HÂNU’L-HALÎLÎ ve FATİH-HARBİYE ROMANLARININ GELENEK-MODERNİTE BAĞLAMINDA KARŞILAŞTIRILMASI

Yıl 2021, Cilt: 13 Sayı: 1, 521 - 544, 30.04.2021

Tahir Araz

https://doi.org/10.26791/sarkiat.868672

Öz

Gelenek-modernite, zihinsel bunalım, Necîb Mahfûz, Peyami Safa, Hânu’l-Halîlî, Fatih-Harbiye.
Modern çağın Batılı sömürgecilik anlayışına karşı 19.yy.’ın başlarında, kültürel ve vatani bağımsızlık çerçevesinde ayakta kalma mücadelesi verilen Mısır ve Anadolu’da birçok şair ve yazar toplumun temel değerlerinde yaşanan aksaklıkları metinlerine yansıtmaya çalışarak bu doğrultuda eser vermeye yönelmiştir. Söz konusu dönemde daha çok yanlış Batılılaşmayı ele alan nasihatvari yarı modern romanların Batı’dan yapılan tercüme çalışmaları aracılığıyla yavaş yavaş ciddi bir üslup kazanması ve aydınların topluma kulak vermelerinin akabinde, roman türünde gerek mana ve içerik gerekse metot bağlamında kayda değer değişikliklerin yaşanmasını sağlamıştır. Bu çalışmada günümüzün küreselleşen dünyasında da bir sorun olarak karşımıza çıkan kültürel uyumsuzluk, zihinsel bunalım, gelenek-modernite/eski-yeni çatışması ve manevi buhran gibi toplumsal gerçekler Necîb Mahfûz’un Hânu’l-Halîlî ve Peyami Safa’nın Fatih-Harbiye eserleri üzerinden ele alınarak eleştirel bir perspektifle değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

gelenek-modernite, zihinsel bulanım, Necîb Mahfûz, Peyami Safa, Hânu'l-Halîlî, Fatih-Harbiye

COMPARISON OF KHAN AL-KHALILI and FATIH-HARBIYE NOVELS IN THE CONTEXT OF TRADITION AND MODERNITY ABSTRACT

Öz

In the early 19th century, many poets and writers, tried to reflect on the textual scripts the problems happen in the society and its values in the wake of the struggle aimed to survive the Western colonialization of the modern age under the framework of cultural and national independence. In this questioned period, many studies dealt with the false westernization and written in a way to advice the society, gradually gained a serious style through the translation of the semi-modern western works. After the intellectual’s listening the society, a significant change took place in both the meaning and content as well as the method of the novel types. In this study, social incompatibility, mental cirisis, tradition-modernity, old-new conflict and spiritual depression, which are also a problem in today's globalizing world, are studied through the works of Necîb Mahfûz's Hânu'l-Halîlî and Peyami Safa's Fatih-Harbiye. And evaluated from a critical perspective.
Keywords: Tradition-Modernity, Mental Crisis, Necîb Mahfûz, Peyami Safa, Hânu'l-Halîlî, Fatih-Harbiye.

Anahtar Kelimeler

Tradition-Modernity, Mental Crisis, Necîb Mahfûz, Peyami Safa, Hânu'l-Halîlî, Fatih-Harbiye

