TO DEMAND ALMS OF OWN BEAUTY FROM THE DARLING

Yıl 2019, Cilt: 11 Sayı: 2, 931 - 952, 31.08.2019

Sıtkı Nazik

https://doi.org/10.26791/sarkiat.572094

Öz

Darling in the classical Turkish poetry based on love
is one of the indispensable characters of this poem as an entity in the central
position. Another important character is the lover character represented by the
poet. In poems, especially in the odes and love masnavis, the characteristics
of the darling have been explained due to the influence of some factors such as
the ability, imagination, environment, knowledge, life experience and belief of
the poet. Religion is one of the important sources that the poet benefited from
when telling the darling. The poet, who was already a Muslim, used many
concepts, topics and themes in his poetry, and he enriched and adorned his
poetry by using religious elements. Hence, one of these concepts has been the
alms. The darling who is rich in beauty and the sultan of the city of perfection
has been introduced by the lover as someone in debt who needs to pay the alms
due to this beauty treasure. In this respect, the lover, at every opportunity,
demanded the alms from the darling for her perfection. Therefore, in this
study, the way the lover who demands the alms for the beauty of the darling
approached to the topic was emphasized, and it was intended to reveal the meanings
and associations of a religious term in poetry language with the help of the
sample poems chosen among the scanned divan poems. In this study which is
carried out using the explanations methods based on the meaning, it has been
concluded that the poets who engaged the beauty elements with the alms revived
many elements about the alms, and that they glorified the darling who they introduced
as the giver.

Anahtar Kelimeler

Classical Turkish Poetry, Darling, Lover, Beauty, Alms

SEVGİLİNDEN GÜZELLİĞİNİN ZEKÂTINI İSTEMEK

Öz

Temelinde
aşkın yer aldığı klasik Türk şiirinde sevgili, merkezî konumda bulunan bir
varlık olarak bu şiirin olmazsa olmaz tiplerinden biridir. Diğer önemli bir
karakter ise şairin temsil ettiği âşık tipidir. Bilhassa gazeller ve aşk
mesnevileri olmak üzere şiirlerde, şairin yeteneği, hayal gücü, çevresi, bilgi
birikimi, hayat tecrübesi, inancı gibi faktörlerin etkisiyle sevgilinin
vasıfları çeşitli yönlerden anlatılmıştır. Sevgiliyi anlatırken şairin
yararlandığı veya beslendiği önemli kaynaklardan biri din olmuştur. Zaten
Müslüman olan şair, benimsediği dinle ilgili birçok kavram, konu ve temayı
şiirinde kullanmış, dinî unsurlardan faydalanarak şiirini süslemiş,
zenginleştirmiştir. Nitekim bu kavramlardan biri de zekât olmuştur. Güzellik
bakımından zengin ve hüsn ilinin sultanı olan sevgili, bu güzellik hazinesine
sahip olmasından ötürü muhtaç durumdaki âşık tarafından zekâtla mükellef bir
varlık olarak tanıtılmıştır. Bu itibarla âşık, her fırsatta sevgiliden hüsnünün
zekâtını istemiştir. Dolayısıyla bu çalışmada sevgilinin güzelliğinin zekâtını
isteyen âşığın konuya nasıl yaklaştığı üzerinde durulmuş, taranan divanlardan
seçilen örnek şiirler yardımıyla dinî bir terimin şiir dilinde yüklendiği
anlamların ve oluşturduğu çağrışımların ortaya konulması amaçlanmıştır. Anlama
dayalı şerh yönteminden yararlanılarak yapılan bu çalışmada, sevgilinin
güzelliğini, bazen de güzellik unsurlarını zekâtla irtibatlandıran şairlerin,
zekâta dair birçok hususu gündeme getirdikleri, veren el konumunda tasavvur
ettikleri sevgiliyi bu haliyle de yücelttikleri sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sevgili, Hüsn, Zekât, Vermek, Âşık

