Şîî Literatürde Hz. Ömer’in Bazı Hadiselerdeki Rolü

Yıl 2014, Sayı: 12, 86 - 116, 01.11.2014

Mehmet Nur Akdoğan

Öz

Şîa’ya göre sahabe, Hz. Peygamber henüz hayattayken ona eziyet etmiş ve Hz. Ömer başta olmak üzere pek çok isim onun emirlerini sorgulayacak kadar saygı sınırlarını zorlamıştır. Bu durum O’nun vefatının ardından da devam etmiştir. Çeşitli olaylar vesilesiyle Hz. Peygamber tarafından Hz. Ali hilafet/imamet için tayin edilmesine rağmen Hz. Ömer ve Hz. Ebu Bekir’in de aralarında bulunduğu isimler yönetimi Hz. Ali’ye bırakmamak adına gizli bir anlaşma içerisine girmiş ve böylece Haşimoğulları yönetimden uzaklaştırılmışlardır. İşte bu çalışmada Hz. Peygamber’in vefatına yakın ve vefatından kısa bir süre sonra meydana gelen bazı olaylarda Hz. Ömer’in rolü ele alınacaktır

Anahtar Kelimeler

-

Kaynakça

• AĞARI, Murat, “Ya’kûbî”, DİA, İstanbul 2013, XLIII, 287-288.
• AHMED B. HANBEL (ö. 241/855), Müsned, Müessesetu’r-Risale, I-L, Beyrut 1999.
• AKDOĞAN, Mehmet Nur, “İmamiye Şîası Kaynaklarına Göre Hilafetine Kadar Hz. Ömer (Yayınlanmamış Doktora Tezi)”, (Dan.: Prof. Dr. Mehmet Özdemir), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2014.
• el-AMİLÎ, Ali el-Kûrânî, Elf Sual ve İşkal, Dâru’l-Hüda, I-III, byy., 2008.
• ARI, Mehmet Salih, “Üsâme b. Zeyd”, DİA, İstanbul 2012, XLII, 361-363.
• ARI, Mehmet Salih, İmamiye Şîası Kaynaklarına Göre İlk Üç Halife, Düşün Yayıncılık, İstanbul 2011.
• AVCI, Casim, “Mesudi, Ali b. Hüseyn”, Ankara 2004, XXIX, 353-355.
• el-AYNÎ, Bedrüddin Mahmud b. Ahmed (ö. 855/1451), Umdetu’l-Karî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, I-XXV, Beyrut 2001.
• el-AYYÂŞÎ, Muhammed b. Mesud (ö. 320/932), Tefsîru’l-Ayyâşî, el-Mektebetu’l- İlmiyyetu’l-İslamiyye, Tahran, trz.
• AZİMLİ, Mehmet, Dört Halifeyi Farklı Okumak-1: Hz. Ebu Bekir, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2011.
• __________, Halifelik Târîhine Giriş, Öykü Yayınları, İstanbul 2005.
• __________, Siyeri Farklı Okumak, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2011.
• el-BEHRÂNÎ, Süleyman el-Mahûzî (ö. 1121 /1708), Kitabu’l-Erbain, Matbaatu Emîr, Kum 1417.
• el-BELÂZURÎ, Ahmed b. Yahya b. Cabir b. Davud (ö. 279/892), Ensâbu’l-Eşrâf, Dâru’l-Fikr, I-XIII, Beyrut, 1996.
• __________, Fütûhu’l-Buldân, Mektebetü’l-Hilâl, Beyrut 1988.
• el-BEYÂDÎ, Zeynüddin Ali b. Muhammed (ö. 877/1472), es-Sıratu’l-Müstakîm ila Müstehikki’t-Takdim, el-Mektebetu’l-Mutazaviyye, I-III, byy., trz.
• el-BEZZAR, Ahmed b. Amr b. Abdilhalık b. Hallâd (ö. 292/905), Müsnedü’l-Bezzâr (el-Bahru’z-Zehhar), Mektebetü’l-Ulûm, I-XVIII, Medine 2009.
• BOZAN, Metin, İmamiye Şîasının İmamet Tasavvuru, Avrasya Yayınları, Ankara 2007.
