THE IDENTITY OF THE PEOPLE OF A’RAF IN THE TAFSİR OF AHL AL-SUNNAH AND SHİA

Yıl 2024, Cilt: 16 Sayı: 2, 860 - 877

Metin Çetin

Öz

The Qur’an not only gives information about various aspects of the life of this world, but also gives information about various stages of the life of the hereafter. One of the subjects related to the life in the hereafter, about which the Qur’an gives information, is the people of a’râf. The limited knowledge of the Qur’an about the people of A’raf and the lack of hadith in authentic hadith sources have caused many different interpretations to be made on the subject. It has been seen that some of the narrations in the tafsir books are far from the features of the people of a’râf in the Qur’an, not contributing to the understanding of the subject, on the contrary, it has made the understanding of the subject even more complicated. In this research, the comments made in the Shiite and Sunni tafsir sources about the identity of the people of A’raf, about whom only information is given in Surah A’raf, were discussed, and analyzed. For this purpose, first, the concept and context analysis of the verses in question was made and then the exegesis literature of both sides was scanned. As a result, it has been determined that there are more than twelve comments on this issue. It has been determined that Shia has a sectarian approach in this regard. It was concluded that among these interpretations, the idea that the people of a’râf could be prophets is more consistent.

Anahtar Kelimeler

Qurʾān, Tafsir, Sūrat al-Aʿrāf, Purgatory, People of Purgatory

EHL-İ SÜNNET VE ŞÎA TEFSİRLERİNDE A’RÂF EHLİNİN KİMLİĞİ

Öz

Kur’ân, dünya hayatının çeşitli yönlerine dair bilgiler verdiği gibi ahiret hayatının çeşitli safhalarına dair bilgiler de vermektedir. Kur’ân’ın hakkında bilgi verdiği ahiret hayatına ilişkin konulardan bir tanesi ise a’râf ehlidir. A’râf ehli hakkındaki Kur’ânî bilgilerin sınırlı olması ayrıca bu hususta sahih hadis kaynaklarında hadis bulunmaması konunun üzerinde birçok farklı yorumun yapılmasına neden olmuştur. Tefsir kitaplarında yer alan rivayetlerden bazılarının a’râf ehlinin Kur’ân’da belirtilen özelliklerinden çok uzak olduğu, konunun anlaşılmasına katkı sağlamadığı aksine konunun anlaşılması hususunu daha da girift bir hale soktuğu görülmüştür. Bu araştırmada haklarında sadece A’râf suresinde bilgi verilen a’râf ehlinin kimliği hakkında şiî ve sünnî tefsir kaynaklarında yapılan yorumlar ele alınmış ve tahlil edilmiştir. Bu amaçla önce söz konusu ayetlerin kavram ve bağlam analizi yapılmış daha sonra her iki tarafın tefsir literatürü taranmış; netice itibariyle bu hususta on iki den fazla yorum olduğu tespit edilmiştir. Özellikle Şîa’nın bu hususta mezhebi bir yaklaşım sergilediği tespit edilmiştir. Bu yorumlar içinden a’râf ehlinin peygamberler olabileceği fikrinin daha tutarlı olduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kur'an, Tefsir, A'râf Suresi, A’râf, A'râf Ehli, A'râf Halkı

