BibTex RIS Kaynak Göster

-

Yıl 2014, Sayı: 12, 21 - 48, 01.11.2014

Oktay Bozan

Öz

American ABCFM Protestant Organization, which entered Anatolia for the purpose of converting Assyrians and Armenians in the Ottoman State to protestants from the years of 1830s and founded stations in many cities for the missionary activities in Anatolia, began field work in Mardin begining from the 1840s. As a result of the activities of Frederick Williams who came to Mardin in 1858 and missionaries under his protection, ABCFM Protstants began to institutionalize. In the period of Alphesus Newell Andrus, who became the head of missionary organization after Frederick Williams, many educational institutions, medical centres and churches were founded. In the late XIX. century, American Missionaries who founded many mission centers got on the side of Armenians in the disturbing events started between Muslims and Armenians. So, some problems occured between local authorities and American missionaries

Anahtar Kelimeler

Mardin American Missionaries Alphesus Newell Andrus Daniel

Kaynakça

  • Arşiv Belgeleri BOA, DH. H, 32/5 BOA, HR. SYS, 71/32 BOA, A.MKT. MHM, 637/23 BOA, Y.MTV, 136/34 BOA, HR. SYS, 2735/10 BOA, A.MKT. MHM, 637/42 BOA, Y.A.HUS, 395/102 BOA, DH. ŞFR, 99/85. BOA, DH. ŞFR, 54-A/180 BOA, ŞD,1497/10 Kitap ve Makaleler
  • Aboona, Hirmis, “How And When Catholicism Was Imposed on National Churches of Mesopotamia?”, http://www.nineveh.com/How%20 and%20when %20Catholicism%20was%20imposed%20on%20National %20Churches%20of%20Mesopotamia.html (Erişim: 30. 10. 2014)
  • Açıkses, Erdal, Amerikalıların Harput’taki Misyonerlik Faaliyetleri, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 2003
  • Anderson, Rufus, History Of The Missions Of The American Board of Commissioners for Foreign Missions to the Oriental Churches, Volume I, Congregational Publishing Society, Boston 1872
  • Andrus, Alpheus N.,Concerning The Yeziddes, The Missionary Herald Containing The Proceedings of the American Board of Comissioners for Foreign Missionswith a view of Other Benevolent Operations for the year 1889, Press of Samuel Usher, Boston
  • Armale, İshak, Türkiye Mezopotamyasında Mardin, Çev.: Turan Karataş, Nsibin Yayınevi, İsveç 1993
  • Aydın, Mehmet, “Hıristiyan Misyonerliğinin Başlangıcı, Gelişimi ve Hedefleri”, Dinler Tarihçileri Gözüyle Türkiye’de Misyonerlik”, Haz. Asife Ünal, Ankara 2005
  • Aydın, Suavi, “19. Yüzyılda ve 20. Yüzyılın Başında Aşiret ve Devlet, İmparatorluğun Kendi Şarkında Taşrayla İmtihanı”, Diyarbakır ve Çevresi Toplumsal ve Ekonomik Tarihi Konferansı Tebliğleri, Edit: Cengiz Aktar, Hrant Dink Vakfı Yayınları, İstanbul 2013, s. 159-174
  • Aydın, Suavi; Emiroğlu, Kudret; Özel, Oktay; Ünsal, Süha, Mardin Cemaat Aşiret Devlet, Toplumsal ve Ekonomik Vakfı Yayınları, İstanbul 2001
  • Bozan, Oktay, Diyarbakır Vilayeti’nde Ermeniler ve Ermeni Olayları (1878-1920), , Çizgi Yayınları, Konya 2012
  • Çıkkı, Murat Fuat, Naum Faik ve Süryani Rönesansı, haz. Mehmet Şimşek, Belge Yayınları, İstanbul 2004
  • Danacıoğlu, Esra, “Diyarbakır’da Amerikan Misyonerleri”, Diyarbakır: Müze Şehir, (Haz. Ş. Beysanoğlu,M. S. Koz, E. N. İşli), YKY, İstanbul 1999 Davis, LeslieAmmweron, RaportsLeslie A. Davis,
  • GomidasEnstitutesArmenianGenocideDocumentation, Newyork 1918, s. 12, http://brookhavensouthhaven. org/HamletPeople/tng/ showsource.php?source ID= S741
  • &tree= hamlet, (erişim: 29.10.2014)
