An Analysis of Jurisprudence on Inheritance Issues (Southeast Sample)

Yıl 2022, Cilt: 14 Sayı: 2, 614 - 627, 31.08.2022

Bedri Aslan

https://doi.org/10.26791/sarkiat.1120655

Öz

As is known, equality between men and women was not observed in general during the age of ignorance. The most obvious example of this is that women are not given any share of the inheritance. Islamic Religion ended this false and unjust practice with the verses it revealed Surah Nisa. As in all areas of interest to people, Islamic law also explained how to make a share of the belongings and possessions left behind by the deceased and who will have a share of his/her estate. In the Qur'an, the provisions are generally included as summary. But the provisions on inheritance were contained detailedly not summary. It is clear that this is aimed to prevent conflicts that may arise between people and to ensure justice. Almighty Allah has warned people with many verses in the Qur'an that the estate of the deceased should be shared fairly. Despite all this, unfortunately, in the age in which we live, for some reason, the estate of the deceased is not distributed as prescribed by Islamic law. The victims of this practice are not just women, as is assumed. In addition, there are mother, father, grandfather, grandmother and grandchildren. In this study, the verses and Hadiths about the division of the estate of the deceased in the Qur'an and Sunnah will be included, as well as the form of practice in the century in which we live and the reasons that lead to this practice will be emphasized. In addition, the activities that need to be done to prevent such practices and what measures should be taken in this regard will be examined.

Anahtar Kelimeler

Islam law, Heritage, distribution, estate, share.

Günümüz Miras Uygulamaları Üzerine Fıkhî Bir Analiz: Güneydoğu Anadolu Örneği

Öz

Bilindiği üzere cahiliye döneminde genel olarak erkek ve kadın arasında eşitlik gözetilmemiştir. Bunun en açık örneği kadınlara mirastan herhangi bir payın verilmemesidir. İslam dini Nisâ sûresinde indirdiği ayetlerle bu yanlış ve adaletsiz uygulamaya son vermiştir. İslam hukuku insanları ilgilendiren bütün alanlarda olduğu gibi ölenin geride bıraktığı eşya ve mallarının taksiminin nasıl yapılacağı ve onun terekesinden kimlerin pay sahibi olacağını da açıklamıştır. Kuran-ı Kerim’de genel olarak hükümler icmâlî olarak yer almaktadır. Fakat mirasla ilgili hükümler icmalî değil tafsilî bir şekilde yer almıştır. Bu da insanlar arasında çıkabilecek ihtilafların önlenmesi ve adaletin sağlanmasına yönelik olduğu açıktır. Yüce Allah Kuran’ı Kerim’de birçok ayetle ölen kişinin terekesinin adilce paylaştırılması hususunda insanları uyarmıştır. Bütün bunlara rağmen ne yazık ki yaşadığımız çağda bazı nedenlerden dolayı ölen kişinin terekesi İslam hukukunun öngördüğü şekilde dağıtılmamaktadır. Bu uygulamanın mağdurları zannedildiği gibi sadece kızlar değildir. Bunun yanında anne, baba, dede, nine ve dede torunları da bulunmaktadır. Bu çalışmada ölenin terekesinin taksimi ayet ve hadisler ışığında ele alınıp yaşadığımız asırda özellikle Güneydoğu Anadolu’da konuyla ilgili uygulamanın şekli ve buna neden olan sebepler üzerinde durulacaktır. Ayrıca bu gibi uygulamaların önüne geçmek için yapılması gereken faaliyetler ve bu konuda ne gibi önlemlerin alınması gerektiği hususu da irdelenecektir.

Anahtar Kelimeler

İslam Hukuku, Miras, Taksim, Tereke, Pay.