Kaynakça

• Âlûsî, Şihâbüddîn Mahmud b. Abdullah. Rûḥu’l-meʿânî fî tefsîri’l-Ḳurʾâni’l-ʿaẓîm ve’s-sebʿi’l-mes̱ânî. thk. Ali Abdülbâri Atiyye. 16. Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
• Ayyâşî, Ebü’n-Nadr Muhammed b. Mes’ûd b. Muhammed. Tefsîrü’l-ʿAyyâşî. nşr. Hâşim er-Resûlî el-Mahallâtî. 2 Cilt. Beyrut: Müessesetü’l-A’lemî lil Matbûât, 1991.
• Bahrânî, Seyyid Hâşim b. Süleyman b. İsmaîl b. Abdulcevad b. Ali. el-Burhân fi tefsîri’l-Kur’ân. 8 Cilt. Beyrût: Muessesetu’l-A’lemî li’l-Matbuat, 1427/2006.
• Beydâvî, Ebû Said Abdullah b. Ömer. Envârü’t-tenzîl ve esrârü’t-teʾvîl. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1997.
• Bûsîrî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Ebî Bekr b. İsmâîl İtḥâfü’l-ḫıyere bi-zevâʾidi’l-mesânîdi’l-ʿaşere. thk. Ebû Temîm Yâsir b. İbrahim. 9 Cilt. Riyâd: Dârü’l-Vatan 1999.
• Cevherî, Ebû Nasr İsmail b. Hammâd. eṣ-Ṣıḥâḥ fi’l-luġa. thk. Ahmed Abdülğafur Atâr. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-İlmi lil-Melayîn, 4. Basım, 1987.
• Cürcânî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Alî es-Seyyid eş-Şerîf. Kitâbü’t-Taʿrîfât. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1983.
• Derveze, Muhammed İzzet b. Abdülhadi. et-Tefsîrü’l-ḥadîs̱. 10 Cilt. Kahire: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, 1963.
• Ebû Bekir er-Râzî, Ebû Abdillâh Zeynüddîn Muhammed. Muḫtârü’ṣ-Ṣıḥâḥ. thk. Yusuf Şeyh Muhammed. Beyrut: Mektebetü’l-Asriyye, 5.Basım, 1999.
• Elbânî, Nâsırüddin. Silsiletü’l-eḥâdîs̱i’ż-żaʿîfe ve’l-mevżûʿa ve es̱eruhe’s-seyyiʾü fi’l-ümme. 14 Cilt. Riyâd: Dârü’l-Meârif, 1992.
• Elmalılı, M. Hamdi Yazır. Hak Dini Kur’ân Dili. sad: İsmail Karaçam-Emin Işık-Nusrettin Bolelli-Abdullah Yücel. İstanbul: Azim Dağıtım, 1192.
• Esed, Muhammed. Kur’ân Mesajı Meal-Tefsir. çev: Cahit Koytak-Ahmet Ertürk. 3 Cilt. İstanbul: İşaret Yayınları, 5. Basım, 1999.
• Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed. Tehẕîbü’l-luġa. 8 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 2001. Ferâhîdî, Ebû Abdirrahmân el-Halîl b. Ahmed. Kitâbü’l-ʿAyn. thk. Mehdî el-Mahzûmî-İbrâhîm es-Sâmerrâî. 8 Cilt. Beyrut: Dâru ve Mektebetü’l-hilâl, ts.
• Ferrâ, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Ziyâd b. Abdillâh el-Absî. Meʿâni’l-Ḳurʾân. thk. Ahmed Yusuf en-Necâtî-Muhammed Ali en-Neccâr-Abdülfettâh İsmâil eş-Şelebî. 3 Cilt. Kahire: Dârü’l-Mısriyye, ts.
• Hatîb, Abdülkerim Yunus. et-Tefsîrü’l- Ḳurʾân’i li’l- Ḳurʾân. Cilt. 16. Kahire: Dâru’l Fikri’l-Arabî, ts.
• İbn Acîbe, Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Muhammed. el-Baḥrü’l-medîd fî tefsîri’l-Ḳurʾâni’l-mecîd. thk. Ahmed Abdullah el-Kureşî. 7 Cilt. Kahire: Hasan Abbâs Zekî, 1998.
• İbn Âşûr, Muhammed et-Tâhir b. Muhammed b. Muhammed et-Tâhir. et-Taḥrîr ve’t-tenvîr. 30 Cilt. Tunus: Dâru’t Tunusiye, 1984.
• İbn Atiyye, Ebû Muhammed Abdülhak b. Gali, el-Muḥarrerü’l-vecîz fî tefsîri’l-kitâbi’l-ʿazîz. thk. Abdüsselam Abdüşşafi Muhammed. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l Kütübi’l İlmiyye, 2001.
• İbn Düreyd, Ebû Bekr Muhammed b. el-Hasen. Cemheretü’l-luġa. thk. Remzi Münîr Ba’lbekî. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-ilm li’l-melâyîn, 1987.
• İbn Ebû Hâtim, Abdurrahman b. Muhammed b. İdris. Tefsîrü’l-Ḳurʾâni’l-ʿazîm. thk. Esad Muhammed et-Tayyib. Cilt 3. Riyad: Mektebetü Nizar Mustafa, 1997.
• İbn Fâris, Ebü’l-Hüseyn Ahmed b. Fâris b. Zekeriyyâ b. Muhammed er-Râzî. Mu’cemü mekâyîsi’l-luga. thk. Abdüsselâm Muhammed Harun. 6 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1979.
• İbn Kesîr, Ebü’l Fidâ İsmail b. Ömer. Tefsîrü’l-Ḳurʾâni’l-ʿazîm. thk. Sami b. Muhammed Selamet. 8 Cilt. Riyad: Dâru Tayyibe, 2. Basım, 1999.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim. Ġarîbü’l-Ḳurʾân. thk. Said Lihâm. b.y.: y.y., ts.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-ʿArab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 3. Basım, 1993.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahman b. Ali. Zâdü’l-mesîr fî ʿilmi’t-tefsîr. thk. Abdürrezzak el-Mehdi. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l Kütübi’l İlmiyye, 2001.