  • Dewey, W. C.,Mardin ın Mezopotamia, The Missionary Herald Containing The Proceedings of theAmerican Board of Comissioners for Foreign Missions with a view of Other Benevolent Operations for the year 1889, Press of Samuel Usher, Boston 1889
  • Dinçer, Nahid, Yabancı Özel Okullar, İstanbul 1978
  • Doğan, Cabir, “1843-1846 Nasturi Olayları ve Bedirhan Bey”, Süleyman Demirel
  • Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Aralık 2010, sayı: 22, s. 1-18
  • Erdoğan İnce, Dilşen, “XIX. Yüzyılda Ermeni İsyanlarının Çıkmasında Rol Oynayan Görünmeyen Tehlike: Misyonerler”, Türk Yurdu, cilt 26, Sayı 225, Mayıs 2006
  • Fendoğlu, Hasan Tahsin, “Amerika Birleşik Devletlerinin Misyonerleri ve Osmanlı Devleti” Türkler, c. XIV, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, s. 188-192
  • Geary, Grattan, Through Asiatic Turkey, Narrative of a Journey from Bombay to the Bosphorus, London 1878
  • GertrudeBell, The Churchesand Monasteries of the Tur Abdin with an introduction and notes by Marlia Mandell Mango, Pinder Press, Londra 1982
  • Gülbadi Alan, “Yirminci Yüzyılın Başlarında Osmanlı Topraklarında Faaliyet Gösteren Amerikan Kurumları”, Yeni Türkiye, s. 45, Mayıs-Haziran 2002, s. 400-402
  • İnalcık, Halil, Doğu-Batı Makaleler I, Doğu Batı, Ankara 2005
  • Kantarcı, Şenol, Amerika Birleşik Devletleri’nde Ermeniler ve Ermeni Lobisi, Aktüel, İstanbul 2004
  • Kieser, Hans Lukas, Doğu Vilayetlerindeki Misyonerlik, Etnik Kimlik ve Devlet (1839- 1938), İletişim Yayınları, İstanbul 2005
  • Kocabaşoğlu, Uygur, “Doğu Sorunu”, Tarihi Gelişmeler İçinde Türkiye’nin Sorunları Sempozyumu (8-9 Mart), Ankara 1990
  • Kocabaşoğlu, Uygur, Kendi Belgeleriyle Anadolu’daki Amerika, 19. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’ndaki Amerikan Misyoner Okulları, Arba Yayınları, İstanbul 1989
  • Lourie, Thomas, “Dr. Grant And The Mountain Nestorians”, New Englander Nullius Addıctus in Verba Magıstri,,Vol. XI New Series Volume V, 1863
  • Özcoşar, İbrahim, 19. Yüzyıl Mardin Süryanileri, Beyan Yayınları, İstanbul 2008
  • Öztürk, Ayhan, “Amerikan Board’ın Kuruluşu, Teşkilatlanması ve Osmanlı Devleti’nde Kurduğu Misyonlar”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 23, Yıl: 2007/2, s. 63-74
  • Parlatır, İsmail, Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Yargı Yayınları, Ankara 2011
  • Parry, Oswald H., Six Months İn Asyrian Monastery, Horace Cox, London 1895
  • Pınar, İlhan, “Gezginlerin Gözüyle Diyarbakır (1701-1924) Diyarbakır: Müze Şehir”,
  • Haz: Ş. Beysanoğlu, M.S. Koz, E.N. İşli, YKY, İstanbul 1991, s.149-1587
  • Polvan, Nurettin, Türkiye’de Yabancı Öğretim, c.I, İstanbul 1952
  • Sertoğlu, Midhat, Süryani Türklerinin Siyasi ve İctimai Tarihi, Baha Matbaası, İstanbul 1974
  • Sevinç, Necdet, Arşiv Belgeleriyle Tehcir Ermeni İddiaları ve Gerçekler, Avrasya -Bir Vakfı Yayınları, Ankara 2003
  • Tekeli,İhsan, “Osmanlı İmparatorluğundan Gününüze Eğitim Kurumlarının Gelişimi”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, c. III, s.188 Turan, Ömer, “Amerikan Misyonerlerinden E. Smith ve H.G.O. Dwight’a Göre 1830- 1831 Yıllarında Ermeniler”, Ermeni Soykırımı İddiaları-Yanlış Hesap Talat’tan Dönünce”, haz. Mustafa Çalık, Cedit Neşriyat, Ankara 2006
  • Vahapoğlu, Hidayet, Osmanlı’dan Günümüze Azınlık ve Yabancı Okullar, İstanbul 2005
  • Yılmazçelik, İbrahim, Diyarbakır Şer’iyye Sicilleri, Diyarbakır Tanıtma Kültür ve Yardımlaşma Vakfı Yayını, Ankara 2001
  • Yücel, İdris, Kendi Belgeleri Işığında Amerikan Board’ın Osmanlı Ülkesindeki Teşkilatlanması, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Kayseri 2005

