ŞEHRİYAR’IN FARSÇA VE TÜRKÇE ŞİİRLERİNDE KONUŞMA DİLİ VE HAYDAR BABAYE SELAM ‎MANZUMESİNDE EDEBİ YARATICILIĞI

Yıl 2021, Cilt: 13 Sayı: 1, 587 - 603, 30.04.2021

Roghaiyeh رقیه Azizpour عزیزپور , Nabi Kobotarıan Azeroğlu

https://doi.org/10.26791/sarkiat.803626

Öz

Farsça ve Türkçe divanlara sahip olan Şehriyar, Azerbaycan ve İran'ın en büyük çağdaş ‎şairidir. Onun “Haydar Babaye Selam” manzumesi farklı ülkelerde araştırmacıların dikkatini ‎çekmiştir. Şehriyar'ın Farsça ve Türkçe şiirleri okuyucusu için çok samimi ve tanıdıktır. ‎Okuyucusunu basit ve günlük sözcüklerle şiirinin derin dünyasına daldıran Şehriyar, yüce ‎insani düşüncelerini şiirsel yeteneği sayesinde sade bir dile dökmüştür. Bu yüzden onun şiirleri ‎herkese âşinadır. Şehriyar’ın kalbinden kaynayan sözler okuyucunun kalbine işler. ‎
Şehriyar’ın bir diğer özelliği şiirlerini yaşamış olmasıdır. Şiirlerinin çoğu hayatında ‎yaşadığı bir kesitin yansımasıdır. Hem Farsça hem Türkçe şiirlerinde günlük ifadeler ve ‎amiyâne tabirleri kullanmaktan kaçınmaz. Bu amiyane tarzı onu bir halk şairi olarak ‎göstermektedir.‎
Şehriyar, Farsça ve Türkçe eserlerinde halk ağzında kullanılan sade günlük sözcükleri ‎başarıyla şiirlerine yerleştirmiştir. Bu özelliği "Haydar Babaye Selam" manzumesinde daha ‎belirgin olarak görmemiz mümkündür. Bu eserinde Türkçenin köylerde konuşulan arı ve duru ‎şekliyle karşılaşmaktayız. Bu manzume diğer eserlerinden daha fazla ilgi görmüş dünyanın ‎canlı dillerine çevrilerek bilim adamları tarafından araştırılmıştır. Ünlü şair, "Haydar Babaye ‎Selam" manzumesinde çocukluk anılarını etkili ve akıcı bir kalemle adeta resmetmiştir. Bu ‎manzumede şairin hayalindeki çocukluk hatıraları ve tabiat betimlemeler bir resim şeklini ‎almıştır. Okuyucusunu bu sahnelerle büyülemektedir. Şehriyar, bu manzumede Azerbaycan’ın ‎gelenek ve göreneklerini, genel şekliyle yansıtarak Azerbaycan kültürünün varlığını ortaya ‎koymuştur. Şair Azerbaycan Türkçesinin tüm olanaklarını kullanarak bir şaheser yaratmıştır. ‎Hiçbir şair çocukluk anılarını bu kadar aydın ve etkili bir şekilde ortaya koymamıştır. ‎
Öte yandan, büyük ustanın Farsça şiirleri dil ve üslup bakımından şayanı-ı teveccühtür. ‎Şehriyar'ın anadili Türkçe olmasına rağmen yazdığı Farsça eserleri anadili Farsça olan yazarları ‎hayret içinde bırakmış, onlara örnek oluşturmuştur.‎
Bu yazıda Şehriyar'ın Türkçe ve Farsça şiirlerindeki konuşma diline değinilerek, “Haydar ‎Baba’ye Selam” manzumesinde görsel fiillerle yapılan betimlemeler ve şairin yaratıcılığı ‎incelenmiştir. Bu çalışmanın amacı Şehriyar’ın Farsça ve Türkçe şiirlerinin sade dilini ortaya ‎koymaktır.‎

Anahtar Kelimeler

Şehriyar'ın Farsça ve Türkçe Şiirleri,, Şehriyar,, Konuşma Dili,, Heyder Babaya Selam Manzumesi,