Kaynakça

• ‘Abdel‘azîz, İbrâhîm, Enâ Necîb Mahfûz ‘Sîretu Hayatin Kamile’, Dâru’l-fikru’l-‘Arabî, Kahira, 2006.
• ‘Abdullâh, Muhammed Hasan, el-İslâmiyetu ve’r-Rûhîyetu fî Edeb Necîb Mahfûz, Dâru’l-Kabâ’u li’t-Tibâ’ti ve’n-Neşr ve’t-Tevzi’, Kahire, 2001.
• ‘Alî Hasan, Dîb, Necîb Mahfûz Beyne’l-il-Hâd ve’l-Îmân, Dâru’l-Menâra, Beyrut, 1977.
• el-‘Asmâvî, Fevzîye, el-Mar’atu fî Edeb Necîb Mahfûz, el-Meclisu’l-a’la li’s-Sekâfeti, Kahire, 2002.
• el-‘Asîrî, Îmân bint-i Muhammed, Ârâu Necîb Mahfûz fî Davvi’l-‘Akîdetu’l-İslâmîyye, Dâru’l-Ümme li’n-Neşr ve’l-Tevzi’, Cidde, 2010.
• Bedr, Tâhâ, el-Ru’ye ve’l-Edât, Dâru’l-Ma‘ârif, Kahire, 1988.
• Bekâkerîye, Hâcer, Temsilât el-mer’atu ve’d-dîn ve’s-siyâsetu fî edeb Necîb Mahfûz, Mecelletu’l-İşkâlet, el-Cezâir, S.9, 2006.
• el-Gitânî, Cemâl, Necîb Mahfûz Yetezekker, Dâru’l-Mesîrati, Beyrut, 1980.
• Hüseyn, Tâhâ, Nakd ve Islâh, Dâru’l-‘ilm li’l-melâyîn, Beyrut, 1960.
• ‘Îd, Recâ, Dirâset fî Edeb Necîb Mahfûz, Münşe’tu’l-Ma‘arif, İskenderiye, 1974.
• Kaplan, Mehmet, Hikâye Tahlilleri, Dergâh Yayınları, İstanbul, 2015.
• Kutub, Seyyîd, Hânu’l-Halîlî Kıssa Mısrîyye, Mecelletu’r-Risâle, Cilt.13, S. 650, 1945.
• Lee, Nan A., Peyami Safa’nın Eserlerinde Doğu-Batı Meselesi, Ötüken Yay, İstanbul, 1997.
• Levend, Agâh Sırrı, Türk Edebiyatı Tarihi, DergâhYayınları, İstanbul, 2015.
• Mahfûz, Necîb, Eteheddesü İleykum, Dâru’l-‘Avde, Beyrut, 2006.
• ———, Hânu’l-Hâlîlî, Dâru’l-Mısr li’t-Tibâ‘a, Kahire, 1988.
• Mardin, Şerif, Türk Modernleşmesi, İletişim Yayınları, İstanbul, 2009.
• Meriç, Cemil, Bu Ülke, İletişim Yayınları, İstanbul, 2016.
• Moran, Berna, Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış 1, İletişim Yayınları, İstanbul, 2008.
• en-Nekkâş, Recâ’, Safahât min Müzekkirât Necîb Mahfûz, Dâru’ş-Şurûk, Kahire, 2011.
• ———, Fî Hub Necîb Mahfûz, Daru’ş-Şurûk, Kahire, 1995.
• en-Nu‘aymî, Hasan Muhammed, el-edebu’l-‘Arabîyyu’l-Hadîs ‘neş’etehu ve tatvirih’, Dâr Havârizm el-‘Alemiye,Cidde, 2019.
• Oğuzertem, Süha, Türk Edebiyatı Eleştirisinde Karşılaştırmalı Boyut, Varlık Dergisi, İstanbul, 2009.
• Safa, Peyami, Türk Düşüncesi ve Batı Medeniyeti, Türk Düşüncesi Dergisi, S.3, s.161-165, 1953.
• ———, Fatih-Harbiye, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2019.
• Şahin, Veysel, Peyami Safa’nın “Fatih-Harbiye” Adlı Romanında Simgesel Değerler, Bilig Dergisi, S.55, 2010.
• Şükrî, Ğâlî, Necîb Mahfûz mine’l-Cemâliyye ilâ Nobel, el-Hey’etu’l-‘amme li’l-İsti‘lâmât, Kahire, 1988.
• Tâhâ Bedr, ‘Abdu’l-Muhsin, el-Ru’ye ve’l-Edât, Dâru’l-Ma‘ârif, Kahire, 1988.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi, XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, Yapı Kredi Yay, İstanbul, 2010.
• Tekin, Mehmet, Romancı Yönüyle Peyami Safa, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 1999.
• Ulutaş, Ejder, Sosyoloji ve Edebiyat Kavşağında Peyami Safa Romanları, Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, C.6, S.10, s.251-270, Haziran, 2016.
• Vâdî, Taha, Dirâsât fî’n-nakdu’r-rivâye, Dâru’l-Ma‘ârif, Kahire, 1994.
• ———, er-Rivâyetu’s-siyâsiyetu, Dâru’n-neşr li’l-Cema‘âtu’l-Mısrîye, Kahire, 2002.