmiye Teşkilâtı, Ankara, 1984.
• ZEBİDÎ, Muhammed Murtaza el-Hüseynî, Tâcu’l-Arûs, byy., trz.
• ZERKÂNÎ, Muhammed Abdulazîm, Menâhilu’l-İrfân fî Ulûmi’l-Kur’ân, Dâru’l
• Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut,1409/1988.
• ZERKEŞÎ, Burhanuddîn, el-Burhân fî Ulûmi’l-Kur’ân, Mektebetu Dâri’t-Turâs, Kahire, trz.