XIX. Yüzyılın İkinci Yarısında Mardin’de Amerikan Misyonerlerinin Faaliyetleri

Yıl 2014, Sayı: 12, 21 - 48, 01.11.2014

Oktay Bozan

Öz

Osmanlı ülkesindeki Süryani ve Ermenilerin Protestanlaştırılması amacıyla 1830’lu yıllardan itibaren Anadolu’ya giriş yapan ve misyonerlik faaliyetleri için birçok şehirde istasyon merkezleri kuran Amerikan ABCFM Protestan teşkilatı 1840’lardan itibaren Mardin’de saha çalışmalarına başladı. Bu kapsamda 1858’de Mardin’e gelen Frederick Williams ve maiyetindeki misyon çalışanlarının faaliyetleri neticesinde ABCFM Protestanları kurumsallaşmaya başladı. Frederick Williams’den sonra misyon teşkilatının başında bulunan Alpheus Newell Andrus’un döneminde bir çok eğitim kurumu, sağlık merkezi ve ibadet merkezi kuruldu. XIX. yüzyılın sonlarında birçok misyon merkezi kuran Amerikan misyonerleri Müslümanlarla Ermeniler arasında başlayan olumsuz hadiselerde Ermenilerden yana tavır takındı. Bu durum üzerine mahalli yetkililer ile Amerikan misyonerler arasında bir takım problemler yaşandı