• __________, “Şîî Literatürde Hz. Ali”, Uluslararası Hz. Ali Sempozyumu, İzmir, 2009, Yayınlanmamış Makale (e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi -www.e-sarkiyat.com- ISSN: 1308-9633 Sayı: V, Nisan 2011).
• el-BUHÂRÎ, Ebû Muhammed İsmail (ö. 256/869), Edebü’l-Müfred, Dâru’l- Beşairi’l-İslamiyye, Beyrut 1989.
• __________, el-Camiu’s-Sahîhu’l-Muhtasar, Daru İbn Kesîr, I-VI, Beyrut 1987.
• EBU ZEHRA, Muhammed, İslam’da Siyasî, İtikadî ve Fıkhî Mezhepler Tarihi (Çev. Hasan Karakaya, Kerim Aytekin, Abdülkadir Şener), Hisar Yayınevi, İstanbul, trz.
• el-ERDEBÎLÎ, Muhakkik Ahmed (ö. 993/1572), Mecmeu’l-Faide, Müessesetu’n- Neşri’l-İslamî, I-XIV, Kum 1404.
• el-FADL B. ŞÂZÂN el-Ezdî en-Nisaburî (ö. 260/873), el-Îzâh fi’r-Reddi Ala Sairi’l- Firak, Müessesetu’t-Târîhi’l-Arabî, Beyrut 2009.
• el-FÂRİSÎ, Ebû Yûsuf Yakûb b. Süfyan b. Civân, el-Ma’rife ve’t-Târîh, Müessesetü’r-Risâle, I-III, Beyrut 1981.
• FAYDA, Mustafa, “Ebu Bekir”, DİA, İstanbul 1994, X, 101-108.
• FIĞLALI, Ethem Ruhi, İmamiye Şîası, Ağaç Yayınları, İstanbul 2008.
• el-GIFARÎ, Abdürresul, el-Kuleynî ve’l-Kafî, Müessesetu’n-Neşri’l-İslamî, Kum 1416.
• GÖLPINARLI, Abdülbaki, Târîh Boyunca İslam Mezhepleri ve Şîîlik, Derin Yayınları, İstanbul 2011.
• HABİBOV, Aslan, İlk Dönem Şîî Tefsir Anlayışı, (Basılmamış Doktora Tezi), Ankara 2007.
• el-HALEBÎ, Nuruddin Ali b. Burhaniddin İbrahim b. Ahmed (ö. 1044/1635), İnsanu’l-Uyûn fî Sîreti’l-Emîni’l-Me’mûn (es-Sîretu’l-Halebiyye), Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye, I-III, Beyrut 1427.
• el-HİLLÎ, el-Hasan b. Yusuf b. el-Mutahhar (ö. 726/1325), Keşfü’l-Murâd fi Şerhi Tecridi’l-İtikad, Menşuratu Şekura, Kum 1373.
• __________, Minhacu’l-Kerame fi Marifeti’l-İmame, İntişaratu Tasua, Meşhed, trz.
• __________, Nehcü’l-Hak ve Keşfu’s-Sıdk, Dâru’l-Hicret, Kum 1421.
• el-HİLLÎ, Takiyüddin el-Hasan b. Ali b. Davud (ö. 707/1307), Kitabu’r-Ricâl, İntişarat-ı Danişgah-i Tahran, Tahran 1383.
• HİTTİ, Philip K., Siyasî ve Kültürel İslam Tarihi (Çev. Salih Tuğ), İFAV Yayınları, İstanbul 2011.
• el-HÛÎ, Mir Habibullah b. Seyyid Muhammed, Minhacu’l-Beraa Şerhu Nehci’l- Belağa, I-XXI, byy., trz.
• el-HUSAYBÎ, Ebu Abdillah el-Hüseyin b. Hamdan (ö. 334/945), el-Hidayetü’l- Kübra, Müessesetu’l-Belağ, Beyrut 1991.
• HÜSEYİN, Taha, el-Fitnetü’l-Kübra, “Osman”, Dâru’l-Mearif, Kahire 2009.
