DİJİTAL MAHREMİYET BAĞLAMINDA LİSE ÖĞRENCİLERİNİN SOSYAL MEDYA PRATİKLERİ ÜZERİNE KARMA BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2025, Cilt: 17 Sayı: 1, 204 - 221, 30.06.2025

Sevra Su Tatlıoğlu , Cem Gülcan

Öz

Dijital teknolojilerin gelişiminin hızı, bu teknolojilerin kullanımına yönelik pratiklerin oluşumundan çok daha üst düzeydedir. Bu sebeple, dijital teknolojilerin yarattığı tehditlere ek olarak pek çok hukuki ve etik problem de beraberinde gelmektedir. Dijitalleşmeyle beraber özel alanın silikleşmesi ve sosyal medyanın kamusal bir alan niteliği taşımasıyla, birçok kavram gibi mahremiyet kavramının da sınırları ve algılama biçimi değişmeye başlamaktadır. Dolayısıyla dijital mahremiyet üzerine çalışmalara alan açılmaktadır. Bu çalışmayla, dijital dünyanın en aktif kullanıcıları sayılabilecek lise öğrencilerinin dijital mahremiyet konusundaki kaygı ve bilinç seviyeleri üzerinden bir araştırma gerçekleştirilmiştir. Karma desen kullanılan bu araştırmada, öncelikle istatistiksel veriler edinmek adına nicel aşama gerçekleştirilmiştir. Bu aşamada Eskişehir ilinde yer alan çeşitli liselerden 1371 öğrenci ile anket çalışması gerçekleştirilmiştir. Bu anket sonuçları analiz edilmiş ve ortaya konan hipotezler test edilmiştir. Nicel aşamanın ardından nitel aşamaya geçilerek 15 lise öğrencisiyle de yarı yapılandırılmış derinlemesine görüşmeler yapılmıştır. Bu görüşmelerden elde edilen bulgular nicel veriler de göz önünde bulundurularak analiz edilmiş, lise öğrencilerinin dijital mahremiyet algısı, bilinci ve pratikleri arasında ilişki kurularak bir değerlendirme yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mahremiyet , Dijital Mahremiyet , Mahremiyet Kaygısı , Mahremiyet Bilinci , Sosyal Medya.

A Mixed-Methods Study on High School Students' Social Media Practices in the Context of Digital Privacy

Öz

The pace of development in digital technologies is significantly higher than the formation of practices related to their use. As a result, alongside the threats posed by these technologies, many legal and ethical issues have arisen. With digitalization, the boundaries of privacy, as well as the perception of this concept, are changing due to the blurring of personal space and the transformation of social media into a public domain. Consequently, research into digital privacy is becoming more prominent. In this context, this study investigates the concerns and awareness levels regarding digital privacy among high school students, who are among the most active users of the digital world. Using a mixed-methods approach, the study first conducted a quantitative phase to gather statistical data. In this phase, a survey was administered to 1371 students from various high schools in Eskişehir. The survey results were analyzed, and the proposed hypotheses were tested. Following the quantitative phase, a qualitative phase was conducted with semi-structured in-depth interviews with 15 high school students. The findings from these interviews were analyzed alongside the quantitative data, allowing for an evaluation of the relationship between high school students' perceptions, awareness, and practices regarding digital privacy.

Anahtar Kelimeler

Privacy , Digital Privacy , Privacy Concern , Privacy Awareness , Social Media.

