İkinci Dünya Savaşı’nda Türkiye Topraklarına ve Karasularına İniş Yapan/Düşen Yabancı Ülkelere Ait Uçaklar

Yıl 2024, Cilt: 34 Sayı: 1, 47 - 68, 28.06.2024

Hakan Kutlu

https://doi.org/10.54078/savsad.1348688

Öz

Türkiye İkinci Dünya Savaşı’na dâhil olmasa da, en çatışmalı bölgelere olan yakınlığı nedeniyle savaşın etkilerini sürekli hissetmiştir. Hava savunma imkânlarının yeterli olmaması, uçak sayısının savaşan devletlerle boy ölçüşemeyecek düzeyde olması ve sınırların genişliği birçok kez hava sahası ihlaline maruz kalmasına neden olmuştur. Hava sahası ihlallerinin yanı sıra, yanlışlıkla ateş açma ve bombalama, beyanname atma, mecburi iniş yapma ile uçağın düşerek imha olması gibi olaylar da çok sayıda yaşanmıştır. Mecburi iniş yapan uçaklar ve personeli gözaltına alınmış, uçaklardan sağlam olanlar hava üslerine taşınmış, hasarlı olanlar ise yedek parça olarak kullanılmıştır. Savaşın safhaları yıllar içerisinde değiştikçe ülkeye iniş yapan veya düşen uçakların milliyetleri, sayıları ve iniş yaptıkları yerler değişiklik göstermiştir. Bu çalışmada Türkiye topraklarına ve kara sularına zorunlu iniş yapan uçaklar, yıl ve ülke bazında gruplandırarak iniş yerleri ile bunlar arasındaki bağlantı hakkında bilgiler arşiv belgeleri, dönem gazeteleri ve diğer kaynaklar ışığında değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

II. Dünya Savaşı, Türkiye, uçak, hava savunma, enterne, mihver

Foreign Planes Landing/Falling in Turkish Lands and Territorial Waters in the Second World War

Öz

Although Turkey was not involved in the Second World War, it constantly felt the effects of the war due to its proximity to the most conflicted areas. Inadequate air defense facilities, the number of aircraft that cannot compete with the warring states and the width of the borders have caused it to be exposed to airspace violations many times. In addition to airspace violations, many incidents such as accidental firing and bombing, issuing declarations, forced landing, and destruction of the aircraft by crashing were also experienced. Planes that made a forced landing and their personnel were taken into custody, the intact ones were transported to the air bases, and the damaged ones were used as spare parts. As the phases of the war changed over the years, the planes that landed or crashed in the country; Their nationalities, numbers and places of descent varied. In this study, the planes that make a forced landing on Turkish territory and territorial waters will be grouped on the basis of year and country, and the information about the landing places and the connection between them will be evaluated in the light of archival documents, newspapers of the period and other sources.