Anahtar Kelimeler

Mardin Amerikan misyonerleri Alpheus Newell Andrus

Kaynakça

  • Arşiv Belgeleri BOA, DH. H, 32/5 BOA, HR. SYS, 71/32 BOA, A.MKT. MHM, 637/23 BOA, Y.MTV, 136/34 BOA, HR. SYS, 2735/10 BOA, A.MKT. MHM, 637/42 BOA, Y.A.HUS, 395/102 BOA, DH. ŞFR, 99/85. BOA, DH. ŞFR, 54-A/180 BOA, ŞD,1497/10 Kitap ve Makaleler
  • Aboona, Hirmis, “How And When Catholicism Was Imposed on National Churches of Mesopotamia?”, http://www.nineveh.com/How%20 and%20when %20Catholicism%20was%20imposed%20on%20National %20Churches%20of%20Mesopotamia.html (Erişim: 30. 10. 2014)
  • Açıkses, Erdal, Amerikalıların Harput’taki Misyonerlik Faaliyetleri, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 2003
  • Anderson, Rufus, History Of The Missions Of The American Board of Commissioners for Foreign Missions to the Oriental Churches, Volume I, Congregational Publishing Society, Boston 1872
  • Andrus, Alpheus N.,Concerning The Yeziddes, The Missionary Herald Containing The Proceedings of the American Board of Comissioners for Foreign Missionswith a view of Other Benevolent Operations for the year 1889, Press of Samuel Usher, Boston
  • Armale, İshak, Türkiye Mezopotamyasında Mardin, Çev.: Turan Karataş, Nsibin Yayınevi, İsveç 1993
  • Aydın, Mehmet, “Hıristiyan Misyonerliğinin Başlangıcı, Gelişimi ve Hedefleri”, Dinler Tarihçileri Gözüyle Türkiye’de Misyonerlik”, Haz. Asife Ünal, Ankara 2005
  • Aydın, Suavi, “19. Yüzyılda ve 20. Yüzyılın Başında Aşiret ve Devlet, İmparatorluğun Kendi Şarkında Taşrayla İmtihanı”, Diyarbakır ve Çevresi Toplumsal ve Ekonomik Tarihi Konferansı Tebliğleri, Edit: Cengiz Aktar, Hrant Dink Vakfı Yayınları, İstanbul 2013, s. 159-174
  • Aydın, Suavi; Emiroğlu, Kudret; Özel, Oktay; Ünsal, Süha, Mardin Cemaat Aşiret Devlet, Toplumsal ve Ekonomik Vakfı Yayınları, İstanbul 2001
  • Bozan, Oktay, Diyarbakır Vilayeti’nde Ermeniler ve Ermeni Olayları (1878-1920), , Çizgi Yayınları, Konya 2012
  • Çıkkı, Murat Fuat, Naum Faik ve Süryani Rönesansı, haz. Mehmet Şimşek, Belge Yayınları, İstanbul 2004
  • Danacıoğlu, Esra, “Diyarbakır’da Amerikan Misyonerleri”, Diyarbakır: Müze Şehir, (Haz. Ş. Beysanoğlu,M. S. Koz, E. N. İşli), YKY, İstanbul 1999 Davis, LeslieAmmweron, RaportsLeslie A. Davis,
  • GomidasEnstitutesArmenianGenocideDocumentation, Newyork 1918, s. 12, http://brookhavensouthhaven. org/HamletPeople/tng/ showsource.php?source ID= S741
  • &tree= hamlet, (erişim: 29.10.2014)
  • Dewey, W. C.,Mardin ın Mezopotamia, The Missionary Herald Containing The Proceedings of theAmerican Board of Comissioners for Foreign Missions with a view of Other Benevolent Operations for the year 1889, Press of Samuel Usher, Boston 1889
  • Dinçer, Nahid, Yabancı Özel Okullar, İstanbul 1978
  • Doğan, Cabir, “1843-1846 Nasturi Olayları ve Bedirhan Bey”, Süleyman Demirel
  • Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Aralık 2010, sayı: 22, s. 1-18
  • Erdoğan İnce, Dilşen, “XIX. Yüzyılda Ermeni İsyanlarının Çıkmasında Rol Oynayan Görünmeyen Tehlike: Misyonerler”, Türk Yurdu, cilt 26, Sayı 225, Mayıs 2006
  • Fendoğlu, Hasan Tahsin, “Amerika Birleşik Devletlerinin Misyonerleri ve Osmanlı Devleti” Türkler, c. XIV, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, s. 188-192
  • Geary, Grattan, Through Asiatic Turkey, Narrative of a Journey from Bombay to the Bosphorus, London 1878
