The interaction between institutionalization, fraud audit, and internal control structure during the pandemic period: A study on BIST companies

Yıl 2023, , 83 - 94, 31.12.2023

Ipek Yaylali , Hasan Türedi

https://doi.org/10.47542/sauied.1257633

Öz

Aim: The aim is to determine whether there is a relationship between institutionalization, fraud audit, and internal control system in the effective execution of business activities, with a common understanding on the importance and functioning of these aspects,
both before and after the pandemic.

Method: The 482 companies to be included in the research scope were contacted through telephone and email to schedule appointments. A total of 435 companies responded positively to the appointment requests. Face-to-face interviews were conducted with top-level executives of businesses registered in the BIST index as part of the survey. The Cronbach's Alpha test was
employed to assess the reliability of the scales. The Kolmogorov-Smirnov test was conducted to evaluate the conformity of scale scores to normal distribution levels. The analyses in the study were evaluated using the SPSS 25.0 software package.

Findings: The study examined the status of businesses on a scale basis before and after the pandemic. The investigation revealed that fairness, responsibility, transparency, and accountability levels significantly decreased after the pandemic. The levels of Control
Environment, Risk Assessment, Control Activities, Information and Communication, and Monitoring showed a significant decrease after the pandemic compared to before. When examining the frequencies of fraud, it was observed that the encounter level with employee-based fraud did not show a significant change and remained at a similar level before and after the pandemic. The encounter level with corporate fraud, on the other hand, significantly increased after the pandemic. The research also indicated
that the encounter level with other types of fraud was significantly higher after the pandemic.

Result: The study revealed that there was a strong and positive relationship between corporate governance practices, fraud audit, and internal control structure before the pandemic. However, in businesses where corporate governance practices were not prevalent, the opposite was observed after the pandemic. This result highlights the necessity for both managers and employees to perceive and internalize the corporate governance mindset adequately for it to be more effective. The study identified disruptions in the level of compliance of businesses with institutionalization and internal control structures following the occurrence of the pandemic. As a result of these disruptions, it was observed that the compromised internal control structure and corporate governance played a significant role in the occurrence of fraud.

Anahtar Kelimeler

Pandemic, Corporate governance, Internal control, Fraud audit, Borsa İstanbul

Pandemi döneminde kurumsallaşma, hile denetimi ve iç kontrol yapısı arasındaki etkileşim: BİST şirketleri üzerine bir araştırma

Öz

Amaç: İşletme faaliyetlerinin etkin yürütülmesinde önemi ve işleyişi konularında ortak bir noktaya sahip olan kurumsallaşma, hile denetimi ve iç kontrol sistemi arasında pandemi öncesi ve sonrasında bir ilişkinin olup olmadığı tespit edilmesi amaçlanmıştır.

Yöntem: Araştırma kapsamına dahil edilecek olan 482 şirket ile telefon aracılığı ve e-posta üzerinden randevu sağlanmıştır. Randevu talebine olumlu geri dönüş yapan 435 şirket olmuştur. BİST endeksine kayıtlı olan işletmelerin üst düzey yöneticileri ile yüz yüze görüşülerek anket çalışması yapılmıştır. Ölçeklerin güvenirlilik değerlendirmeleri için Cronbach Alpha testi uygulanmıştır. Ölçek puanlarının normal dağılıma uygunluk düzeyleri için de Kolmogorov-Smirnov testi yapılmıştır. Çalışmada analizler SPSS 25.0 paket programı ile değerlendirilmiştir.

Bulgular: Çalışmada işletmelerin ölçekler bazında pandemi öncesi ve sonrasındaki durumları incelenmiştir. İncelemede; adillik, sorumluluk, şeffaflık ve hesap verebilirlik düzeylerinin pandemi sonrasında anlamlı seviyede azaldığı görülmüştür. Kontrol Ortamı, Risk Değerlendirme, Kontrol Faaliyetleri, Bilgi ve İletişim, İzleme düzeyinin pandemi sonrasında pandemi öncesine göre anlamlı seviyede azaldığı görülmüştür. Hilelerin görülme sıklıkları incelendiğinde; çalışan bazlı hile ile karşılaşma düzeyinin anlamlı ölçüde değişim göstermediği ve pandemi öncesi-sonrasında benzer seviyede olduğu görülmüştür. Kurumsal hile ile karşılaşma düzeyinin
anlamlı ölçüde pandemi sonrasında artış gösterdiği söylenebilir. Araştırmada diğer tipteki hile türleri ile karşılaşma düzeyi ise pandemi sonrasında anlamlı ölçüde daha yüksek seviyelerde gerçekleştiği görülmüştür.