Anahtar Kelimeler

World War II, Turkey, aircraft, air defense, custody, axis

Kaynakça

• Arşiv Kaynaklar
• Devlet Arşivleri Başkanlığı, Cumhuriyet Arşivi, Fon Kodu/Yer Numarası
• BCA, 30.10.0.0/59.402.30.
• BCA, 30.10.0.0/59.402.5.
• BCA, 30.10.0.0/59.402.7.
• BCA, 30.10.0.0/59.402.3.
• BCA, 30.10.0.0/59.402.4.
• BCA, 30.10.0.0/59.402.12.
• BCA, 30.10.0.0/59.402.13.
• BCA, 30.10.0.0/59.402.14.
• BCA, 30.10.0.0/59.402.24.
• BCA, 30.10.0.0/59.402.1.
• BCA, 30.10.0.0/59.402.29.
• BCA, 30.10.0.0/59.402.28.
• BCA, 30.10.0.0/59.402.25.
• BCA, 30-10-0-0/61.410.14.
• BCA, 30.10.0.0/61.410.9.
• BCA, 30.10.0.0/55.368.3.
• BCA, 30.10.0.0/55.368.8.
• BCA, 30.10.0.0/55.368.20.
• BCA, 30.10.0.0/51.334.12.
• BCA, 530.10.0.0/51.334.17.
• BCA, 30.10.0.0/51.334.18.
• BCA, 30.10.0.0/51.334.20.
• BCA, 30.10.0.0/51.334.23.
• BCA, 30.10.0.0/51.334.14.
• BCA, 30.10.0.0/64.427.48.
• BCA, 30.10.0.0/239.610.26.
• BCA, 30.18.1.2/93.101.13.
• BCA, 30.18.1.2/93.130.2.
• BCA, 30.10.0.0/55.364.11.
• BCA, 30.10.0.0/265.789.3.
• BCA, 30.10.0.0/51.333.33.
• BCA, 30.10.0.0/51.333.19.
• BCA, 30.10.0.0/156.100.8.
• BCA, 30.10.0.0/55.367.7.
• BCA, 30.10.0.0/248.679.4.
• BCA, 30.10.0.0/243.645.12.
• Millî Savunma Bakanlığı Arşiv ve Askerî Tarih Daire Başkanlığı Arşivi, II. Cihan Harbi Kataloğu Kutu-Gömlek-Belge.
• ATASE Arşivi, II. Cihan Harbi Kataloğu, 1.022.1; 1.022.2.
• Emniyet Genel Müdürlüğü Arşivi, Katalog Numarası/Klasör Numarası
• EGMA, 71872/109.
• EGMA, 71872/118.
• EGMA, 71872/103.
• EGMA, 71872/116.
• EGMA, 71872/104.
• EGMA, 71872/83.
• EGMA, 71872/29.
• EGMA, 71872/26.
• EGMA, 71872/24.
• EGMA, 71872/25.
• EGMA, 71872/37.
• EGMA, 71872/39.
• ASN. 10.03.2023 tarihinde https://aviation-safety.net/database/record.php?id=19431101-4 adresinden erişilmiştir.
• ASN. 10.03.2023 tarihinde https://aviation-safety.net/database/record.php?id=19431116-2 adresinden erişilmiştir.
• Süreli Yayınlar
• Ayın Tarihi. (1944, Ağustos). 129.
• Ayın Tarihi. (1944, Mayıs). 126.
• Ayın Tarihi. (1940, Eylül). 82.
• Ayın Tarihi. (1941, Temmuz). 92.
• Ulus.
• Akşam.
• Son posta.
• Cumhuriyet.
• Yeni Sabah.
• Tan.
• Vatan.
• Tasviri Efkâr.
• En Son Havadis.
• Muğla’da Halk.
• Telif Eserler
• Berkman, M. M., & Tülbentçi, F. F. (1945). İkinci Cihan Harbi kronolojisi (Cilt IV). Başbakanlık Basın ve Yayın Umum Müdürlüğü Yayınları.
• Berkman, M. M., & Tülbentçi, F. F. (1946). İkinci Cihan Harbi kronolojisi (Cilt V). Başbakanlık Basın ve Yayın Umum Müdürlüğü Yayınları.
• Cebecioğlu, G. (1998). İkinci Dünya Savaşı ve Türk Silâhlı Kuvvetleri. Altıncı askerî tarih semineri bildirileri (Cilt 1). Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları.
• Hurley, A. F., & Ehrhart, R. C. (1986). Hava gücü ve savaş (M. Erdoğan, Çev.). Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları.
• Jacobsen, H. A. (1989). 1939-1945 kronoloji ve belgelerle İkinci Dünya Savaşı. Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları.
• Kline, S. (2002). Türk havacılık kronolojisi (1. Baskı). Dönence Basım ve Yayım.
• Tekeli İ., & İlkin S. (2018). İkinci Dünya Savaşı Türkiyesi (Cilt 1; 3. Baskı). İletişim Yayıncılık.
• Uçarol, R. (1998). İkinci Dünya Savaşı, Misak-ı Millî ve Türkiye’nin savaşa girmemek için direnişi. Altıncı askerî tarih semineri bildirileri (Cilt 1). Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları.
• Uzman N. (2018). Türkiye’nin mülteci ve muhacir politikaları (1923-1947). Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.