KALENDERÎ BİR SÛFÎ OLARAK BABA TÂHİRÊ URYÂN

Yıl 2018, Cilt: 10 Sayı: 2, 708 - 723, 30.05.2018

Haci Sağlık

https://doi.org/10.26791/sarkiat.368830

Cited By: 1

Öz

11. yüzyılın
önde gelen mutasavvıflarından biri olan Baba Tahirê Uryan (ö. 447/1055[?]),
gerek fikirleriyle gerekse amelî yaşamıyla farklı bir tasavvufî eğilim
sergilemiştir. O, bazen önemli bir İslam mutasavvıfı; bazen giyimi ve yaşam
tarzı ile kendini değersiz olarak topluma sunan ve bunu bir yaşam felsefesi
haline getiren Kalenderilerî düşünce akımının öncüsü, bazen de Şia eksenli
heteredoks bir mezhep olarak kabul edilen Yarsaniliğin mukaddes bir ermişi
olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu şekildeki çok yönlülüğü ile öne çıkan Baba
Tahir’in her şeyden önce kendisinden sonra bir tasavvufî ekol olarak
sistemleşen Kalenderiliğin önemli bir temsilcisi hatta fikir babası olduğu
kanaatini taşıyoruz. Buradan hareketle biz bu çalışmamızda bu iddiamızı Baba Tahir
Uryan’ın eserlerinden ve yaşamıyla ilgili malumatlardan yola çıkarak ispatlamaya
çalıştık. Bu temellendirmeyi yaparken bilhassa sosyal bilimlerin ve felsefî
ilimlerin temel yöntemleri olan anlama, yorumlama, mukayese etme ve
değerlendirmeye dayalı bir metot izledik.

Anahtar Kelimeler

Baba Tahir Uryan, Kalenderilik, Melâmîyye, Tasavvuf

Kaynakça

• Azamat, Nihat, “Kalenderiyye”, DİA, Türkiye Diyanet Vakfı yayınları, İstanbul 2001, XXIV, ss. 253-256. Baba Tahirê Uryan, Dubeytî, Sabah Kara (haz.), Nûbihar yayınları, İstanbul 2010. ___Kelimâtu’l-Qisâr,(Şerh-i Ehvâl-i Âsâr û Dûbeytîhâ-yi Bâbâ Tâhir-i ‘Uryân içinde) Cevâd Maksûd (haz), İntişârât-i Encuman-i Âsâr-i Millî, Tahran 1354 (hş.). Cebelioğlu, Ethem, Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, Ağaç Kitabevi yayınları, İstanbul 2004. Çağrıcı, Mustafa, “Kanaat”, DİA, Türkiye Diyanet Vakfı yayınları, İstanbul 2001, XXIV, ss. 289-290. Demirli, Ekrem, “Vahdet-i Vücûd”, DİA, Türkiye Diyanet Vakfı yayınları, İstanbul 2012, IVII, ss. 431-435. Ertuğrul, İsmail Fenni, Vahdet-i Vücûd ve İbn Arabî, Mustafa Kara (haz.), İnsan yayınları, İstanbul 2008. Fârisî, Hatîb-i, Sîret-i Cemâleddîn-i Savî, (Kalendernâme-i Hatîb-i Fârisî yâ Sîret-i Cemâleddîn-i Savî içinde), Hamîd Zerrînkûb (tas.), İntişârât-i Tûs, Tahran 1362 (hş.). Gülten, Sadullah, “Tahrir Defterlerine Göre Anadolu’da Kalenderîler ve Haydarîler”, Tarih Araştırmaları dergisi, c. 31, sayı. 52, ss. 37-38. Kanar, Mehmet, Farsça-Türkçe Sözlük, Say yayınları, İstanbul 2010. Kedkenî, Muhammed Rıza Şefî‘î, Kalenderiyye der Târih, İntişârât-i Sohen, Tahran 1387 (hş.). Meksûd, Cevâd, Şerh-i Ahvâl û Âsâr û Dûbeytîhâ-yi Bâbâ Tâhir-i ‘Uryân, İntişârât-i Encuman-i Âsâr-i Millî, Tahran 1376 (hş.). Mîr ‘Abdînî, Ebû Tâlib, Mihrân Efşârî, Âyîne-yi Kalenderî Muştemil ber Çehar Risale, İntişârat-i Ferevân, Tahran 1374 (hş.). Ocak, Ahmet Yaşar, Osmanlı İmparatorluğunda Marjinal Sûfilik Kalenderîler, Timaş yayınları, İstanbul 2017. Recebzâde, Şehrâm, Terânehâ-yi Bâbâ Tâhir, İntişârât-i Kadyânî, Tahran 1374 (hş.). Uludağ, Süleyman, Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Kabalcı yayınları, İstanbul 2016. ____ “Baba”, DİA, Türkiye Diyanet Vakfı yayınları, İstanbul 1991, IV, ss. 365-366. ____“Sefer”, DİA, Türkiye Diyanet Vakfı yayınları, İstanbul 2009, XXXVI, ss. 298-299. Yıldırım, Kadri, Baba Tahirê Uryan Hayatı, Görüşleri, Divanı, Avesta yayınları, İstanbul 2013. Yazıcı, Tahsin, “Baba Tahir-i Uryan,” DİA, Türkiye Diyanet Vakfı yayınları, İstanbul 1991, IV, ss. 370-371.