Sonuç: Kurumsal yönetim uygulamalarının hile denetimi ile iç kontrol yapısı arasında pandemi öncesinde güçlü ve olumlu bir ilişki olduğu, fakat kurumsal yönetim uygulamalarının hâkim olmadığı işletmelerde pandemi sonrasında bu durumun tam tersi olduğu ortaya çıkmıştır. Bu sonuç, kurumsal yönetim anlayışının daha etkin olabilmesi için hem yöneticiler hem de çalışanlar tarafından yeterli düzeyde algılanması ve özümsenmesi gerekliliğini ortaya koymuştur. Pandeminin meydana gelmesiyle işletmelerin kurumsallaşma ve iç kontrol yapılarına uyum düzeylerinde aksaklıkların ortaya çıktığı tespit edilmiştir. Ortaya çıkan aksaklıklar sonucunda bozulan iç kontrol yapısı ve kurumsal yapının hilelerin ortaya çıkmasında önemli rol oynadığı gözlemlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kurumsal Yönetim, İç Kontrol, Hile Denetimi, Borsa İstanbul

Kaynakça

• Abdullah, W. W., Ismail, S. ve Jamaluddin, N. (2008). The impact of board composition, ownership and CEO duality on audit quality: The Malaysian evidence. Malaysian Accounting Review, 7(2), 17-28.
• Alawattegama, K. (2018). The impact of enterprise risk management on firm performance: Evidence from Sri Lankan banking and finance industry. International Journal of Business and Management, 13(1), 225-237.
• Al-Najjar, B. (2014). Corporate governance, tourism growth and firm performance: Evidence from publicly listed tourism firms in five middle eastern countries. Tourism Management, 42, 342-351.
• Baskıcı, Ç. (2015). Kurumsal yönetim uygulamalarında iç kontrol sisteminin önemi: Borsa İstanbul şirketleri üzerine bir araştırma. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 11(25), 163-180.
• Cadbury Report. (1992). The financial aspects of corporate governance. Burgess Science Press, Great Britain. http://www.ecgi.org/codes/code.php?code_id=132, Erişim Tarihi: 18.11.2009.
• COSO. (1992). (Committee of Sponsoring Organizations of the Treadway Commission). Internal control - integrated framework: Framework including executive summary september 1992. American Institute of Certified Public Accountants, USA.
• COSO. (2013). (Committee of Sponsoring Organizations of the Treadway Commission). Internal control - integrated framework: Executive summary. Guidance on Internal Control Over Financial Reporting. https://www.coso.org/Shared%20Documents/Framework-Executive Summary.pdf adresinden alındı
• Davies, A. (2006). Best practice in corporate governance building reputation and sustainable success (1th Edition). USA and UK: Gower Publishing Company. Doğan, S. ve Kayakıran, D. (2017). İşletmelerde hile denetiminin önemi. Maliye ve Finans Yazıları Dergisi, 108, 167-187.
• Drobetz, W., Schillhofer, A., ve Zimmermann, H. (2003). Corporate governance and firm performance: Evidence from Germany.http://www.wwz.unibas.ch/cofi/publications/papers/2003/05-03.pdf.
• Elbannan, M. A. (2009). Quality of internal control over financial reporting, corporate governance and credit ratings. International Journal of Disclosure and Governance, 6(2), 127-149.
• Ergin, H., Selimoğlu, K. S. ve Tolkun, A. (2016). KİT’lerde kurumsal yönetim etkinliğinin arttırılmasında iç kontrol ve iç denetim faaliyetlerinin rolü: Bir araştırma. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 49, 1-28.
