CELAL GÜZELSES TÜRKÜLERİNDE SEVİLEN VARLIK OLARAK KADIN

Yıl 2019, Cilt: 11 Sayı: 3, 1471 - 1486, 31.12.2019

Rezan Karakaş

https://doi.org/10.26791/sarkiat.622027

Öz

Celal Güzelses türküleri,
oluştukları dönemin sosyal, kültürel ve ekonomik yaşamından kesitler sunar. Bu
türkülerde ataerkil toplumun kadına bakış açısı, erkek ve kadın arasındaki
ilişki ve iletişim şekilleri, gündelik yaşamdan izler bulunur. Başta erkek
olmak üzere kadın ve erkeğin duygu ve düşünce dünyası, adeta yağlı boya bir
tablodaki fırça darbeleri gibi türkülerde ifadesini bulur.

 “Aşk” duygusunun yoğun olarak ele alındığı
türkülerde seven ve sevilen büyük ölçüde dönemin toplumsal koşulları gereği
olarak ayrıdırlar. Bu sebeple türküler, seven ve sevilen arasında bir tür
“iletişim” işlevi üstlenmiştir. Sevdiği kadınla doğrudan konuşmayan/konuşamayan
erkek, tüm duygu, hayal ve arzularını, türküler aracılığıyla dile getirmiştir.

Güzelses türkülerindeki sevgili, Türk
halk türkülerinde genel olarak tasvir edilen güzellere benzer. “Hain, kâfir,
çapkın ve zalim” olarak nitelendirilen bu güzeller, kara gözlü ve esmerdirler.
Onlar,  kendilerini seven erkeklere yüz
vermez ve acı çektirirler. Bu durum, erkeği yoğun bir keder içine sokar. Aşk ve
ayrılık duygusunun bileşkesindeki erkeğin tek dileği ise sevdiği kadına
kavuşmaktır. 

Anahtar Kelimeler

Celal Güzelses türküleri, sevilen kadın, Diyarbakır kültürü, iletişim

Kaynakça

• Artun, Erman (2013), “Türkü Söyleme Geleneği ile Türkülerde Tür, Şekil ve Tasnif Üzerine Düşünceler” 4. Uluslararası Türk Dünyası Kültür Kurultayı, Türkü, Türkülerimiz, Öyküleriyle Türküler Sempozyumu, Fethiye-Muğla (Türkoloji.cu.edutr)
• Dilçin, Cem (1995), Örneklerle Türk Şiir Bilgisi, TDK Yayınları, Ankara.
• Dizdaroğlu, Hikmet (1969), Halk Şiirinde Türler, TDK Yayınları, Ankara.
• Elçin, Şükrü (2004), Halk Edebiyatına Giriş, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Karakaş, Rezan (2017), Kemal Tahir ve Halk Bilimi, Gazi Kitabevi, Ankara.
• Kaya, Doğan (2007), Ansiklopedik Türk Halk Edebiyatı Terimleri Sözlüğü, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Kaplan, Ayten (2008), Kültürel Müzikoloji, Bağlam Yayınları, İstanbul.
• Korkmaz, Ramazan (2008), Aytmatov Anlatılarında Ritmin Büyülü Gücü; Türküler Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi Sayı: 26, sayfa: 41-48.
• Sezer, M. Abdulbasit (2007), “Mardin Türküleri Üzerine Bazı Tespitler”, Makalelerle Mardin III Eğitim-Kültür-Edebiyat, Sayfa: (271-279), İstanbul,
• Şemsettin Sami (1989), Kâmûs-ı Türkî, Türkü Maddesi, Enderun Kitabevi, İstanbul.
• TRT Repertuvarı (Türkü Dostları) https://www.turkudostlari.net/liste.asp?x=5 Giriş tarihi: 03. 12. 2018- 07. 05. 2019