• İBN BATTAL, Ebu’l-Hasan Ali b. Halef b. Abdilmelik (ö. 449/1057), Şerhu Sahîhi’l-Buhârî, Mektebetü’r-Rüşd, I-X, Riyad 2003.
• İBN EBİ’L-HADÎD, Ebu Hamid İzzüddin Abdülhamid b. Hibetullah el-Medâinî (ö. 656/1258), Şerhu Nehci’l-Belağa, Dâru’l-Cîl, I-XXII, Beyrut 1996.
• İBN HACER EL-ASKALANÎ, Ebu’l-Fadl Ahmed b. Ali b. Muhammed b. Ahmed (ö. 852/1448), Fethu’l-Barî Şerhu Sahîhi’l-Buharî, Dâru’l-Marife, I-XIII, Beyrut 1379.
• İBN HİŞÂM, Ebu Muhammed Abdülmelik (ö. 218/833), es-Sîretü’n-Nebeviyye, Dâru’l-Fikr, I-IV, Beyrut 2002.
• İBN İSHAK, Muhammed b. İshak b. Yesar (ö. 151/768), es-Sîretu’n-Nebeviyye, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 2009.
• İBN KESÎR, Ebu’l-Fida İsmail b. Ömer (ö. 774/1372), el-Bidâye ve’n-Nihaye, Dâru’l-Fikr, I-X, Beyrut 1998.
• __________, es-Sîretu’n-Nebeviyye, Dâru’l-Marife, I-IV, Beyrut 1976.
• İBN MANZÛR, Cemalüddin Muhammed b. Mükerrem b. Ali (ö. 711/1311), Lisânu’l-Arab, Dâru’l-Mearif, I-VI, Kahire, trz.
• İBN MUHAMMED, Ebu Muhammed Hüseyin b. Mesud, Şerhu’s-Sünne, el- Mektebü’l-İslamî, I-XV, Dımaşk 1983.
• İBN SA’D, Muhammed (ö. 230/844), et-Tabakâtu’l-Kübra, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, I-VIII, Beyrut 2012.
• İBN ŞEHRÂŞÛB, Muhammed b. Şehrâşûb el-Mazenderanî (ö. 588/1192), Menakıbu Âl-i Ebî Talib, Müessesetü’l-Allame, I-III, Kum 1379.
• İBN TÂVÛS Ebu’l-Kasım Radiyuddin Ali b. Musa b. Cafer el-Hillî (ö. 664/1265), et-Tarâif fi Marifeti Mezahibi’t-Tavaif, Matbaatu’l-Hiyam, Kum 1399.
• __________, Keşfu’l-Mehacce li Semereti’l-Mehecce, el-Matbaatu’l-Haydariyye, Necef 1950.
• İBN TEYMİYYE, Ebu’l-Abbas Ahmed b. Abdilhalim b. Abdisselam (ö. 728/1327), Minhacu’s-Sünneti’n-Nebeviyye fi Nakzi Kelami’ş-Şîati’l-Kaderiyye, Camiatu’l-İmam Muhammed b. Suudi’l-İslamiyye, I-IX, Riyad 1986.
• İBNÜ’L-CEVZÎ, Ebu’l-Ferec Abdurrahman b. Ali (ö. 597/1201), Keşfü’l-Müşkil min Hadisi’s-Sahihayn, Dâru’l-Vatan, I-IV, Riyad, trz.
• İBNÜ’L-ESÎR, Ebu’l-Hasan Ali b. Ebi’l-Kerem Muhammed b. Muhammed b. Abdilkerim (ö. 630/1232), el-Kamil fi’t-Târîh, Dâru’l-Kitabi’l-Arabî, I-X, Beyrut 1997.
• KARAMAN, Hayrettin, “Rasulullah’ın Davranışlarının Bağlayıcılığı”, Asr-ı Sadette İslam, (Editör: Vecdi Akyüz), Ensar Neşriyat, I-IV, İstanbul 2007.
• el-KASTALLANÎ, Şihabüddin Ahmed b. Muhammed b. Ebi Bekr (ö. 923/1517), İrşâdu’s-Sarî li Şerhi Sahîhi’l-Buharî, el-Matbaatu’l-Kübra’l-Emiriye, I-X, Mısır 1323.
