WORSHIPING THE CULT OF ANCESTORS OR LEAVING THE FUTURE HOSTAGE TO THE PAST / THE STRUGGLE OF THE QURAN AGAINST THE STATUS QUO AND THE CALL OF HUMANITY TO REASON

Yıl 2024, Cilt: 16 Sayı: 2, 811 - 832

Ahmet Erkol

https://doi.org/10.26791/sarkiat.1549681

Öz

It is generally accepted that the course of development and progress of Islamic thought continues to decline uninterrupted from the thirteenth century to the present. Although it made a serious contribution to the world's scientific and cultural heritage from an intellectual perspective between the ninth and thirteenth centuries, why have these intellectual contributions not continued by subsequent Muslim societies? Based on the fact that the factors that cause societies to progress and regress are multifaceted, this issue needs to be addressed in many areas within a scientific framework. Here, we discuss the claim that the fundamental reason for the crisis in Muslim societies and the Islamic sciences today is due to the unquestioned acceptance of the cultural heritage of the past without criticism and evaluation, instead sanctifying and glorifying the past and carrying it to the present.

KEY WORDS: Kalâm, Quran, Reason, Cultural Heritage, Cult of Ancestors.

Anahtar Kelimeler

Kalam, Quran, Reason, Cultural Heritage, Cult of Ancestosrs

ATALAR KÜLTÜNE TAPINMAK VEYA GELECEĞİ GEÇMİŞE REHİN BIRAKMAK / STATÜKOYA KARŞI KUR’AN’IN VERDİĞİ MÜCADELE VE İNSANLIĞI AKLA ÇAĞRISI

Öz

Genel kabule göre İslam düşüncesinin gelişim ve ilerleme seyri on üçüncü yüzyıldan bugüne kesintisiz bir şekilde gerilemeye devam etmektedir. Entelektüel açıdan dokuzuncu ve on üçüncü yüzyıllar arasında, dünya ilim ve kültür mirasına ciddi bir katkı sağladığı halde, neden bu durum sonraki Müslüman toplumlar tarafından devam ettirilememiştir? Toplumların ilerleme ve gerilemelerine neden olan hususların çok yönlü olduğu gerçeğinden hareketle, pek çok alanda bu konunun bilimsel bir çerçeveyle ele alınması gerekmektedir. Burada üzerinde duracağımız husus; bugün bir bütün olarak Müslüman toplumlarının ve özelde İslami ilimlerin içinde bulunduğu krizin temel nedeninin geçmişe ait kültürel mirasın eleştiriye, değerlendirmeye tabi tutulmadan ve hatta geçmişin kutsanması ve yüceltilmesiyle bir bütün olarak kabul edilmesi ve geçmişin bugüne taşınmaya çalışılmasından kaynaklanmış olduğu iddiasının tartışılmasıdır.

