İMAMU’L-HAREMEYN EL-CÜVEYNÎ’YE GÖRE HABER VE ÇEŞİTLERİ -EL-BURHÂN FÎ USÛLİ’L-FIKH İSİMLİ ESERİ BAĞLAMINDA-

Yıl 2018, Cilt: 10 Sayı: 2, 651 - 668, 30.05.2018

Mehmet Sait Uzundağ

https://doi.org/10.26791/sarkiat.370503

Öz

Haber, bir bilgi elde etme vasıtası
olarak başta hadis olmak üzere kelam, tarih, mantık, hadis gibi farklı disiplinlerin konusu olmuştur. Hadis ilminde haberin önemsenmesi ve
neredeyse hadisin eş anlamlısı olarak kullanılması, bu ilmin habere dayanması
yani Hz.  Muhammed’in söz, fiil ve
takrirlerinin insanlar tarafından aktarılmasına ve bu bilgilerin sözlü rivayet
yoluyla bilinebilmesine dayanmasından dolayıdır. Bu
yönüyle haber konusu, hadis ilminin en önemli konularından birisini teşkil
etmektedir. Bu bağlamda haber konusu epistemolojik açıdan hem fıkıh usûlu
literatüründe hem de hadis usûllerinde incelendiği görülmektedir. Bunun için haber
konusu hem muhaddisler hem de fakihler açısından önemi haiz bir meseledir.
Fıkıh ve hadis usûlcüleri haberleri kendi metodolojileri bağlamında ele almış
ve konuyu değerlendirmeye tabi tutmuşlardır.

 Ancak muhaddislerin haber
konusunu usûllerinde birkaç sayfada ve yüzeysel olarak olarak ele aldıkları
buna mukabil fıkıh usûlü alimlerinin ise konuya daha ciddi bir şekilde
yaklaştıkları ilgili konuları irdelerken daha çok tahlil ve tenkit yöntemine
başvurdukları görülmektedir.

Fıkıh usûlcüleri hadis/sünnet konu­larını
haber lafzını kulla­narak ele almış, âhâd ve mütevatir haberleri; kabulünün
gerekliliği, kabulünün delilleri ve bilgi ve amel yönünden değeri açısından ele
alarak uzun mülahazalarda bulunmuştur.

   Bu bağlamda
önemli bir Eş‘arî kelamcısı ve Şafîî fakihi olan tam adı İmâmü’l-Haremeyn
Ebü’l-Meâlî Rüknüddîn Abdülmelik b. Abdillâh b. Yûsuf el-Cüveynî et-Tâî
en-Nîsâbûrî (v. 478/1085) olan Cüveynî, ilme karşı beslediği büyük sevgiden
dolayı vaktinin çoğunu okuma, okutma ve eser yazma faaliyetlerine ayırmıştır. O
özellikle fıkıh, usûl-i fıkıh, kelâm, tefsir ve hadis alanlarındaki
çalışmalarıyla tanınmış; bunlardan özellikle kelâm ve usûl-i fıkıh ilimlerinde
otorite kabul edilmiştir. Biz de Onun şafîi mezhebi usûlcüsü ilgili konulara
yaklaşımını meşhur usûl eseri olan el-Burhân fî usûli’l-fıkh bağlamında
inceleyecek ve değerlendirmeler eşliğinde bir sonuca varmaya gayret
göstereceğiz. 

Anahtar Kelimeler

Haber, Hadis, Cüveynî

Kaynakça

• Ertürk, Mustafa, “Haber-i Vâhid”, DİA, XIV