SOME GENUINE APPROACHES THAT BUKHARI BROUGHT INTO THE SCIENCE OF HADITH

Yıl 2022, Cilt: 14 Sayı: 1, 165 - 183, 30.04.2022

İlyas Canikli

https://doi.org/10.26791/sarkiat.1076999

Öz

Bukhari, who has a very strong intelligence and memory, memorized the Qur'an at an early age and learned Arabic. He started listening to and memorizing hadiths from the age of ten and memorized many muhaddis and faqih books from the age of sixteen.
In addition to bringing together the authentic hadiths in the 3rd century Hijri, Bukhari was also accepted as an authority in the Science of Hadith. Bukhari's most famous work on hadith is al-Camiu's-Sahih. The main reasons for his acceptance of authority in the science of hadith; It is to have the knowledge of detecting the subtle flaws (ilal) in the narrations, to take into account the condition of meeting (interview) between the narrators who transmitted the hadith, and to include the fiqh opinions he obtained in the bab (subject) headings. Bukhari created his book according to the topics he prioritized, and then placed the hadith materials he had here within the framework of a plan and discipline. Bukhari did not make an effort to place all the hadiths he had collected in as-Sahih and did not take the narrations that did not comply with his own conditions into his book.
Bukhari's sensitive attitude in detecting the problems (illats) in the hadiths in the 3rd century A.H., and his selective behavior while creating the famous hadith book, not acting with the understanding of placing all the narrations he had in his work, is an important point of view for today and later periods. Thus, he also drew attention to the importance of the distinction between Sunnah, hadith and narration in his work. In this article, it is aimed to introduce this aspect of Bukhari by bringing it to the forefront by considering the perspective he brought to the science of hadith.

Anahtar Kelimeler

Hadith Science, Bukhari, al-Camiu, Authority, Point of View, Innovation.

BUHARÎ’NİN HADİS İLMİNE GETİRDİĞİ BAZI ÖZGÜN YAKLAŞIMLAR

Öz

Çok güçlü bir zekâ ve hafızaya sahip olan Buharî küçük yaşlarda Kur’an’ı ezberlemiş ve Arapça öğrenmiştir. On yaşından itibaren hadis dinlemeye ve ezberlemeye başlamış, on altı yaşından itibaren birçok muhaddis ve fakihin kitaplarını ezberlemiştir.
Hicri 3. asırda sahih hadisleri ilk defa bir araya getirmiş olan Buharî, hadis ilminde otorite kabul edilmiştir. Buharî’nin hadis ile ilgili en meşhur eseri el-Câmius’s-Sahih’tir. Onun hadis ilminde otorite kabul edilmesinin başlıca sebepleri; rivayetlerdeki ince kusurları (ilel) tespit bilgisine sahip olması, hadisi nakleden raviler arasındaki görüşme şartını (mülakat) dikkate alması ve elde ettiği fıkhi görüşlere bab (konu) başlıklarında yer vermesidir. Buharî, kitabını öncelik verdiği konulara göre oluşturmuş, daha sonra elindeki hadis malzemelerini bir plan ve disiplin çerçevesinde buralara yerleştirmiştir. Buharî, es-Sahih’e, toplamış olduğu bütün hadisleri yerleştirme gereği duymamış, koyduğu şartlara uymayan rivayetleri kitabına almamıştır.
Daha hicri 3. asırda Buharî’nin hadislerdeki illetleri tespit etmedeki hassas tavrı, meşhur hadis kitabını oluştururken elindeki bütün rivayetleri eserine yerleştirmeye kalkışmayıp seçici davranması, hadis araştırmacılığı için önemli bir bakış açsısıdır. Ayrıca o, eserinde sünnet, hadis ve rivayet ayrımının önemine dikkat çekmiştir. Bu makalede Buharî’nin hadis ilmine getirdiği bakış açısı ortaya konularak değerlendirilmesi amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Hadis ilmi, Buhari, el-Câmıu’s-Sahîh, İlel, Mülakat, Fıkhi Görüşler.