Kaynakça

• Ak, Coşkun. Muhibbî Dîvânı-İzahlı Metin. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1987.Akdoğan, Yaşar. Ahmedî-Dîvân. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR-78357/ahmedi-divani.html (Erişim: 06.05.2019).Aksoy, Ömer Asım. Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü 1 (2 Cilt). İstanbul: İnkılâp Kitabevi, 2018.Altınok, Baki Yaşa. Turâbî Dîvânı-Yanbolulu Ali Turâbî Baba. İstanbul: Horasan Yayınları, 2006.Arslan, Mehmet. Mihrî Hâtun Divânı. Ankara: Amasya Valiliği Yayını, 2007.Ayan, Hüseyin. Nesimî Divanı. Ankara: Akçağ Yayınları, 1990.Ayan, Hüseyin. Nesîmî, Hayatı, Edebi Kişiliği ve Türkçe Divanının Tenkitli Metni (2 Cilt). Ankara: TDK Yayınları, 2002.Bilgin, Azmi. Nigârî Dîvânı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2017. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR-194361/nigari-divani.html (Erişim: 08.05.2019)Bilkan, Ali Fuat. Nâbî Dîvânı (2 Cilt), İstanbul: MEB Yayınları, 1997.Çavuşoğlu, Mehmed - M. Ali Tanyeri. Hayretî Dîvan-Tenkidli Basım. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1981.Çavuşoğlu, Mehmed - M. Ali Tanyeri. Zatî Divanı (Cilt 3). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1987.Çavuşoğlu, Mehmed - M. Ali Tanyeri. Üsküblü İshâk Çelebi Dîvan-Tenkidli Basım. İstanbul: Mimar Sinan Üniversitesi Yayınları, 1989.Dalgın, Nihat. “Zekat Hükümleri”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (OMÜİFD). 16/16 (2004): 43-72.Doğan, Ahmet. Osmanlı Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları, 2011.Duman, Ali. “Sadaka”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 35: 383-384. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.Eğri, Aysel. 17. YY. Şairlerinden Hikmetî ve Divanı. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, 2006.Ergin, Muharrem. Kadı Burhaneddin Divanı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1980.Erkal, Mehmet. “Zekât”. İlmihal I (İman ve İbadetler). 1: 419-510. Ankara: TDV Yayınları, 2004.Erkal, Mehmet. “Zekât”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 44: 197-207. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.Ersoylu, İ. Halil. Cem Sultan’ın Türkçe Divan’ı. Ankara: TDK Yayınları, 2013.İbn Manzûr. Lisânu’l-Arab I-XV. (Cilt 14). Beyrut: Dâru Sâdır, ts.İpekten, Haluk. Nâ’ilî Divânı. Ankara: Akçağ Yayınları, 1990.İsen, Mustafa - Cemal Kurnaz. Şeyhî Divanı. Ankara: Akçağ Yayınları, 1990.Kaya, Bayram Ali. Azmizâde Hâletî Dîvânı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2017. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR-196456/azmizade-haleti-divani.html (Erişim: 08.05.2019)Kazıcı, Yusuf Ziya. “Osmanlılarda Örfî Vergiler ve Bu Vergilerin Kaynağı Olan Örfî Hukuk”, Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi. 4 (1986): 285-310.Kılıç, Filiz. Âşık Çelebi Divanı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2017. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR-195827/asik-celebi-divani.html (Erişim: 08.05.2019).Küçük, Sabahattin. Bâkî Dîvânı (Tenkitli Basım). Ankara: TDK Yayınları, 2011.Kur’an-ı Kerim. Kur’an-ı Kerim Meâli. Trc. Halil Altuntaş, Muzaffer Şahin. Ankara: DİB Yayınları, 2011.Kut, Günay. “Âşık Çelebi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 3: 549-550. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.Macit, Muhsin. Hatâyî Dîvânı (İnceleme-Tenkitli Metin-Tıpkıbasım). İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2017.Mutçalı, Serdar. el-Mu‘cemü’l-Arabiyyi’l-Hadîs (Arapça-Türkçe Sözlük), İstanbul: Dağarcık Yayınları, 1995.Okcu, Naci. Şeyh Gâlib Dîvânı Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri, Şiirlerinin Umûmî Tahlili. Ankara: TDV Yayınları, 2011.Özkan, Ömer. Divan Şiirinin Penceresinden Osmanlı Toplum Hayatı. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2007.Özmen, Mehmet. Ahmed-i Dâ‘î Divanı (Metin, Gramer, Tıpkıbasım) (Cilt 1). Ankara: TDK Yayınları, 2001.Parlatır, İsmail. Fuzulî Türkçe Divan. Ankara: Akçağ Yayınları, 2012.Salihoğlu, Mahmut. “Zekât (Diğer Dinlerde)”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 44: 207-209. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.Tarlan, Ali Nihat. Zâtî Divanı. (Cilt 2). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1970.Tarlan, Ali Nihat. Ahmet Paşa Divanı. Ankara: Akçağ Yayınları, 1992a.Tarlan, Ali Nihat. Hayâlî Divanı. Ankara: Akçağ Yayınları, 1992b.Tarlan, Ali Nihat. Fuzûlî Divanı Şerhi. Ankara: Akçağ Yayınları, 2009.Turâbî. Divan-ı Turabi. Türkiye Büyük Millet Meclisi Kütüphanesi https://acikerisim.tbmm.gov.tr/xmlui/bitstream/handle/11543/988/197307867.pdf?sequence=1&isAllowed=y (Erişim: 28.05.2019)Zülfe, Ömer. Yakînî Dîvân (İnceleme-Metin ve Çeviri-Açıklamalar-Sözlük). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2009. http://docs.neu.edu.tr/library/nadir_eserler_el_yazmalari/Edebiyat/DIVANLAR/yakini_divani.pdf (Erişim: 29.05.2019)Zülfe, Ömer. Hecrî Dîvân. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2010. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR-78377/hecri-divani.html (Erişim: 10.05.2019)