Turkish War of Independence Memorial and Museum Ships

Yıl 2024, Cilt: 34 Sayı: 1, 25 - 33, 28.06.2024

Veysel Özbey

https://doi.org/10.54078/savsad.1375938

Öz

After the First World War, the people started an important defense in order to defend the Turkish lands that started to be occupied. In Anatolia, which was surrounded by the occupation forces in the west, east and south and all roads were kept, only the Black Sea remained as the lifeblood of transportation. Naval vessels of the Ottoman Empire, whose navy was interned, were imprisoned in the Golden Horn. The Turkish resistance movement has succeeded in creating a small-scale naval force by combining military ships smuggled from occupied Istanbul, seized and volunteer civilian vessels, and captured foreign-flagged ships. In this way, the movement succeeded in continuing its shipment activities to the land fronts via the Black Sea without interruption. In order to commemorate this difficult process experienced during the years of the National Struggle in the 21st century, the Turkish nation has protected some of the ships that served in the Turkish War of Independence as a cultural heritage and opened them to visit as a museum. Within the scope of the study, the memorial and museum ships of the Turkish War of Independence that are preserved as a part of the national identity and collective memory were examined, and their numerical competencies in the fleet of marine vessels serving the National Struggle were discussed. It was concluded that there are more thematic ships worth protecting.

Anahtar Kelimeler

History of art, architectural conservation and restoration, memorial ship, Turkish National Struggle, museology, collective memory

Türk Kurtuluş Savaşı Anıt ve Müze Gemileri

Öz

Birinci Dünya Savaşı’nın ardından işgal edilmeye başlayan Türk topraklarını savunmak adına halk önemli bir savunma başlatmış, batısı, doğusu, güneyi işgal güçleri ile çevrilen ve tüm yolları tutulan Anadolu’da ulaşımın can damarı olarak yalnızca Karadeniz kalmıştır. Donanması enterne edilen Osmanlı Devleti’nin deniz araçları Haliç’e hapsedilmiştir. Türk direniş hareketi, işgal altındaki İstanbul’dan kaçırılan askerî gemilere, el konulan ve gönüllü sivil deniz araçları ve ele geçirilen yabancı bandıralı askerî ve sivil gemileri de ekleyerek ufak çaplı bir deniz kuvveti oluşturmayı başarmıştır. Bu sayede hareket, karadaki cephelere Karadeniz üzerinden Rusya limanlarından gelen Rus ve Alman yardımlarının Anadolu’ya ulaştırılmasını, Anadolu içerisindeki ulaşımı ve Doğu Cephesi’nden Batı Cephesi’ne sevkiyat faaliyetlerini aksatmadan sürdürmeyi başarmıştır. Türk ulusu, 21. yüzyılda Millî Mücadele yıllarında yaşanan bu zorlu süreci yâd etmek üzere Türk Kurtuluş Savaşı’nda hizmet vermiş olan gemilerden bir bölümünü birer kültürel miras olarak koruma altına alarak müze işlevi ile ziyarete açmıştır. Çalışma kapsamında, Türk Kurtuluş Savaşı’na dair ulusal kimlik ve kolektif hafızanın birer parçası olarak hizmet veren anıt ve müze gemiler incelenmiş, Millî Mücadele’ye hizmet veren deniz araçları filosu içerisindeki sayısal yeterlilikleri sorgulanmıştır. Yaşatılmaya değer daha fazla sayıda tematik gemi olduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sanat tarihi, mimarî koruma ve restorasyon, anıt gemi, Türk Millî Mücadelesi, müzecilik, kolektif hafıza