  • GertrudeBell, The Churchesand Monasteries of the Tur Abdin with an introduction and notes by Marlia Mandell Mango, Pinder Press, Londra 1982
  • Gülbadi Alan, “Yirminci Yüzyılın Başlarında Osmanlı Topraklarında Faaliyet Gösteren Amerikan Kurumları”, Yeni Türkiye, s. 45, Mayıs-Haziran 2002, s. 400-402
  • İnalcık, Halil, Doğu-Batı Makaleler I, Doğu Batı, Ankara 2005
  • Kantarcı, Şenol, Amerika Birleşik Devletleri’nde Ermeniler ve Ermeni Lobisi, Aktüel, İstanbul 2004
  • Kieser, Hans Lukas, Doğu Vilayetlerindeki Misyonerlik, Etnik Kimlik ve Devlet (1839- 1938), İletişim Yayınları, İstanbul 2005
  • Kocabaşoğlu, Uygur, “Doğu Sorunu”, Tarihi Gelişmeler İçinde Türkiye’nin Sorunları Sempozyumu (8-9 Mart), Ankara 1990
  • Kocabaşoğlu, Uygur, Kendi Belgeleriyle Anadolu’daki Amerika, 19. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’ndaki Amerikan Misyoner Okulları, Arba Yayınları, İstanbul 1989
  • Lourie, Thomas, “Dr. Grant And The Mountain Nestorians”, New Englander Nullius Addıctus in Verba Magıstri,,Vol. XI New Series Volume V, 1863
  • Özcoşar, İbrahim, 19. Yüzyıl Mardin Süryanileri, Beyan Yayınları, İstanbul 2008
  • Öztürk, Ayhan, “Amerikan Board’ın Kuruluşu, Teşkilatlanması ve Osmanlı Devleti’nde Kurduğu Misyonlar”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 23, Yıl: 2007/2, s. 63-74
  • Parlatır, İsmail, Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Yargı Yayınları, Ankara 2011
  • Parry, Oswald H., Six Months İn Asyrian Monastery, Horace Cox, London 1895
  • Pınar, İlhan, “Gezginlerin Gözüyle Diyarbakır (1701-1924) Diyarbakır: Müze Şehir”,
  • Haz: Ş. Beysanoğlu, M.S. Koz, E.N. İşli, YKY, İstanbul 1991, s.149-1587
  • Polvan, Nurettin, Türkiye’de Yabancı Öğretim, c.I, İstanbul 1952
  • Sertoğlu, Midhat, Süryani Türklerinin Siyasi ve İctimai Tarihi, Baha Matbaası, İstanbul 1974
  • Sevinç, Necdet, Arşiv Belgeleriyle Tehcir Ermeni İddiaları ve Gerçekler, Avrasya -Bir Vakfı Yayınları, Ankara 2003
  • Tekeli,İhsan, “Osmanlı İmparatorluğundan Gününüze Eğitim Kurumlarının Gelişimi”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, c. III, s.188 Turan, Ömer, “Amerikan Misyonerlerinden E. Smith ve H.G.O. Dwight’a Göre 1830- 1831 Yıllarında Ermeniler”, Ermeni Soykırımı İddiaları-Yanlış Hesap Talat’tan Dönünce”, haz. Mustafa Çalık, Cedit Neşriyat, Ankara 2006
  • Vahapoğlu, Hidayet, Osmanlı’dan Günümüze Azınlık ve Yabancı Okullar, İstanbul 2005
  • Yılmazçelik, İbrahim, Diyarbakır Şer’iyye Sicilleri, Diyarbakır Tanıtma Kültür ve Yardımlaşma Vakfı Yayını, Ankara 2001
  • Yücel, İdris, Kendi Belgeleri Işığında Amerikan Board’ın Osmanlı Ülkesindeki Teşkilatlanması, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Kayseri 2005
Toplam 42 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Bölüm Makaleler
Yazarlar

Oktay Bozan Bu kişi benim

Yayımlanma Tarihi 1 Kasım 2014
Yayımlandığı Sayı Yıl 2014 Sayı: 12

Kaynak Göster

ISNAD Bozan, Oktay. “XIX. Yüzyılın İkinci Yarısında Mardin’de Amerikan Misyonerlerinin Faaliyetleri”. Şarkiyat 12 (Kasım 2014), 21-48.

Creative Commons Atıf-Gayriticari 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY-NC 4.0) ile lisanslanmıştır.
Derginin tüm içeriğine açık erişim sağlanmaktadır. Yayınlanan makaleler öncelikle İThenticate programında taranmaktadır.
Dergimizde yayınlanan makalelerin sorumluluğu yazara ait olup, tüm telif hakları Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi’ne devrolunmuştur.


27787