Kaynakça

• Ahatlı, Erdinç. “Terceme” Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi, 40/483-484 İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2010.
• Akyüz, Ali. “İmam Buharî’nin Yabancı Tesirlere Karşı Tavrı ve Bunun Eserlerine Yansıması”. Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 11 (2003).
• Asar, Muhammet Ali. “Buhârî’nin Hadis Usûlü Konularına Dair Görüşleri: el-Câmi’u’s-Sahîh’in “İlim” Bölümü Çerçevesinde Bir Değerlendirme”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 20/2.
• Aydın, Osman. Sahîh-i Buhârî’nin Bâb Başlıklarındaki Merfû Rivâyetlerin Kütüb-i Semâniye Çerçevesinde Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2015.
• Aynî, Bedruddîn. Umdetu’l-kârî şerhu sahîhi’l-Buharî. Beyrut: Dâru’kutubi’l-ilmiyye, 1421/2001.
• Bağcı, H. Musa. “Hadis Metodolojisinde Sahihu'l-Buharî'nin Sıhhat Bakımından Tasnif Edilen İlk Eser Olduğu Fikrinin Eleştirel Analizi”. Ankara Üniversitesi İlahiayat Fakültesi Dergisi, 45/1 (2004): 39-56.
• Bağcı, H. Musa. “el-Buharî’nin Kader Konusunda Mu’tezile ile Münakaşaları”. Ankara Üniversitesi İlahiayat Fakültesi Dergisi, 46/1(2005): 21-42.
• Bâcî Ebû’l-Velîd Süleymân b. Halef b. Sa‘d b. Ebî Eyyûb b. Vâris et-Tucîbî. et-Ta’dîl ve’t-tecrîh li-men harrece lehu’l-Buhârî fi’l-Câmi’i’s-sahîh. thk. Ebû Lübâbe Hüseyin, I-III Riyad: Dâru’l-livai, 1431.
• Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Ali el-Hatîb el-. el-Kifaye fî ilmi’r-Rivaye. thk. Ahmed Ömer Haşim, Beyrut: Dâru’l-kitabi’l-Arabî, 1406/1986.
• Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Ali el-Hatîb el-. Tarîhu Bağdâd. Beyrut: Dâru’l-kitabi’l-Arabî, ts.
• Bilen, Mehmet. “Buharî’nin Fıkıh İlmindeki Yeri”. (Kitap bölümü), İslam Geleneğinde İmam Buharî Hayatı ve Eserleri, ed. Ömer Faruk Akpınar, Siyer Yayınları, İstanbul (2021): 151-170.
• Bilen, Mehmet. “Sahih-i Buharî’de Tekrar Meselesi”. Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 8/1 (2006): 149-161.
• Bilen, Mehmet. İbn Hacer’in Buhârî Savunusu. Ankara: Okulu Yayınları. Ankara 2013.
• Buğrahan, İhsan. Sahîhayn Üzerinde İcmâ Meselesinin Tahlili. Diyarbakır: Şarkiyat Bilim ve Hikmet Yayınları, 2021.
• Buharî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail b. İbrâhim el-Cu’fî. el-Câmiu’s-Sahîh. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
• Buharî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail b. İbrâhim el-Cu’fî. et-Tarîhu’l-Evsat. thk. Muhammed b. İbrahim el-Lehîdân, Dâru’s-samiği, Riyad: 1998/1418.
• Buharî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhim el-Cu’fî. et-Tarîhu’s-Sagîr. thk. Mahmud İbrahim Zâyed, Eserin Hadislerinin Fihristi: Yusuf Mar’âşî, Dâru’l-ma’rife. Beyrut: 1986/1406.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhim el-Cu’fî. Kitâbu’t-Târîhi’l-Kebîr. Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut: ts.
• Cengiz, Mehmet. “Buhârî’nin (ö. 256/870) Fıkhî/Usûlî Kimliği Üzerine Bir Analiz: İcmâ ve Kıyas Özelinde”. Ulum Dini Tetkikler Dergisi, 4/2 (Aralık 2021), 336-361, 344-345.
• Cezâiri, Tahir b. Salih. Tevcihu’n-Nazar. Mısır: 1328/1910.
• Çakın, Kâmil. “Buhari'nin Otoritesini Kazanma Süreci”. İslami Araştırmalar 10/1-2-3 (1997): 99-109.
• Çakın, Kâmil. “Buharî’nin Mürcie ile İman Konusunda Tartışması”. Ankara Üniversitesi İlahiayat Fakültesi Dergisi, 32 (1992): 183-198.