• KOHLBERG, Etan, “Şîî Hadis” (Çev. M. Ali Büyükkara), Ekev Akademi Dergisi, C. 2, S. 2, 2000.
• KORKMAZ, Sıddık, Şîa’nın Oluşumu, İz Yayıncılık, İstanbul 2012.
• el-KULEYNÎ, Muhammed b. Yakub (ö. 329/940), Usûlu’l-Kâfî, Menşuratu’l-Fecr, I-VIII, Beyrut 1428.
• KÜÇÜKAŞÇI, Mustafa Sabri, “Sakîfetü Beni Saide”, DİA, İstanbul 2009, XXXVI, 11-12.
• el-MAĞRİBÎ, Ebu Hanife en-Numan b. Muhammed et-Temîmî (ö. 363/973), Deâimu’l-İslâm ve Zikru’l-Helal ve’l-Haram, Dâru’l-Meârif, I-II, Kahire 1963.
• MAHMUDOV, Elşad, Sebepleri ve Sonuçları Açısından Hz. Peygamber’in Savaşları, İSAM Yayınları, İstanbul 2010.
• el-MECLİSÎ, Muhammed Bakır (ö. 1111/1698), Bihâru’l-Envari’l-Camia li Düreri Ahbâri’l-Eimmeti’l-Athar, Messesetü’l-Vefa, I-CX, Beyrut 1983.
• el-MES’ÛDÎ, Ebu’l-Hasan Ali b. el-Hüseyn b. Ali (ö. 346/957), İsbatu’l-Vasıyye li’l-İmam Ali b. Ebi Talib, Dâru’l-Adva, Beyrut 1988.
• el-MÛSEVÎ, Şerefüddin, el-İctihâd fî Mukabili’n-Nass, Matbaatu Seyyidi’ş-Şüheda, Kum 1404.
• el-MUSTAFAVÎ, Hasan, el-Hakâik fi Târîhi’l-İslam ve’l-Fiten ve’l-Ehdas, Kum 1410.
• el-MUZAFFER, Muhammed Hasan (ö. 1375/1955), Delailu’s-Sıdk li Nehci’l-Hak, Müessesetu Âl-i Beyt, I-VI, Kum 1430. el-MÜFÎD, Ebu Abdillah Muhammed b. Muhammed b. en-Numan el-Ukberî (ö. 413/1022), el-Fusûlu’l-Muhtâra, Dâru’l-Müfîd, Beyrut 1993. __________, el-İrşâd fi Marifeti Hucecillahi ala’l-İbad, Dâru’l-Müfîd, Müessesetu’t-Târîhi’l-Arabî, Beyrut, 1993.
• __________, Tashîhu İtikâdati’l-İmamiyye, Kum 1413.
• MÜSLİM, Ebu’l-Hüseyn Müslim b. Haccac el-Kuşeyrî (ö. 261/874), el-Camiu’s- Sahîh (Thk. Muhammed Fuad Abdülbaki), İstanbul 1981.
• en-NESÂÎ, Ebu Abdirrahman Ahmed b. Şuayb (ö. 303/915), es-Sünenü’l-Kübra, Müessesetü’r-Risale, I-XII, Beyrut 2001.
• en-NEVEVÎ, Ebu Zekeriyya Yahya b. Şeref b. Mürî (ö. 676/1277), el-Minhac Şerhu Sahîhi Müslim el-Haccac, Daru İhyai’t-Turasi’l-Arabî, I-XVIII, Beyrut, 1392.
• ONAT, Hasan, “Şîîliğin Doğuşu Meselesi”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Faklütesi Dergisi, C. XXXVI, Ankara 1997.
• ÖZ, Şaban, “Kırtâs Hadisesi ve İlgili Rivayetlerin Tenkîdi”, Hikmet Yurdu Dergisi, Yıl, 2; Sayı, 3.
• er-RAVENDÎ, Kutbuddin (ö. 573/1177), Kasasu’l-Enbiya, Mecmau’l-Buhusi’l- İslamiyye, Meşhed 1409.
• es-SADR, Muhammed Bakır, Fedek fi’t-Târîh, byy., 1994.