Anahtar Kelimeler

kelam, Kur'an, Akıl, Kültürel Miras, Atalar Kültü

Kaynakça

• Alatlı, Alev. Batı’ya Yön Veren Metinler. İstanbul: Alfa Yayınları, 2014.
• Altay, Saadet. “Kelam ilminin Yeniden İnşası Bağlamında Fazlur Rahman’ın Kelam Eleştirisi.” Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 2/25 (Aralık 2021), 853-874.
• Altay, Saadet. Sosyal Kelam Açısından Yoksul mahallelerdeki kadınlarda Dini düşünce ve Bu Düşüncenin Sosyal Yaşama Yansımaları (Diyarbakır Örneği). Ankara: İlahiyat Yayınları, 2023.
• Armstrong, Karen. Tanrı’nın Tarihi. çev. Oktay Özel, Hamide Koyukan, Kudret Emrioğlu. Ankara: Aytaç Yayınları, 1998.
• Black, Antony. Siyasal İslam Düşüncesi Tarihi. çev. Sevda Çalışkan, Hamit Çalışkan. Ankara: Dost Yayınları, 2001.
• Câbirî, Muhammed Âbid. Felsefi Mirasımız ve Biz. çev. Said Aykut. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2000.
• Câbirî, Muhammed Âbid. İslam’da Siyasal Akıl. çev. Vecdi Akyüz. İstanbul: Kitabevi, 1997.
• Chomsky, Noam. Dil ve Zihin. çev. Ahmet Kocaman. Ankara: Ayraç Yayınevi, 2001.
• Corm, Georges. 21. Yüzyılda Din Sorunu. çev. Şule Sönmez. İstanbul: İletişim Yayınları, 2011.
• Davis, James C. Taş Devrinden Bugüne Tarihimiz İnsanın Hikayesi. çev. Barış Bıçakçı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları, 2022.
• Dayf, Şavki. el-Asru’l-Abbasî el-Evvel. Kahire: Dâru’l-Me‘ârif, 1922.
• Ebu Dâvûd es-Sicistânî. Sunen-i Ebu Dâvûd. nşr. Kemal Yûsuf el-Hût. Beyrut: y.y., 1988.
• Ebu Zeyd, Nasr Hâmid. İlahi Hitabın Tabiatı. çev. Mehmet Emin Maşalı. Ankara: Kitabiyat, 2001.
• el-Eş‘arî, Ebu’l-Hasan. el-İbâne ‘an Usûli’d-Diyâne. thk. Beşîr Muhammed ‘Ayûn. Dımaşk: Mektebetü Dâri’l-Beyân, 1993.
• el-Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed. Mi‘râcu’s-Sâlikîn. Mecmu‘atu’r-Resâil. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiye, 1994.
• el-Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed. er-Risaletu’l-Leduniyye. Mecmu‘atu’r-Resâil. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiye, 1994.
• el-Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed. Ravdetu’t-Talibîn ve Umdetu’s-Sâlikîn. Mecmu‘atu’r-Resâil. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiye, 1994.
• Emin, Ahmed. Duha’l-İslam. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-Arabî, 2008.
• Emin, Ahmed. Fecru’l-İslam. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiye, 1971.
• Erkol, Ahmet. “Kelâm İlminde Kıyasu’l-Ğaib ala’ş-Şâhid Metodunun Kullanımı.” Ekev Akademi Dergisi 8/20 (Yaz 2004), 157-176.
• Erkol, Ahmet. “Eş‘arî Dönemi Arap Düşünce Biçimi ve Eş‘arî Düşüncesinde Şâfi‘inin Etkisi.” Marife 3/2 (Güz 2003), 165-184.
• Erkol, Ahmet. “Kelâmi Bilgi Yöntemi olarak Cedel ve Cedel Yöntemini Kullanmada Eş‘arî Örneği.” Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4/2 (2002), 67-94.
• Esed, Muhammed. Kur’ân Mesajı. çev. Cahit Koytak, Ahmet Ertürk. İstanbul: İşaret Yayınları, 1996.
• Eş-Şâfiî, Muhammed b. İdris. er-Risâle. thk. Muhammed Seyyid Giylani. İstanbul: Kültür Yayınları, 1985.
• eş-Şehrezûrî, Abdurrahman b. Musa. Fetâvâ ve mesîlu İbn Salâh. thk. Abdu’l-Mu‘tî Emîn Kal‘aci. Beyrut: Dâru’l-Ma‘arife, 1986.
• Foucault, Michel. Özne ve İktidar. çev. Işık Ergüden, Osman Akınbay. Ankara: Ayrıntı Yayınları, 2011.
• Freud, Sigmund. Bilinaçlatını Keşfetmek. çev. Oğuz Tüz. İzmir: İkilem Yayınevi, 2020.
• Herder, Johann Gottfried. Dilin Kökeni Üzerine. çev. Gürsel Aytaç. Klasik Alman Dil Felsefesi Metinleri, ed. Gürsel Aytaç. Ankara: Phoenix Yayınevi, 2011.
• Hodgson, M.G.S. İslam’ın Serüveni. çev. Ercüment Karataş. İstanbul: İz Yayıncılık, 1993.
• Huff, Toby E. Modern Bilimin Doğuşu. çev. İnan Kalaycıoğulları, Ertan Armağan, Aynur Yetmen. Ankara: Epos Yayınları, 2010.
• İbn Haldun. Mukaddime. çev. Zâkir Kadiri Ugan. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1986.
• İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed. Sunen-i İbn Mâce. nşr. M. Mustafa el-Azmî. Riyad: y.y., 1983.
• Jones, W.T. Ortaçağ Düşüncesi Batı Felsefesi Tarihi. çev. Hakkı Hünler. İstanbul: Paradigma, 2006.
• Kahraman, Yakup. “Dil Varlığının Ontolojik Zemini.” Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi 18 (Güz 2014), 75-87.
• Kitabı Mukaddes. İstanbul: Kitabı Mukaddes Şirketi. 2. Basım, 2003.
• Kramer, Samuel Noah. Tarih Sümer’de Başlar. çev. Hamide Koyukan. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 1999.
• La Boetie, Etienne de. Gönüllü Kulluk Üzerine Söylev. çev. Mehmet Ali Ağaoğulları. İstanbul: İmge Kitabevi Yayınları, 2011.
• Makdisî, Georg. “Şâfii‘nin Hukuk Teoloji Anlayışı.” çev. Sami Erdem. Sünnî Paradigmanın Oluşumunda Şâfiî’nin Rolü, haz. M. Hayri Kırbaşoğlu. Ankara: Kitabiyat, 2000.
• McNeill. Avrupa Tarihinin Oluşumu. çev. Yusuf Kaplan. İstanbul: Külliyat Yayınları, 2011.
• Râzî, Fahruddin. Menâkıbu’l-İmamu’ş-Şâfiî. thk. Ahmed Hicâzî es-Sika. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1993.
• Russel, Bertnard. Batı Felsefesi Tarihi. çev. Ahmet Fethi. İstanbul: Alfa Yayınları, 2017.
• Sagan, Carl. Kozmos Evrenin ve Yaşamın Sırları. çev. Turhan Bozkurt. İstanbul: Altın Kitaplar, 2011.
• Şerif, M.M. İslam Düşünce Tarihi. İstanbul: İnsan Yayınları, 1990.
• Wach, Joachım. Din Sosyolojisi. çev. Ünver Günay. İstanbul: İFAV, 1995.