Psikopolitik Boyutuyla İran Devrimi

Yıl 2017, Cilt: 9 Sayı: 1, 22 - 43, 30.04.2017

Selçuk Demirkılınç

Öz

Her devrimin gerçekleşmesinde ekonomik, dini, kültürel, siyasal, sosyal ve hatta
psikolojik nedenler etkili olmaktadır. 1979 yılında gerçekleşen İran Devrimi de benzer
nedenler üzerinden şekillenmiştir. Ancak İran Devrimi'ni konu alan çalışmalarda devrimin
psikolojik temelleri üzerinde fazla durulmamıştır. Halbuki yaklaşık aynı dönemlerde
gerçekleşen diğer devrimlere kıyasla İran Devrimi'nin farklı bir yöne sapmasındaki dini
söyleminin ve eyleminin ardında çok önemli psikolojik faktörler bulunmaktadır. Bu arka
plandan hareketle çalışma, 1979 Devrimi'nde İran toplumunun geçmişiyle ilintili psikolojik
süreçlerin rol oynadığı iddiasındadır. Bu iddianın temellendirilebilmesi amacıyla da
devrimin arka planını oluşturan ve devrim süresince İran toplumuna yön veren psikolojik
etkenlere odaklanılmıştır. Çalışmada, devrimin ardındaki nedenlerin salt psikolojik
etkenlere indirgenmesi yerine psikopolitik bakış açısıyla tekrar değerlendirilmesi
amaçlanmıştır. Konuya psikanalitik ekolün varsayımları üzerinden yaklaşılmış ve devrim
yıllarında İran toplumundaki psikolojik süreçler Vamık Volkan'ın 'geniş gruplar ve liderler'
yaklaşımı ile analiz edilmiştir. Ayrıca İran Devrimi'nin arka planındaki psikolojik
etkenlerin açıklanabilmesi amacıyla bir psikolojik motivasyon piramidi geliştirilmiştir. Bu
minvalde piramidin tabanından zirvesine doğru sırasıyla 'seçilmiş travmalar',
'mağduriyet/suçluluk psikolojisi', 'başkaldırı duygusu' ve 'liderlik' kavramları ile devrimin
psikolojik motivasyonu irdelenmiştir. 

Anahtar Kelimeler

İran Devrimi, Psikopolitik, Geniş Gruplar, Liderler

Kaynakça

• Abrahamian, Ervand (2014). Modern İran Tarihi (3. Baskı). Çev: Dilek Şendil. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları. Aksoy, Ayşe B. ve Gür, Çağla (2008). "Ortadoğu Ülkelerinde Aile Yapısı ve Çocuğa Genel Bakış". Kastamonu Eğitim Dergisi, C. 16, Sa. 1, 49-60. Aksoylar Çetirge, Yurdanur (1997). Namludaki Karanfilden Şeriata İran (2. baskı). Ankara: Bilgi Yayınevi. Alkan, Mustafa Nail (1995). "İran'ın Batı ile İlişkileri". Uluslararası İlişkiler ve Stratejik Araştırmalar Dergisi Avrasya Dosyası, C. 2, Sa. 1, 19-26. Asl, Nasır Kashef (2011). "İran İslam Cumhuriyeti Dış Politika Oluşumunu Etkileyen Etmenler: Bir İranlı Görüşü". Ortadoğu Siyasetinde İran. Türel Yılmaz ve Mehmet Şahin (Ed.). Ankara: Barış Kitap, 141-162. Babaoğlu, Ali (2014). "Freud'de Toplum, Kültür ve Din Felsefesi". Uygarlığın Huzursuzluğu (5. Baskı). Sigmund Freud (Yaz.). İstanbul: Metis Yayınları, 9-22. Chehabi, Houchang E. (1995). "İran İslam Cumhuriyeti'nde Din Adamları ve Devlet". Uluslararası İlişkiler ve Stratejik Araştırmalar Dergisi Avrasya Dosyası, C. 2, Sa. 1, 7-18. Cleveland, William L. (2015). Modern Ortadoğu Tarihi (2. Baskı). Çev: Mehmet Harmancı. İstanbul: Agora Kitaplığı. Çetinkaya, Doğan (2014). "Kalın Çizgilerle Ortadoğu Tarihinde Direniş ve Toplumsal/Siyasal Aktörler (1798-2011)". Ortadoğu'da Direniş, Devrim, Emperyalizm. Doğan Çetinkaya (Drl.). İstanbul: İletişim Yayınları, 11-57.