• es-SADÛK, Ebu Cafer Muhammed b. Ali b. Babeveyh el-Kummî (ö. 381/991), el- Hisâl, Cemaatu’l-Medreseyn, Kum 1403.
• es-SAFFAR, Ebu Cafer Muhammed b. el-Hasan b. Ferruh (ö. 290/902), Besairu’d- Derecat, Şeriketu’l-Alemi li’l-Matbuat, Beyrut 2010.
• es-SALLÂBÎ, Ali Muhammed, Hz. Ömer (Çev. Mehmet Akbaş), Ravza Yayınları, İstanbul 2008.
• SARICIK, Murat, Hz. Ali İlk Üç Halife İle Kavgalı mıydı, Nesil Yayınları, İstanbul 2012.
• SARIÇAM, İbrahim, Hz. Ömer, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2012.
• es-SEDÂBÂDÎ, Abdullah b. Abdillah, el-Mukni’ fi’l-İmâme, Müessesetü’n-Neşri’l- İslamî, Kum 1414.
• SÜLEYM B. KAYS el-Hilalî el-Kûfî (ö. 76/695), Kitabu Süleym b. Kays, Dâru’l- Hadî, Kum 1420.
• eş-ŞEHRİSTÂNÎ, Ebu’l-Feth Muhammed b. Abdilkerim (ö. 548/1153), el-Milel ve’n-Nihal, Müessesetu’r-Risale, Beyrut 2013.
• ŞERİATİ, Ali, Şîa (Çev. Hicabi Kırlangıç), Fecr Yayınları, Ankara 2012.
• ŞERİF el-MURTAZÂ, Ali b. el-Hüseyn el-Mûsevî (ö. 436/1045), eş-Şâfî fi’l- İmâme, Müessesetu’s-Sadık, I-IV, Tahran 1987.
• et-TABERÎ, Muhammed b. Cerir b. Rüstem (ö. IV/X. yy), el-Müsterşid fi İmameti Emîri’l-Müminîn Ali b. Ebi Talib, Müessesetu’s-Sekafetü’l-İslamiyye, Tahran 1415.
• et-TABERÎ, Muhammed b. Cerir b. Yezid (ö. 310/922), Târîhu’l-Umem ve’l-Mulûk, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, I-VI, Beyrut 1407.
• et-TABERSÎ, Ebu Ali Eminüddin el-Fadl b. el-Hasan (ö. 548/1153), İlamu’l-Vera bi A’lami’l-Hüda, Müessesetu Âl-i’l-Beyt, I-II, Kum 1417.
• et-TABERSÎ, Ebu Mansur Ahmed b. Ali b. Ebî Talib (ö. 620/1223), el-İhticâc, Zevi’l-Kurba, I-II, Kum 1431.
• TAHRÂNÎ, Muhammed Hüseyin el-Hüseynî, Marifetü’l-İmam, I-XV, byy., trz.
• TİCÂNÎ, Muhammed, Fes’elû Ehle’z-Zikr, el-Matbaatu Setara, Kum 1427.
• et-TÜSTERÎ, Muhammed Taki, Behcu’s-Sibağa Şerhu Nehci’l-Belağa, I-XI, byy., trz.
• et-TÜSTERÎ, Nurullah (ö. 1019/1610), İhkâku’l-Hak, byy., trz.
• el-VAKIDÎ, Muhammed b. Ömer (ö. 207/816), Kitâbu’l-Meğâzî, Alemu’l-Kütüb, Beyrut 2006.
• YAKÛB, Ahmed Hüseyin, Eyne Sünnetü’r-Rasul, ed-Dâru’l-İslamiyye, Beyrut 2001.
• el-YAKUBÎ, Ahmed b. Ebi Yakub b. Cafer (ö. 284/897), Târîhu’l-Yakubî, Daru Sadır, I-II, Beyrut 2010.
• ez-ZEHEBÎ, Şemsüddin Ebu Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Osman (ö. 748/1348), Siyeru A’lami’n-Nübela, Müessesetu’r-Risale, I-XXV, Beyrut 1985.
• ZORLU, Cem, İslam’da İlk İktidar Mücadelesi, Yediveren Yayınları, Konya 2002.