• Guillet, B. D. ve Mattila, A. S. (2010). A descriptive examination of corporate governance in the hospitality industry. International Journal of Hospitality Management, 29, 677-684.
• Gündüz, Ç. (2018). İşletmelerde finansal tablo hileleri ve hile denetimi. Anka e-Dergi, 3(2), 12-24. Hatunoğlu, Z., Koca, N. ve Kıllı, M. (2012). İç kontrolün muhasebe sistemindeki hata ve hilelerin önlenmesindeki rolü üzerine bir alan çalışması. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(20), 169-189.
• Jarboui, S., Guetat, H. ve Boujelbene, Y. (2015). Evaluation of hotel performans and corporate governance mechanism: Emprical evidence from the Tunisian context. Journal of Tourism Management, 25, 30-37.
• Kanbur, A. (2010). İşletmelerde kurumsal yönetim uygulamalarının örgütsel değerler üzerindeki etkileri: İMKB kurumsal yönetim endeksinde yer alan işletmeler üzerine bir araştırma [Doktora Tezi]. İnönü Üniversitesi.
• Karamustafa, O., Varıcı, İ. ve Er, B. (2009). Kurumsal yönetim ve firma performansı: İMKB kurumsal yönetim endeksi kapsamındaki firmalar üzerinde bir uygulama. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17, 100-119.
• Karyağdı, G. N. (2019). KOBİ’lerde kurumsal yönetim ve iç denetimin uygulanmasının değerlendirilmesine yönelik bir çalışma: Malatya ili örneği. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(18), 319-343.
• Kaval, H. (2008). Uluslararası finansal raporlama standartları (IFRS/IAS) uygulama örnekleri ile muhasebe denetimi (3. Baskı). Gazi Kitabevi. Ankara.
• Kaygusuzoğlu, M. ve Şaşa, K. (2015). Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ndeki işletmelerde kurumsal yönetim KOBİ’ler üzerine bir uygulama. Adıyaman Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21, 968-1003.
• Kızılboğa, R. ve Özşahin, F. (2013). Etkin bir iç kontrol sisteminin iç denetim faaliyetine ve iç denetçilere katkısı. Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi, 6(2), 220-236.
• Kranacher, M. J., Riley, R. ve Wells, J. T. (2011). Forensic accounting and fraud examination. John Wiley&Sons Inc., New Jersey.
• Macey, J. ve O’Hara, M. (2000). The interactions of law, finance, and markets. Journal of Financial Intermediation, 9(2), 113-116.
• Pfister, J. A. (2009). Managing organizational culture for effective internal control: From practice to theory. Springer Physica-Verlag, Dordrecht.
• Polat, E. ve Güneş, R. (2019). Aile şirketlerinin kurumsallaşmasında iç kontrol sisteminin aracı etkisi: TRC3 bölgesi araştırması. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 11(21), 554-576.
• Sönmez, A. ve Toksoy, A. (2011). Kurumsal yönetim ilkelerinin Türkiye’deki aile işletmelerine uygulanabilirliği. Maliye Finans Yazıları Dergisi, 92, 51-90.
• Terzi, S. (2012). Hile ve usulsüzlüklerin tespitinde veri madenciliğinin kullanımı. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 54, 51-64.
• TÜSİAD. (2002). (Türk Sanayicileri ve İş Adamları Derneği). Kurumsal yönetim en iyi uygulama kodu: Yönetim kurulunun yapısı ve işleyişi. Yayın No. TÜSİADT/2002-12/336, İstanbul.https://www.tusiad.org/tr/yayinlar/raporlar/item/download/1775_a0ee99fa6cd348256296c7766bd9ec.
• Yaylalı, İ. ve Celayir, D. (2022). Hilenin işletme sürekliliğine etkisi. Sakarya Üniversitesi İşletme Enstitüsü Dergisi, 4(2), 69-75.
• Yetiş, Z. (2017). İç kontrol sisteminin işletme performansı üzerindeki etkisi: Otel işletmeleri örneği [Doktora Tezi]. Necmettin Erbakan Üniversitesi.