II. MAHMUD DÖNEMİ’NDE KURUMSAL STANDART SAĞLAMA ÇABALARINA BİR ÖRNEK: ORDUYA DAİR İKİ VESİKAYI ANLAMLANDIRMAK

Yıl 2021, Cilt: 31 Sayı: 1, 55 - 78, 29.06.2021

Mustafa Mesut Özekmekçi

Öz

II. Mahmud’un 1826 yılında Yeniçeri Ocağı’nı kanlı bir şekilde ortadan kaldırmasından sonra Avrupa’daki ordulara benzeyen yeni bir ordu kurduğu bilinmektedir. Kuruluş esnasında Asâkir-i Mansûre-i Muhammediye ismi verilen, zaman içerisinde adı ve sistemi değişikliklere uğrayarak devam eden bu ordunun Yeniçeri Ocağı’ndan farklı olarak talimli, zamanının harp usul ve tekniklerini benimseyerek savaşan bir kuvvet olması hedeflenmiştir. Nizam-ı Cedid ordusunun kanunnamesinden örnekle hazırlanan Asâkir-i Mansûre-i Muhammediye Kanunnamesi’nde ise yeni ordunun neden kurulduğu, düzeni ve idari yapısına dair açıklamalar yapılmıştır.
Bu çalışmada ilk etapta kanunnameden hareketle Mansûre ordusundaki terfi usullerine kısaca değinilmiştir. Ordunun ilk kuruluşundan sonra askerî hiyerarşi içinde yükselebilmek adına Osmanlı askerinin sahip olduğu yahut olması gereken vasıfların/standartların neler olduğu açıklanmaya çalışılmıştır. Son kertede ise kesin tarihlerini bilmemekle/belirleyememekle birlikte II. Mahmud Dönemi’ne ait olduğuna kanaat getirdiğimiz iki farklı vesika üzerinden yeni orduda oluşturulmaya başlanan/çabalanan terfi standartlarının neler olduğuna dair çıkarımlar yapılmıştır. Zikredeceğimiz ilk evrak onbaşılıktan binbaşılığa uzanan silsile içerisinde yer alan askerlerin sahip olması gereken vasıflara ve belirli rütbelerin terfi edebilmesi için hizmet etmesi gereken asgari süreye değinmektedir. İkinci belgemiz ise kısıtlı bir yetenek analizi olarak tasvir edilebilecek bir birlik/kadro defteridir. Bu defterin askerî bürokrasinin tuttuğu ilk sicil örneklerinden birisi olduğu ve terfilere dair hazırlandığı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Asâkir-i Mansûre-i Muhammediye, Asâkir-i Mansûre-i Muhammediye Kanunnamesi, Terfii, Kadro Defteri

An Example of Endeavor to Form a Corporate Standard During Mahmud II Era: Interpreting Two Documents about the Army

Öz

It is known that Mahmud II formed a new army similar to the armies in Europe after his bloody elimination of the Janissary Corps in 1826. This army, called Asâkir-i Mansûre-i Muhammadiye (Victorious Soldiers of Muhammed) which continued to change its name and system over time, was aimed to be a trained force that fought by adopting the warfare procedures and techniques of its time. In the Asâkir-i Mansûre-i Muhammadiye Law,inspired by Nizam-i Cedid Army law, why the new army was founded, its order and administrative structure were explained.
In this study, the promotion procedures in Mansûre Army were briefly mentioned in the first place. What the qualifications/standards that the Ottoman soldier had to have in order to promote within the military hierarchy after the first establishment of the army were discussed. Finally, although not knowing / determining the exact dates, inferences were made about the promotion standards that were formed for the new army, based on two different documents which we believe to be from Mahmud II era. The first document analyzed mentions what qualifications the soldiers with the ranks from corporal to major must have and what the minimum amount of time that certain ranks must serve is in order to be promoted. Our second document is a unit/staff book that can be portrayed as a limited talent analysis. It is thought that this book is one of the first examples of records held by the military bureaucracy and is prepared regarding promotions.