Kaynakça

• Afîfî, Abdullah. el-Meretu’l-Arabiyye fi câhiliyyetihâ ve İslâmihâ. Medinetu’l-Münevvere: Mektebetu’s-Sekâfe, 1933.
• Aktan, Hamza. “Miras”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 30/143. İstanbul: TDV Yayınları, 2005.
• Berrâc, Cuma Muhammed. Ahkâmu’l-mirâs fî’ş-Şerîati’l-İslamiyye. Ammân: Dârü’l-Fikr, 1981.
• Behûtî, Mansûr b. Yunus b. İdris. Keşşâfu’l-kınâ‛ ‛an metni’l-iknâ‛. yb.: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts..
• Beyhakî, Ahmed b. el-Hüseyn b. Ali Ebû Bekr. es-Sünenu’l-kübra. thk. Muhammed Abdulkadır Ata. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003. Ebu Nasr, Muhammed b. Abdullah. İ‘lâmu’n-nubelâ bi ahkâmi mirâsi’n-nisâ. San‘â: el-Mutehassis, 2004.
• Efe, Ahmet. “İslam Miras Hukukunda Kadın-Erkek Hisselerinin Farklı Oluşu Üzerine Bir Değerlendirme”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, s y. 18 (2011), 157-168.
• Ensârî, Şeyhu’l-İslâm Zekerîyya b. Muhammed b. Ahmed b. Zekerîyya. Esne’l-metâlib fî şerhi ravdi’t-tâlib. yb.: Dâru’l-Kitâbi’l-İslamî, ts.
• Esen, Hüseyin. “Zina”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 44/441-442. yb.: TDV Yayınları, 2013.
• Damad, Abdurrahman b. Muhammed b. Süleyman Damad Efendî. Mecme‛u’l-enhur fi şerhi multeke’l-ebhur. thk. Halil İmran el-Mansur. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmîyye, 1998.
• Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdirrahmân b. el-Fazl. es-sünen. thk. Hüseyin Selim Esed ed-Dârânî. by.: Darü’l-Müğnî, 2000. Dusûkî, Muhammed b. Ahmed ‛Urfe. Hâşîyetu’d-dusûkî ‛ale’ş-şerhi’l-kebîr. yb.: Dârü’l-Fikr, ts..
• Gül Akyılmaz, Sevgi. “Osmanlı Miras Hukukunda Kadının Statüsü”. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. XI, Sa.1-2 (2007), 471-502.
• Haccâvî, Ebü’n-Necâ Şerefüddîn Mûsâ b. Ahmed b. Mûsâ el-Makdisî. el-İkna’ fi fıkhi’l-İmâm Ahmed. thk. Abdullatif Muhammed Musa es-Sübkî. Beyrut: Dârü’l-Marife, ts..
• Kelvezânî, Ebü’l-Hattâb Mahfûz b. Ahmed b. el-Hasen el-Bağdâdî. et-Tehzîb fi’l-ferâiz. thk. Muhammed Hasan İsmail eş-Şâfiî. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1998.
• Mevsilî, Abdullah b. Mahmud b. Mevdûd el-Hanefî. el-İhtiyâr li talîli’l-muhtâr. Kahire: Matbaatu’l-Halebî, 1937.
• Meydânî, Abdülganî b. Tâlib b. Hammâde el-Guneymî ed-Dımaşkî. el-Lübâb fî şerḥi’l-kitâb. thk. Muhammed Muhyeddin Abdulhamid. Beyrut: el-Mektebetu’l-İlmiyye, ts..
• Mustafa, b. S’ad b. Abduh es-Süyûtî. Matâlibu uli’n-nuhâ fi şerhi gâyeti’l-muntehâ. yb.: el-Mektebû’l-İslâmî, 1994.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî. Sahîh-i Müslim. thk. Muhammed Fuâd Abdulbaki. Beyrut: Dârü İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts..