Kaynakça

• Acquisti, Alessandro - Brandimarte, Laura - Loewenstein, George. Secrets and likes: The drive for privacy and the difficulty of achieving it in the digital age. Journal of Consumer Psychology, 30/4 (2020). 736-758.
• Akça, Figen. - Çilekçiler, Nuray Koç. Okul öncesi dönemdeki çocukların en çok etkilendiği çizgi film karakterleri ve bu karakterlerle özdeşleşmelerinin yol açabileceği dijital tehlikeler. Addicta: The Turkish Journal on Addictions, 6/2, (2019). 403-433.
• Arık, Bilal. - Arık, Emel. Facebook’un dönüşen mahremiyet yaklaşımı: “Gelecek mahremiyettir”. Intermedia International e-journal, 7/13, (2020). 447-461.
• Aslanyürek, Malik. İnternet Güvenliği ve Çevrim İçi Gizlilik Alanlarında Yaşanan Sorunlar: İnternet ve Sosyal Medya Kullanıcılarının İnternet Güvenliği Ve Çevrimiçi Gizlilik İle İlgili Kanaatleri Ve Farkındalıkları Üzerine Bir Araştırma. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. 3/1, (2015). 80-106.
• Barkuş, Fatma. - Koç, Mustafa. Dijital mahremiyet kavramı ve ilgili çalışmalar üzerine bir derleme. Bilim Eğitim Sanat ve Teknoloji Dergisi, 3/1, (2019). 35-44.
• Berkup, Sezin Baysal. Sosyal ağlarda bireysel mahremiyet paylaşımı: X ve Y kuşakları arasında karşılaştırmalı bir analiz. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ege Üniversitesi. (2015).
• Bilbil, Emel Karayel - Atalay, Didem. Sosyal medya ekseninde mahremiyetin dönüşümü ve benlik inşası. Global Media Journal TR Edition, 10/20 (2020). 176-195.
• Budak, Hatice. Sosyal medya iletişiminde mahremiyetin serüveni. Itobiad: Journal of the Human & Social Science Researches, 7/1, (2018). 146-170.
• Çağlak, Uğur. Teşhir toplumu ve yeni medya: Teşhir toplumunun oluşmasında önemli bir araç olan yeni medya üzerine bir değerlendirme. Kritik İletişim Çalışmaları Dergisi, 2/2, (2020). 12-20.
• Connor, Brian - Doan, Long. Privacy Concerns in the Digital World. The Dialectic of Digital Culture, (2019). 47.
• Creswell. John Ward. Araştırma Deseni: Nitel, Nicel ve Karma Yöntem Yaklaşımları, 3. Baskı, Ankara: Eğiten Kitap. (2017).
• Eroğlu, Şahika. Dijital yaşamda mahremiyet (gizlilik) kavramı ve kişisel veriler: Hacettepe Üniversitesi bilgi ve belge yönetimi bölümü öğrencilerinin mahremiyet ve kişisel veri algılarının analizi. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 35/2, (2018). 130-153.
• Fischer‐Hübner, Simone. Privacy and security at risk in the global information society. Information Communication & Society, 1/4 (1998). 420-441.
• Fuchs, Christian. Sosyal medya: Eleştirel bir giriş. Notabene Yayınları. (2018).
• Han, Byung Chul. Şeffaflık Toplumu. İstanbul: Metis Yayınları. (2017).
• Kalaman, Sefer. Yeni medya ve dijital gözetim: Türkiye’deki sosyal medya kullanıcıları üzerine bir araştırma. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 26/2, (2019). 575-594.
• Marwick, Alice - boyd, Danah. Networked privacy: How teenagers negotiate context in social media. New media & society, 16/7, (2014). 1051-1067.
• Özdemir, Şebnem. Post-panoptikon çağı: Gözetimin dijitalleşmesi ve çevrimiçi kimliğin gizliliği üzerine bir analiz. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 20/3, (2020). 81-108.
• Prensky, Marc. Digital Natives, Digital Immigrants. On The Horizon, Mcb University Pres, 9/5, (2001). 1-6.
• Romansky, Radi P. - Noninska, Irina S. Challenges of the digital age for privacy and personal data protection. Mathematical Biosciences and Engineering, 17/5, (2020). 5288-5303.
• Solove, Daniel J. Understanding privacy. Harvard University Press. (2021).
• Tufekci, Zeynep. Algorithmic harms beyond Facebook and Google: Emergent challenges of computational agency. Colo. Tech. LJ, 13, 203. (2015).
• Türk, Gül Dilek. - Demirci, Esra. Sanal dünyada dönüşen mahremiyet algısı; Instagram örneği. In 1st International Academic Research Congress, (2016). 518-525. Westin, Alan. F. Privacy and Freedom. Atheneum. (1967). Yıldız Kakırman, Asiye Sosyal paylaşım sitelerinin dijital yerlilerin bilgi edinme ve mahremiyet anlayışına etkisi. Bilgi Dünyası, 13/2, (2012). 529-542.