MİRZA AĞAHAN-I KİRMANÎ’NİN KASİDESİNDE İTTİHAD-I İSLAM SÖYLEMİ VE SULTAN II. ABDÜLHAMİD

Yıl 2016, Cilt: 8 Sayı: 2, 903 - 920, 30.11.2016

Nezahat Başçı

Öz

İran’ın aydınlanma çağında özgür düşüncenin, yeniliğin,
modern milliyetçiliğin ve rasyonalizmin öncülerinden olmuş şair, yazar ve
düşünür Mirza Ağa Han-ı Kirmanî uzun yıllar yaşadığı İstanbul’da, Seyyid
Cemâleddin Afgâni ve Şeyh Ahmed-i Ruhi gibi isimlerle birlikte Sultan II.
Abdulhamid’in İttihad-ı İslam söyleminin ateşli taraftarlarından birisi
olmuştur. Kirmanî’nin düşüncelerinde ve bazı şiirlerinde; özelde Sultan II.
Abdülhamid’in genelde ise Osmanlının Doğu politikalarına ilişkin etkiler görmek
mümkündür. Kirmanî aynı zamanda Kaçarlar ve Meşrutiyet Dönemi Fars Edebiyatının
da yenilikçilerinden kabul edilir ve Mirza Malkom Han, Zeynelâbidin Merağeyi,
Ahundov ve Talibov gibi İran Meşrutiyet dönemi önemli fikir ve edebiyatçıları
arasında gösterilir. Osmanlı ve İran arasında diplomatik kriz çıkaracak kadar
çok yönlü siyasi bir hayata sahip bu edebiyat eleştirmeni ve şair’in Sultan II.
Abdülhamid’e hitaben kaleme aldığı politik kasidesi, Osmanlı ile münasebetleri
ve bilhassa İttihad-ı İslam [Panislamizm] siyasetine bakışı ve yaklaşımı,
ülkemiz yakın tarihi açısından da önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Ağa Han-ı Kirmanî, Kaside, Osmanlı, İttihad-ı İslam, Sultan II. Abdulhamid

Kaynakça

• Ademiyet, Feridun, [1357], Endişehayı Mirza Ağa Han-ı Kirmanî, Tahran: İntişarat-ı Peyam
• Ademiyet, Feridun, [1340], Fikre Azadi ve Mukaddime-i Nehzet-i Meşrutiyet, Tahran: Çap-e Taban
• Ademiyet, Feridun, [1349], Endişehayi Mirza Fethali Ahundzâde, Tahran: İntişarat-ı Harezmi
• Aryenpûr, Yahya, [1387] EzSeba Ta Nima, Tarih-e Sed û Pencah Sale Edeb-i Farisi, Tahran: İntişarate Zuvvar.