• Nefrâvî, Ahmed b. Güneym b. Sâlim. el-Fevâkihu’d-devânî ‛âlâ risâleti İbn Ebî Zeyd el-Kayravanî. yb.: Dârü’l-Fikr, 1995.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyîddîn Yahyâ b. Şeref b. Murrî. el-Mecmû‛ şerhu’l-muhezzeb. yb.: Dârü’l-Fikr, ts..
• İbn Âbidîn, Muhammed Emîn b. Ömer b. Abdilazîz el-Hüseynî ed-Dımaşkî. Reddü’l-muhtâr ‛ale’d-dürri’l-muhtâr. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1992.
• İbn Ebû Zeyd, Ebû Muhammed Abdullāh b. Ebî Zeyd Abdirrahmân el-Kayrevânî en-Nefzî. Metnu’r-risâle. yb.: Dârü’l-Fikr, ts..
• İbn Kudâme, Ebü’l-Ferec Şemsüddîn Abdurrahmân b. Muhammed b. Ahmed el-Makdisî. eş-Şerḥu’l-kebîr ale’l-muḳniʿ. yb.: Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî, ts..
• İbn Nüceym, Zeynuddîn b. Nüceym el-Hânefî el-Mısrî. el-Bahru’r-râ’ik şerhu kenzi’l-hakâ’ik. Beyrut: Dârü’l-Marîfe, ts..
• İbn Rüşd, Ebû’l-Velîd Muhammed b. Ahmed b. Rüşd el-Endülüsî. Bidâyetu’l-müctehid ve nihâyetu’l-muktesid. Kahire: Dârü’l-Hadîs, 2004.
• Rahbî, Meyye. el-İslâm ve’l-mer’e. Dımaşk: Dârü’r-Rahbe, 2014.
• Râzî, Zeynuddin Ebu Abdillah Muhammed b. Ebî Bekr b. Abdulkadır. Tühfetü’l-mulûk, thk. Abdullah Nezir Ahmed. Beyrut: Dârü’l-Beşâiri’l-İslamiyye, 1417.
• Ruaynî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Muhammed b. Abdirrahmân el-Hattâb. Mevâhibu’l-celîl li şerhi muhtasari’l-Halil. thk. Zekeriyya Umeyrât. yb.: Dârü Âlemi’l-Kütüb, 2003.
• Remlî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Ahmed b. Hamza el-Menûfî el-Ensârî el-Mısrî. Nihâyetü’l-muḥtâc ilâ şerḥi’l-minhâc. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1984.
• Saîd b. Mansûr, Ebû Osmân b. Şu‘be el-Horasânî. es-Sünen, thk. Habîbu’r-Rahman el-A‘zemî. Hindistan: Dârü’s-Selefiyye, 1982.
• Sâvî, Ebu’l-Abbas Ahmed b. Muhammed. Bulğatu’s-sâlik li ekrabi’l-mesâlik, by.: Dâru’l-Maarif, ts..
• Serahsî, Ebû Bekr Şemsü’l-Eimme Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed. Beyrut: el-Mebsût, Dârü’l-Marife, 1993.
• Selman b. Şebbâb b. Mesûd ez-Zehrânî. Hirmânu’l-unsâ mine’l-mîrâs. yb.: Mektebetu Melik Fehd, 1433.
• Şehhât, Muhammed el-Cündî. el-Mîrâs fi’ş-Şerîati’l-İslamiyye. Kahire: Dârü’l-Fikri’l-Arabî, ts..
• Şener, Mehmet, “İslam Miras Hukuku İle İlgili Terimler”. D. E. O, İlahiyat Fakültesi Dergisi Sayı Vlll (İzmir 1994), 25-42.
• Yaşar, Mehmet Aziz. “İslâm Mîrâs Hukukunda Red Meselesi: İnceleme ve Değerlendirme”. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1/13 (2019).
• Yılmaz, İbrahim. “İslâm Hukukunda Kız Çocuğunun Miras Hakkı ve Cahiliye Döneminde Kız Çocuğunu Mirastan Mahrum Etmenin Günümüz İslâm Ülkelerindeki İz Düşümü”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, sy. 29, (2017), 261-297.
• Zeydân, Abdulkerim. el-Mufassal fi ahkâmi’l-mer’e ve’l-beyti’l-müslim fi’ş-Şeriati’l-İslamiyye. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1993.