BİR NAZIM TÜRÜ OLARAK RECMİYYE/LA’NETNAME VE ŞEYH ABDURRAHMAN-I AKTEPÎ’NİN LA’NETNAMESİ (Araştırma-Sözlük)

Yıl 2019, Cilt 11, Sayı 1, 36 - 51, 30.04.2019

M. Zahir ERTEKİN

https://doi.org/10.26791/sarkiat.482753

Öz

Şeyh Abdurrahman-ı Aktepî klasik Kürt edebiyatında ilk defa la’netname yazan şairdir. Bu şiir şekil ve içerik bakımından biraz mersiyeye benzese de, şairin kendisi onu recmiyye olarak isimlendirmiştir. Bu durum şiirin la’netnameyle benzerliğini ön plana çıkarmıştır. Biz de şiiri la’netname olarak isimlendirdik. Aktepî den önce Kürt edebiyatında Kerbela Olayı’na dair herhangi bir la’netname örneğine rastlamamaktayız. Şiire konu olan Kerbela Olayı’nda Hz. Peygamber’in (asm) torunları, Emevi sultanı Yezid bin Muaviye’nin kararıyla Kerbela denen yerde katledilmişlerdir. Olay, onlarca mersiye türüne de konu olmuştur. Ancak bu şiir özellikle Yezid ve arkadaşlarına şiddetle lanet okuma üzerinedir. Bu sebepledir ki la’netname, şiirin içeriğine daha uygun düşmektedir. Şairin oğlu Şeyh Muhammed Kerbelayî tarafından istinsah edilen şiir, Şeyh Abdurrahman-ı Aktepî’nin divanında da yer almaktadır. Bu makalede ilk olarak şairin kısa hayatı ve söz konusu şiirin baskıları üzerinde durduk. Daha sonra Kürt edebiyatında la’netname türünü araştırdık ve şu sorulara cevap bulmaya çalıştık: “Bu şiiri neden recmiyye olarak adlandırmadık, bu şiir neden mersiye değil.” Daha sonra araştırmanın sonucunu yazdık ve klasik Kürt edebiyatında bu türün ve bu şiirin yerini belirlemeye çalıştık. Ayrıca şiiri Şeyh Muhammed Kerbelayî’nin el yazmalarından latinize ettik ve geniş bir sözlüğü de şiirin sayfalarının sonuna ekledik. Ekler kısmına da şiirin el yazma nüshasını yerleştirdik.

Anahtar Kelimeler

Şeyh Abdurrahman-ı Aktepî, La’netname, Recmiyye, Divan, Klasik Kürt Edebiyatı

CURSE (LENETNAME) AS A GENRE OF POETRY AND CURSE POEMS OF SHEIKH ABDURRAHMAN AQTEPI (Glossary-Research)

Öz

In the Kurdish Classical literature, the first to own cursing work (le‘netname) is Şêx ‘Ebdurrehmanê Aqtepî (1853-1907). This work resembles elegy in terms of the content, however, the poet named it as "recmiyye". It looks more than a cursing book, therefore we named it as the cursing book. Before Aqtepî, on the event of Kerbela, no examples of cursing work had been noticed. the content of the poetry is based on the Kerbela event in which the grand children of the Hz.Prophet (s.x.l.) Yez'îd, the son of the Mua'awiyye had been massacred by the order of the Sultan of the Emewwi,  this event has been the content of the many poems in the form of Mersiyye. However, this poem is particularly focused on cursing Yezîd and his comrades. Consequently, the name suits its name due to its content. This poem exists in Şêx ‘Ebdurrehmanê Aqtepî diwan and it was classified by his son Şêx Mihemed Kerbelayî. In this article, we have highlighted the life of the poet and the poem itself. Followingly, we turned our gaze into this type of cursing work in the Kurdish literature and  such questions as whay have we named these poems as elegy and its related questions with its results. Afterwards, we have noted down the result of the research, its importance in this type of the Kurdish Literature. However, we transcriptisized the peom manuscript into latin alphabet and we prepared a detailed small dictionary. ın the appendix, we appended the original version of the poem.

Anahtar Kelimeler

Şêx ‘Ebdurrehmanê Aqtepî, Cursing book (Le’netname), Elegy, Dîwan, Klasik

Kaynakça

• Çavkanî
• ADAK, Abdurrahman, “Rûhî: Helbestvanekî Dahêner ê Serdema Piştî Mîrektiyan û Bandora Wî”, Süryani Arap ve Kürt Klasikleri Uluslararası Klasikler Çalıştayı Bildirileri, Mardin 2017, rr. 491-511.
• ATLI, Zafer- GÜZEL, Şerîf, “Mela Huseynê balekî û Çend Helbestên Wî”, Bingöl Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü Dergisi, H.3, Bîngol 2016.
• EL BOHTÎ ENNEQŞEBENDÎ, Mihemed Şêxmûs, Dîwanen Camî’en, (ciyê çapê û weşanxane tune), 2014, rr. 335-338.
• EL- Kehf, 18/22; Mulk, 67/5; Nûr, 34/2.
• ESEN, Hüseyin, “Zina”, DİA, C.44, Ankara 2015, rr. 443-444.
• ES-Serahsî, el-Mebsût, Beyrut 1398/ 1978, IX, 36.
• QOXÎ, Ehmed Hilmî, Dîwana Cami’, İhsan Yayınları, Diyarbakır 2004.
• İBN Mâce, Hudûd, 7.
• İSEN, Mustafa, Acıyı Bal Eylemek- Türk Edebiyatında Mersiye, Akçağ, Ankara 1994.Müslim, Hudûd, 12.
• ÖZ, Mustafa, “Kerbela”, DİA, C.25, Ankara 2002, rr. 272-274.
• ÖZAYDIN, Murat, Şeyh Abdurrahman Aktepe: Hayatı, Eserleri ve Görüşleri, Cihan Yayınları, İstanbul 2009.
• SARAÇ, M. A. Yekta, Klasik Edebiyat Bilgisi- Biçim-Ölçü- Kafiye, Weşanxaneya Gökkubbe, İstanbul 2015.
• ŞÊX EVDIREHMANÊ, Axtepî, Dîwana Rûhî, (Tpvghz: Zeynelabidîn Zinar), Weşanên Roja Nû, Uppsala 1988.
• ……………….., Dîwana Rûhî, (Amd: Osman Akdağ-Kerem Soylu), Weşanên Enstîtuya Kurdî ya Stenbolê, Stenbol 2002.
• ……………………, Dîwana Rûhî, (Tpvghz: Zeynelabidîn Zinar), Weşanên Roja Nû, Uppsala 1988.
• ……………………, Dîwana Rûhî, Weşanên Belkî, Diyarbekir 2013.
• https://sorularlaislamiyet.com/kaynak/recm