• Eren, Mehmet. “Buharî’nin Te’lif Metodu ve Sahih’in Özellikleri”. (Kitap bölümü), İslam Geleneğinde İmam Buharî Hayatı ve Eserleri, ed., Ömer Faruk Akpınar, Siyer Yayınları, İstanbul (2021).
• Eroğlu, Ayşegül. “Buhârî’nin el-Câmi’u’s-Sahîh’indeki Bab Başlıkları Üzerine Yapılan Çalışmalar ve İbnü’l-Müneyyir’in el-Mütevârî’si”. Hadis Tetkikleri Dergisi (HTD), 17/1 (2019): 101-123.
• Göde, Kemal. “Buharî’nin Yetiştiği Kültür Çevresi”. Büyük Türk İslam Bilgini Buharî -Uluslarası Sempozyum-, Erciyes Üniversitesi Gevher Nesibe Tip Tarihi Enstitüsü Yayınları, (1996): 5-10.
• Gökçe, Ferhat. “Sahih-i Buharî’nin Meşhur Şerhleri ve Özellikleri”. (Kitap bölümü), İslam Geleneğinde İmam Buharî Hayatı ve Eserleri, ed. Ömer Faruk Akpınar, Siyer Yayınları, İstanbul (2021): 217-261.
• Gökçe, Ferhat. “Rivâyetü’l-Hadîs ve Dirâyetü’l-Hadîs Ekseninde Sahîh-i Buhârî Üzerine Yapılan Çalışmalar”. Imam Bukhari International Scientific Research Center under the Cabinet of Ministers of the Republic of Uzbekistan, Semarkand (2021): 326-346.
• Harîrî, Ammâr. “Ulumu’l-Hadis Kaidelerinin Oluşumunda Sahihayn’ın Tesiri”. çev. Ali Arslan, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 38 (2015): 233-264.
• Hatîb, Ebû Bekr Ahmed b. Alî b. Sâbit el-Bağdâdî. Târîhu Bağdâd. thk. Beşşâr Avvâd Ma’rûf, Beyrut: Dâru’l-garbi’l-İslâmî. 2001/1422.
• Hatiboğlu, Mehmed Said. “Müslüman Âlimlerin Buhari ve Müslim'e Yönelik Eleştirileri”. İslami Araştırmalar 10/1-2-3 (1997): 1-29.
• Huseynî, Ebû Bekr b. Hidayetullah el-. Tabakâtu’ş-Şâfiiyye, thk. Adil Nuveyhed, Beyrut: 1979.
• İbn Asâkir, Ebû’l-Kasım Ali b. el-Hasen b. Hibetillâh b. Abdillâh b. Hüseyn ed-Dımaşkî eş-Şâfiî. Târîhu Medineti Dımeşk. thk. Muhibbiddin Ebî Said Ömer el-Umerî, Beyrut: Dâru’l-fikr. ts.
• İbn Hacer, Ebû’l-Fadl Ahmed b. Ali b. Muhammed el-Askalânî. Hedyu’s-Sârî Mukaddimetu Fethi’l-Bârî bi Şerhi Sahîhi’l-Buharî. thk. Abdulkâdir Şeybe el-Hamd, Riyad: Mektebetu’l-Melik Fehd. 1421.
• İbn Hacer, Ebû’l-Fadl Ahmed b. Ali b. Muhammed el-Askalânî. Fethi’l-Bârî bi Şerhi Sahîhi’l-Buharî. Riyad: Dâru’l-ma’rife. 1379.
• İbn Hacer, Ebû’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Ali b. Muhammed el-Askalânî. Tehzîbu’t-Tehzîb. thk. Adil Mürşid, İbrahim Zeybek, Beyrut: Müessesetu’r-risâle. ts.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Ahmed el-Bustî. Kitâbu’l-Mecrûhîn mine’l-Muhaddisîn ve’d-Duafâ ve’l-Metrûkîn. thk. Mahmud İbrahim Zâyed, Beyrut: Dârul-ma’rife. 1412/1992.
• İbnu’s-Salah, Ebû Amr Osman b. Abdirrahman eş-Şehrezûrî. Ulûmu’l-Hadis. thk. Nueddin Itr, Dımeşk: Dârul’l-fikr. 1402/1986.
• İsfahânî, Ebû’l-Kasım Hüseyn b. Muhammed b. el-Mufaddal er-Râgıb el-., el-Müfredat. trc. Abdulbaki Güneş; Mehmet Yolcu, İstanbul: Çıra Yayınları, 2010.
• Kadı Abdulcabbar, Ebû’l-Hasen Kadı’l-kudât Abdulcabbar b. Ahmed b. Abdilcabbar el-Hemedânî. Şerhu’l-usûlü’l-hamse. Kahire: Mektebet’l-Vehbe, 1996.
• Karacabey, Salih. “Sahih’i Buharî’nin İlk Şerhi”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi 4/4 (1992): 237-247.
• Kastallanî, Ebû’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed b. Ebî Bekr. İrşâdu’s-Sâri li Şerhi Sahihi’l-Buharî. Mısır: Matbatu’l-Meymene, 1306.
• Kirmanî, Ebû Abdillâh Şemsuddîn Muhammed b. Yûsuf b. Ali. el-Kevâkibu’d-derârî şerhu sahîhi’l-Buhârî. 1-25 Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1401/1981.
• Koçyiğit, Talat. “İmam Buhârî ve ‘el-Câmıu’-Sahih’i”. Diyanet Dergisi, 10/9 (1971):19-23.
