TÜRKİYE VE AZERBAYCAN’DA MİZAH YAYINCILIĞI GELENEĞİ: BENZERLİK VE FARKLILIKLAR

Yıl 2018, Cilt: 10 Sayı: 1, 12 - 24, 30.04.2018

Mustafa Mencet

Öz

Karikatürler; yaşanan
tüm toplumsal değişimlerin, kültürel, siyasi ve ideolojik mücadelelerin
yansıdığı bir “hayal perdesi” olarak tanımlanabilir. Binlerce sayfalık bir
kitapta anlatılan bir anafikri bazen tek bir karikatürle özetleyebilmek
mümkündür. Bu nedenle, karikatürlerin ağırlıklı olarak yer aldığı mizah
dergileri her zaman bir eğlendirme aracı olmanın yanısıra kültürel iktidar
mücadelesinin de bir parçası olmuştur. Buradan hareketle göstergebilimsel
çözümleme yöntemleri kullanılarak bir toplumun üst ve alt kültürleri ile
bunların birbirleriyle ilişkisi, ideolojik farklılıkları, belirli olaylar
karşısındaki belirli toplumsal grupların algılarını vb. karikatürler üzerinden
çözümleyebilmek mümkündür.

Çalışmada Türkiye ve
Azerbaycan gibi ortak tarihi ve milli köklere sahip her iki ülkede mizah
yayıncılığının geçmişi incelenmiştir. Her iki ülkede mizah yayıncılığının
beslendiği ideolojik alan geleneğine yön veren değişkenler ile uygulamadaki
benzerlik ve farklılıklar tarihsel arka planı çerçevesinde analiz edilmiş ve
her iki ülkede mizah yayıncılığının geleceğine dair öngörüler dikkate alınarak
mizah yayıncılığının ortak kültürel birikime sağlayabileceği katkılara ilişkin
önerilerde bulunulmuştur. 

Anahtar Kelimeler

Azerbaycan, Mizah, Karikatür, Göstergebilim, Molla Nǝsreddin

The Tradition of Humor Publishing in Turkey and Azerbaijan: Similarities and Differences

Öz

Caricatures can be defined as a ‘curtain of
dream’ where the entire social changes, conflicts, political and ideological
struggles reflect on. A caricature can explain adroitly the idea of a book
having thousands of pages. Satirical magazines, particularly caricatures, give
messages to the target groups with a side meaning skillfully hidden in a
laughing packaging which is a product of a very sharp intelligence.
Furthermore, satirical magazines are part of struggle for culturel power. Thus, by semiotic analyzing, caricatures make it possible
to understand the ideological differences in a society and the perceptions of
some social groups on some occasions.

In this study, have been analyzed the
similarities and the differences of humor publishing tradition between two
countries which are Turkiye and Azerbaijan in the context of their historical
background. Furthermore, suggestions have been made about contributions how
humor publishing can provide common cultural accumulation. 

Anahtar Kelimeler

Azerbaijan, Humor, Caricatur, Semiology, Molla Nǝsreddin

Kaynakça

• Adıgüzel, Sedat., “Tiflis Edebî Muhitinde Molla Nasreddin Dergisi ve Dergide Tartışılan Konular” Bilig Bahar 2007 (41): 1-21
• Akıner, N., & Mencet, M. S. (2016). Türkiye’de İslamofobi: Mizah Dergilerinde İslam’ın Temsili. Akademik İncelemeler Dergisi, 11(2).
• Alsaç, Ü., Türkiye'de Karikatür, Çizgi Roman ve Çizgi Film. İstanbul: İletişim Yayınları, 1994
• AnaBritannica, "Karikatür", Ana Yayınları, Cilt XIII, 2000: 4-5
• Cantek, L., Türkiye Cumhuriyeti'nin Büluğ Çağı, İstanbul: İletişim Yayınları, 2008
• Chomsky, N. ve Edward S. H., Medyanın Kamuoyu İmalatı, (çev. Adnan Köymen vd.) İstanbul: Chiviyazıları, 2004
• Çeviker, Turgut, Karikatür Üzerine Yazılar, İstanbul: İris, 1997
• Durmuş, Mitat, “Azerbaycan Sahası Türk Edebiyatında İlk Süreli Yayın Faaliyetleri ve Molla Nesreddin Dergisi” Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 3/7 Fall 2008: 1-11
• Erol, Ali., “Modern Azerbaycan Edebiyatının Kuruluş Yıllarında Türkçe Mes’elesi” Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 6/1 Winter 2011: 1042-1057
• Hacızade, Bayram., “Azerbaycan Karikatürünün Gelişim Aşamaları” Kültür Evreni, 2009 (8): 202-210
• Öngören, F., Cumhuriyetin 75. Yılında Türk Mizahı ve Hicvi., İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 1998
• Özkan, Selahattin., “Azerbaycan'ın İlk Mizah Dergisi: Molla Nasreddin” (Eylül 2012), 15 Kasım 2016 < http://www.gunceltarih.org/2012/09/azerbaycann-ilk-mizah-dergisi-molla.html >
• Paksoy, H. B. "Elements of Humor in Central Asia: The Example of the Journal Molla Nasreddin in Azarbaijan." Turkestan als historischer Faktor und politische Idee.
• Prof. Dr. Erling von Mende (Ed.)(Koln: Studienverlag, 1988) (2010).
• Topuz, H., İletişimde Karikatür ve Toplum, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 1986