Anahtar Kelimeler

Asâkir-i Mansûre-i Muhammediye, Asâkir-i Mansûre-i Muhammediye Law, Promotion, Kadro Defteri, Asâkir-i Mansûre-i Muhammediye, Asâkir-i Mansûre-i Muhammediye Law, Promotion, Kadro Defteri

Kaynakça

• Ahmed Lûtfî Efendi, (1999). Vak’anüvîs Ahmed Lûtfî Efendi Tarihi, Yapı Kredi Yayınları, 2-3.
• Aksan, V, H. (2011). Kuşatılmış Bir İmparatorluk Osmanlı Harpleri 1700-1870. (Çev. Gül Çağalı Güven), Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Bâb-ı Seraskerî Defterleri (SRA.d), 4.Benzer, E. (2013). Takvim-i Vekayi’nin 1831-1834 Yılları Arası Transkripsiyonu. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Kilis 7 Aralık Üniversitesi, SBE, Kilis.
• Challaye, C, A. (2018). Kırım Savaşı Öncesinde Osmanlı Ordusu Organizasyon ve Savaş Gücü. (Çev. Ö. Yılmaz), Kronik Yayınları.
• Çadırcı, M. (2008). Tanzimat Sürecinde Türkiye’de Askerlik. (Der. Tülay Erçoşkun), İmge Kitapevi.
• Çağbayır, Y. (2017). Ötüken Osmanlı Türkçesi Sözlüğü. Ötüken.
• Çetinkaya, M, Özutku, H. (2012). Yönetsel Performansa Dayalı Yetkinlik Temelli Yaklaşım: Türk Otomotiv Sektöründe bir Araştırma. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 141-1, 142-161.
• Geçer, K, T. (2012). XIX. Yüzyılda Osmanlı Ordusunda Rütbe Terfi Uygulamaları ve 1870 Tarihli Terfi-i Rütbe Nizamnamesi. Askerî Tarih Araştırmaları Dergisi, 19, 1-42.
• Hatt-ı Hümayun (HAT): 1653-26; 296-17636, 316-18565, 307-18150, 301-17903, 310-18324, 305-18037, 307-18148, 315-18539, 317-18673, 302-17943, 308-18215, 312-18457, 316-18573, 1644-4, 306-18106, 307-18652, 306- 18102, 308-18205, 316-18584.
• Keleş, H. (2016). Asâkir-i Mansûre-i Muhammediye Kanunnamesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 14-1, 227-240.
• Koç, Y, Yeşil, F. (2012). Nizam-ı Cedid Kanunları (1791-1800). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Mıhçıoğlu, C. (1957). Türkiye’de Liyakate Göre Terfi Meselesi. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 12-3, 90-95.
• Moreau, O. (2010). Reformlar Çağında Osmanlı İmparatorluğu Askerî “Yeni Düzen”in İnsanları ve Fikirleri 1826-1914. (Çev. I Ergüden), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Özcan, A. (1991). Asâkir-i Mansûre-i Muhammediye. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 3, 457-458.
• Satılmış, Yunus. (2016). II. Abdülhamid Döneminde Mektepten Cepheye Osmanlı Piyade Zabiti (1876-1909). (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Ankara.
• Sunar, M, M. (2016). Arş İleri Asakir-i Mansûre Ordusunda Teşkilat, Talim ve Talimnameler, Okur Kitaplığı.
• Şirin, V. (2002). Asâkir-i Mansûre-i Muhammediyye Ordusu ve Seraskerlik, Tarih ve Tabiat Vakfı Yayınları.
• T.C. Genelkurmay Harp Tarihi Daire Başkanlığı Harp Tarihi Yayınları (1978). Seri No:2, Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi, III, 5. Kısım (1793-1908).
• Topkapı Sarayı Müze Arşivi Evrakı (TS.MA.e): 538-12; 557.31, 65-2, 65-4.
• Uyar, M. ve Erickson, E, J. (2017). Osmanlı Askerî Tarihi. İş Bankası Kültür Yayınları.
• Yeşil, F. (2016). İhtilaller Çağında Osmanlı Ordusu Osmanlı İmparatorluğu’nda Sosyoekonomik ve Sosyopolitik Değişim Üzerine Bir İnceleme (1793- 1826). Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Yıldırım, O. (2019). Yakınçağ Tarihi Kaynağı Olarak Osmanlı Ordusunda Bir Miralayın Doğu Anadolu Hatıraları İshak Paşazade Tayfur Beyin Tuhfe-i Harbiyye Min Havadis-i Şarkıyye adlı Eserinin Transkripsiyonu, Tahlili ve Değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Ankara.
• Yıldız, G. (2009). Neferin Adı Yok Askerliğe Geçiş Sürecinde Osmanlı Devleti’nde Siyaset, Ordu ve Toplum (1826-1839). Kitabevi.