• Koçyiğit, Talat. Hadis Terimleri Sözlüğü. Ankara: Rehber Yayınları, 1992.
• Koçyiğit, Talat. Hadis Usûlü. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2009.
• Müneyyir, Nâsiruddîn b. el-Mütevâri ‘ala Ebvâbi’l-Buhârî. thk. Alî Hasan Ali Abdulhamîd, Beyrut: el-Mektebu’l-İslâmî. 1411/1990.
• Muslim, Ebû'l-Huseyn Muslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî. el-Câmiʿu's-sahîh Mukaddime. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
• Nevevî, Ebû Zekeriyya Muhyuddin b. Şeref. Mâ Temessu ileyhi Hâcetu’l-Kârî li Sahihi’l-Buhârî, thk. Ali Hasan Ali Abdulhamid, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye. ts.
• Nevevî, Ebû Zekeriyya Muhyiddin Yahya b. Şeref. Şerhu Sahihi Muslim. Beyrut: Dâru İhyai’t-turâsi’l-Arabî, 1431.
• Neysâbûrî, Ebû Abdillah Muhammed b. Abdillah el-Hâkim en-. Ma’rifetu ulûmi’l-hadis. thk. Ahmed b. Fârisi es-Selûm, Beyrut: Dâru İbn Hazm. 1424/2003.
• Özafşar, M. Emin. “Polemik Türü Rivayetlerin Gerçek Mahiyeti”. İslamiyat, 1/3 (1998).
• Özsoy, Abdulvahab. “Sahih-i Buharî’nin İslam Kültüründeki Yeri ve Önemi”. (Kitap bölümü), İslam Geleneğinde İmam Buharî Hayatı ve Eserleri, (ed) Ömer Faruk Akpınar, Siyer Yayınları, (2021).
• Polat, Selahaddin “Likâ” Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi, 27/189-190 İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2010.
• Polat, Selahaddin. “Buharî'nin Sahih'ine Yapılan Tenkidler”. Büyük Türk İslam Bilgini Buharî -Uluslarası Sempozyum-, Erciyes Üniversitesi Gevher Nesibe Tıp Tarihi Enstitüsü Yayınları (1996): 85-99.
• Sancaklı, Saffet. “Ayet Hadis Bütünlüğü Açısından Buhârî’nin el-Câmi‘u’s-sahîh’inin Bâb Başlıklarının Analizi”. Gaziosmanpaşa Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/2 (2019): 20-39.
• Sandıkçı, Kemal. “Sahihu'l-Buharî Üzerine Yapılan Çalışmalar II”. Diyanet Dergisi, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları 21/2 Nisan-Mayıs-Haziran (1985): 50-55.
• Sandıkçı, Kemal. “Sahihu'l-Buharî Üzerine Yapılan Çalışmalar”. Diyanet Dergisi, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları 21/1 Ocak-Şubat-Mart (1985): 39-63.
• Sevgili, Hamit. “İmâm Buhârî’nin Nasslar Arası Teâruzu Giderme Yöntemi”. Usul, 31 (2019), 97-116.
• Sevgili, Hamit. İmâm Buhârî’nin Fıkıh Anlayışı. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2015.
• Sezgin, Fuat. Buhârî’nin Kaynakları. Ankara: Kitâbiyât Yayınları, 2000.
• Taş, Mustafa. “Buhârî’nin İlmî Şahsiyeti ve Cerh-Ta’dîl İlmindeki Yeri”. Marife 16/1 (2016).
• Tirmizî, Ebû İsâ Muhammed b. İsâ b. Sevre (Yezîd). İlelü’l-Kebîr. Beyrut: Âlemü’l-kütüb, 1989/1409.
• Toksarı, Ali. “Sahîhi’l-Buhârî’nin Bâb Başlıklarının Özellikleri ve Değeri”. Büyük Türk-İslam Bilgini Buhâri Uluslararası Sempozyumu, (1996).
• Türcan, Zişan. “Tarihte Buhârî Algılamaları”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 11/21 (2012): 73-97.
• Uğur, Mücteba. “Cerh ve Ta’dil İlmi Yönünden Sahihu’l-Buhari Ravileri”. Anakara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 32 (1992): 111-120.
• Yardım, Ali. “Buharî ve et-Tarîhu’l-Kebîr’i”. Büyük Türk İslam Bilgini Buharî -Uluslarası Sempozyum-, Erciyes Üniversitesi Gevher Nesibe Tıp Tarihi Enstitüsü Yayınları, (1996): 51-57.
• Zehebî, Ebû Abdillah Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osman. Tarîhu’l-İslâm ve Vefeyâtü’l-Meşâhir ve’l-A’lâm. thk: Beşşâr Avvâd Ma’rûf, Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 2003.