• İmruülkays, Ebû Vehb Hunduc b. Hucr b. el-Hâris. Dîvânü İmriilkays. Beyrut: Dâru’l-Marife, 2004. Karaman, Hayreddin vd. Kur-an Yolu Türkçe Meal ve Tefsir. 5 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2020.
• Kummî, Ebü’l-Hasan Ali b. İbrahim. Tefsîrü’l-Kummî. 3 Cilt. Kum: Müessesetü’l-İmam Mehdi, 2014. Kur’ân-ı Kerîm Meâli, çev. Halil Altuntaş-Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 12. Basım, 2011.
• Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Ferh. el-Câmiʿ li-aḥkâmi’l-Ḳurʾân. thk. Ahmed el-Berdûnî ve İbrahim Atfîş, 20 Cilt. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l- Mısriyye, 3. Basım, 1964.
• Kuşeyrî, Ebü’l-Kâsım Zeynülislâm Abdülkerîm b. Hevâzin b. Abdilmelik. Letâifu’l-İşârât. thk. İbrahim el-Busyûnî. 3 Cilt. Kahire: el-Hey’tü’l-Mısriyeti’l-Âmmeti li’l-Kitâbi, 3. Basım, ts.
• Mâturîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd. Teʾvîlâtü’l-Ḳurʾân. thk. Mecdî Baslûm. 10 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2005.
• Meclisî, Muhammed Bâkır b. Muhammed Takî b. Maksûd Ali. Biḥârü’l-envâri’l-câmiʿa li-düreri aḫbâri’l-eʿimmeti’l-eṭhâr. 25 Cilt. Kum: İhyâu’l-Kutübi’l-İslamiyye, 1430/2008.
• Merâġî, Ahmed b. Mustafa. Tefsîrü’l-merâġî. 30 Cilt. Kahire: Matbaati Mustafa’l-Bâbi ve Evladüh, 1946. Mustafavî, Hasan b. Muhammed Rahîm et-Tebrîzî. et-Tahkîk fî Kelimâti’l-Kur’ân. 14 Cilt. Tahran: Merkezü Neşri Âsâri’l-Allame Mustafavî, 1973.
• Müslim, Mustafa. et-Tefsîrü’l-Mevdûî li-Süveri’l-Kur’âni’l Kerîm, 10 Cilt. Şârika: Câmiatu’ş-Şârika, 2010. Nazari, Abdul Qadir. Kur’ân’da A’raf. İstanbul: Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Öz, Mustafa. “Usûliyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42/ 214-215. İstanbul: TDV Yayınları, 2012. Râgıb el-İsfahânî, Ebü’l-Kasım Hüseyin b. Muhammed. el-Müfredât fî ġarîbi’l-Ḳurʾân. thk. Safvan Adnan ed-Davûdî. Beyrut: Dâru’l-Kalem, 1991.
• Râzî, Ebû Abdullah Fahreddin Muhammed b. Ömer. Mefâtîḥu’l-ġayb. 30 Cilt. Beyrut: Dâru İhyai’t-Türasi’l Arabî, 3. Basım, 1999.
• Reşîd Rızâ, Muhammed. Tefsîrü’l-Ḳurʾâni’l-ḥakîm. 12 Cilt. Kahire: el-Hey’etü’l-Mısriyyeti’l-Âmmeti li’l-Kitâb, 1990.
• Sa’lebî. Ebû İshâk Ahmed b. Muhammed b. İbrâhîm. el-Keşf ve’l-beyân ʿan tefsîri’l-Ḳurʾân, thk. el-İmâm Ebû Muhammed İbn Âşûr. 10 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabi, 2002.
• Seyhan, Ahmet Emin. “A’râf Ehli ile İlgili Hadisler Üzerine Bir Değerlendirme”, Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/26 (2011), 115/120.
• Şevkânî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ali b. Muhammed. Fetḥu’l-ḳadîr. 6 Cilt. Şam: Dâru İbn Kesîr, 1993. Tabâtabâî, Muhammed Hüseyin. el-Mîzân fî tefsîri’l-Ḳurʾân. 22 Cilt. Beyrut: Menşûratu Müesseseti’l-A’lâ li’l-Matbûat, 1997.
• Tabersî, Ebû Ali Fadl b. Hasan. Mecmaʿu’l-beyân fî tefsîri’l-Ḳurʾân. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ulûm, 2005. Tahmâz, Abdülhamid Mahmûd. et-Tefsîru’l-mevdûiyyu li süveri’l-Kur’âni’l-azîm. 10 Cilt. Dımeşk: Dâru’l-Kalem, 2. Basım, 2014.
• Tûsî, Ebu Ca’fer Muhammed b. Hasan. et-Tibyân fî tefsîri’l-Ḳurʾân. 10. Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, ts.
• Ünal, Necdet. “Kur’ân-ı Kerim’de A’râf ve A’râf Halkı”, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 10/1 (2010), 39‐52.
• Yurdagür, Metin. “Ahbâriyye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/490-491. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Zebîdî, Ebü’l-Feyz Muhammed el-Murtazâ b. Muhammed b. Muhammed. Tâcü’l-ʿarûs min cevâhiri’l-ḳāmûs. thk. Komisyon. 40 Cilt. b.y.: Dâru’l-Hidâye, ts. Zehebî, Muhammed Hüseyin. et-Tefsîr ve’l-Müfessirûn. Kahire: Mektebetü Vehbe, ts. Zemahşerî, Ebü’l Kasım Mahmud b. Amr. el-Keşşâf ʿan ḥaḳāʾiḳı ġavâmiżi’t-tenzîl ve ʿuyûni’l-eḳāvîl fî vücûhi’t-teʾvîl. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitabi’l-Arabî, 3. Basım, 1986.