Kaynakça

• Arıker, S. (2019). Çanakkale cephesi’nde Osmanlı donanmasının faaliyetleri. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 96, 489-503.
• Büyüktuğrul, A. (1973). Osmanlı deniz harp tarihi (Cilt 4). T.C. Deniz Basımevi.
• Esin, G. (2017, 04 Aralık). 13 Kasım 1918. Kartal İstimbotu’nun güvertesinden bir haykırış: Geldikleri gibi giderler. Marine Deal News, 22 Aralık 2023 tarihinde https://www.marinedealnews.com/13-kasim-1918-kartal-istimbotunun-guvertesinden-bir-haykiris-geldikleri-gibi-giderler/ adresinden erişilmiştir.
• Gürdeniz, C. (2017, 27 Temmuz). Milli Mücadele Kartal istimbotunda başladı. Yacht Türkiye. 22 Aralık 2023 tarihinde https://www.yachtturkiye.com/yazarlar/cem-gurdeniz/milli-mucadele-kartal-istimbotunda-basladi.html adresinden erişilmiştir.
• Hergüner, M. (1992). Kurtuluş Savaşı’nda denizciliğimiz. Türkiye Denizciler Sendikası.
• Işın, M. (1946). İstiklal Harbi deniz cephesi. T.C. Deniz Basımevi.
• Karadoğan, U. C. (2011). Milli Mücadele yıllarında Türk bahriyesinin durumu ve faaliyetleri. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 27(81), 603-649.
• Karakaş, G. (2022, 19 Ağustos). Milli Mücadele’nin 4. anıt gemisi Rusumat 4. Milliyet. 09 Eylül 2023 tarihinde https://www.milliyet.com.tr/gundem/milli-mucadelenin-4-anit-gemisi-rusumat-4-6809533 adresinden erişilmiştir.
• Konyar, H. (2012). 19 Mayıs 1919, Bandırma Vapuru ve Atatürk’ün şehri Samsun. Müze Dergisi, 5, 6-13.
• Metel, R. (1996). Atatürk ve donanma. T.C. Deniz Basımevi.
• Müderrisoğlu, A. (1995). Vahdettin'in Kurtuluş Savaşını başlatması için Mustafa Kemal Paşa'ya 400.000 altın ve 400.000 kağıt lira verdiği gerçek dışı bir iddiadır. Atatürk Yolu Dergisi, 4(15), 291-303.
• Mütercimler, E. (1989). Millî Mücadele’nin kahraman gemisi Alemdar. Türkiye Denizciler Sendikası.
• The Golden Hinde. (2023). National Historic Ship. 21 Aralık 2023 tarihinde https://www.nationalhistoricships.org.uk/page/golden-hinde-london adresinden erişilmiştir.
• Nutku, E. (1962). Anadolu’ya sevkiyat. Yakın Tarihimiz, 2(26), 411.
• Samsun İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü. (2021). Bandırma Gemi Müzesi. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. 22 Aralık 2023 tarihinde https://samsun.ktb.gov.tr/TR-362756/bandirma-gemi-muzesi.html adresinden erişilmiştir.
• Soyak, H. R. (2006). Atatürk’ten Hatıralar (3. Baskı). Yapı Kredi Yayınları.
• Tarakçı, N. (2015, Kasım). Kurtuluş Savaşı önce Karadeniz’de kazanıldı. 13 Eylül 2023 tarihinde https://tasam.org adresinden erişilmiştir.
• T.C. Deniz Kuvvetleri Komutanlığı. (2003). İstiklal Harbinde bahriyemiz (S. Polat, F. Atabey & A. Özdemir, Haz.). Merkez Daire Başkanlığı Basımevi.
• T.C. Genelkurmay Başkanlığı Harp Tarihi Dairesi. (1964). Türk İstiklal Harbi: Deniz cephesi ve hava harekâtı (Cilt V). T.C. Genelkurmay Basımevi.
• T.C. İstanbul Valiliği. (2019, 06 Ekim). Milli Mücadelenin denizdeki sembolü: Kartal İstimbotu. 22 Aralık 2023 tarihinde http://www.istanbul.gov.tr/milli-mucadelenin-denizdeki-sembolu-kartal-istimbotu adresinden erişilmiştir.
• T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. (2021, 25 Şubat). Bandırma Gemi Müzesi. Türkiye Kültür Portalı. 22 Aralık 2023 tarihinde https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/samsun/gezilecekyer/bandirma-gemi-muzesi adresinden erişilmiştir.
• T.C. Samsun Valiliği. (2022, 19 Mayıs). Bandırma Vapuru tarihçesi ve Bandırma Gemi Müze. 28 Temmuz 2023 http://www.samsun.gov.tr/bandirma-vapuru-tarihcesi-ve-bandirma-gemi-muze adresinden erişilmiştir.
• T.C. Samsun Valiliği. (2023). Bandırma Vapuru. 22 Aralık 2023 tarihinde http://samsun.gov.tr/bandirma-vapuru adresinden erişilmiştir.
• TMMOB Gemi Mühendisleri Odası. (2021, 23 Ocak). Tarihi Kartal İstimbotu böyle restore edildi... [Belgesel]. 03 Eylül 2023 tarihinde https://www.youtube.com/watch?v=7Op3IroiOsM adresinden erişilmiştir.
• Türk Deniz Medya. (2023, 14 Kasım). Kartal İstimbotu'nun öyküsünü konu alan 'Merküt' filminin lansmanı yapıldı. 22 Aralık 2023 tarihinde https://turkdeniz.com/kartal-istimbotunun-oykusunu-konu-alan-merkut-filminin-lansmani-yapildi adresinden erişilmiştir.
• Ünal, M. S. (2022). Türk İstiklal Harbinde Karadeniz. Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 157-182.