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

Yok

تعبیرات روزمره در اشعار فارسی و ترکی شهریار وخلاقیت ادبی منظومه حیدربابایه سلام

Öz

شهریار بعنوان بزرگترین شاعر آذربایجان و ایران با دیوانهای فارسی و ترکی از تاثیر گذارترین شعرای معاصر میباشد. مجموعه حیدربابایه سلام ایشان بعنوان شاه اثر اشعار ترکی آذربایجانی مورد توجه بسیاری از ادیبان و محققان کشورهای مختلف قرار گرفته و نظایر متعددی توسط شاعران معاصر در وزن آن سروده شده است. اشعار فارسی و ترکی شهریار بقدری برای خواننده صمیمی و مانوس می باشد که خواننده غرق درمفاهیم اشعار با زبان ساده و روزمره میگردد. شهریار با قریحه سرشار از انساندوستی و شاعرانه خود عواطف ، تخیلات و اندیشه های والایش را به زبان مردم عادی دراشعارش بازگو مینماید. از این روست که شعر او برای همگان مأنوس و آشناست چون آنچه از دل برآید لاجرم بر دل نشیند.
شهريار شاعری است كه موضوع شعرهايش را از متن زندگیش گرفته و اكثريت آثار وی بازتابی از حيات پر فراز و نشیبش میباشد. وی درسرودن اشعار فارسی و ترکی از آوردن لغات و تعبیرات روزمره و اصطلاحات معمول عامیانه حذر نمی کند و این اسلوب منحصر به فرد، او را یه شاعری از ضمیر مردم با گویشی صمیمی و عامیانه تبدیل می نماید.
شهریار در آثار ادبی خویش از زبان عامیانه و گفتار روزمره آنچنان واقعی و استادانه بهره گرفته که خواننده را به اعماق حسیات خود فرو برده و در ذهن خواننده پرده سینمایی اشعارش را میگشاید. در این بین منظومه "حیدربابایه سلام" بیش از دیگر آثارش ازاصطلاحات روزمره و زبان محاوره ای روستایی بهره مند گردیده است. این منظومه بیش ازدیگر آثار مورد توجه قرار گرفته، و به بسیاری از زبانهای رایج دنیا ترجمه شده، مورد تحقیق و تفحص کنکاشگران ادبی شده است. شاعرشهیر در مجموعه "حیدربابایه سلام" شرح حال و خاطرات دوران کودکی خود را با قلمی تاثیر گذار و روان به تصویر کشیده است. تصاویر ارایه شده در این منظومه بقدری واقع گرایانه و طبیعی می باشد که خواننده را در بهت و حیرت تصاویر ارایه شده فرو می برد. شهریار در منظومه یاد شده با بهره گیری از ویژگیهای زبان ترکی آذربایجانی و خلاقیتهای ادبی خود تصویری کم نظیر از فولکلور، آداب و سنن و به طور کلی موجودیت فرهنگ آذربایجان را به عرصه ظهور می گذارد. به اعتقاد بسیاری از پژوهشگران هیچ شاعری مانند شهریار خاطرات کودکی خود را بدین روشنی و شیوایی به سلک نظم نکشیده است.
از طرفی اشعار فارسی این بزرگمرد ادیب نیز از نظر دستور زبان و اسلوب بیان، شایان توجه می باشد. در این زمره نیز شهریار با آنکه شاعری است که زبان مادریش ترکی است اما مورد پیروی شاعران فارس زبان می بوده است. به قولی از همان ترکان پارسی گویی است که بخشندگان عمراند. بدین سان شهریار به شعر و غزل فارسی عمر دوباره بخشیده است.
در این مقاله با اشاره به زبان محاوره ای در شعرهای ترکی و فارسی شهریار، فعلهای تصویری در منظومه حیدربابایه سلام،خلاقیتهای ادبی در تصویرپردازی منظومه، مورد بررسی قرار می گیرد. هدف از این نوشتار معرفی زبان ساده و محاوره ای شهریار در مضامین شعرهای فارسی و ترکی وی می باشد.
کلید واژه ها: اشعار فارسی و ترکی شهریار، زبان محاوره ای،شهریار، منظومه حیدربابایه سلام.

Anahtar Kelimeler

: اشعار فارسی و ترکی شهریار, زبان محاوره ای،شهریار, ، منظومه حیدربابایه سلام

Proje Numarası

Yok

Kaynakça

• بخشایشی، عقیقی، (۱۳۷۴)، مفاخر آذربایجان چهار جلد، نشر آذربایجان، تبریز. ‏
• نیک اندیش، بویوک، (۱۳۷۹) ، "در خلوت شهریار" ،انتشارات پریور، تبریز. ‏
• ثروتیان، بهروز، (۱۳۸۱) سلام بر حیدربابا (شعر فارسی) ترجمهٔ حیدربابا یه سلام سرودهٔ استاد شهریار، با یادداشتی از رضا انزابی‌نژاد. ‏ چاپ سوم ، انتشارات سروش، تهران. ‏ حقوقي، محمد، (۱۳۷۱) ،غزل شهريار، به همين سادگي و زيبايي، به اهتمام جمشيد عليزاده، چاپ اول، ؛ نشر مركز، تهران.‏ شهريار، محمدحسين، ، (۱۳۷۴) ،ديوان شهريار، ج ۱ ،چاپ بيست و هشتم،: موسسة انتشارات نگاه، تهران.‏‎ ‎ شعردوست، علی‌اصغر، (۱۳۸۱)، شهریار و شعر ترکی، کارآفرینان فرهنگ و هنر، تهران.‏
• شوکتی، آیت، توده شناسی بازی های آذربایجانی در شعر شهریار، فصلنامه ادبیات و زبانهای محلی ایران زمین، سال پنجم، شماره 26، ص52.‏
• ‏ مشرّف, مریم ،(۱۳۷۴)، "مرغ بهشتی"؛ زندگی و شعر محمدحسين شهریار : نشر ثالث، تهران. ‏
• منزوی، حسین ،(۱۳۴۹)، "شهریار شاعر شیدایی وشیوایی" تبریز. ‏
• عليزاده، جمشيد ، (۱۳۶۲) استاد شهريار؛ بنياد حفظ آثار و ارزشهاي دفاع مقدس، تبريز.‏
• Cafərоğlu, Ahmet (1964), “Şair Şehriyar”, Türk Kültürü Araştırmaları Dergisi 1, ss. 133-141.‎
• Özkan, İsa (2006), “Şehriyar’ın Şiirlerindeki Kültür Değerleri”, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 20, ss. ‎‎143-151.‎
• https://turuz.com/search?q=%D8%B4%D9%87%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B1(15.04.2020).‎
• https://turuz.com/storage/Poem-Literature/Poem/2014/15-(3)Der_xalveti_shahriyar-boyuk_nikendish-3-(ebced-‎‎316d)(24.155KB).pdf.pdf (15.04.2020).‎
• https://turuz.com/storage/beyhadi/2017-Shehriyar_Toplaghi/002-Kolliyati-divani-sehriyar ‎‎(ustadin_kendi_baxdighi_yasma)_(fars)(17.020KB).pdf (15.04.2020).‎
• https://turuz.com/page/title/the-shahriyars-turkish-manuscript+-+Ustad-Sehriyarin-Yigilmi%C5%9F-Turkce-Farsca-El-‎Yazmalari(15.04.2020).‎