Developments In The Turkish Land Forces During The Republican Period (1923-1960)

Yıl 2024, Cilt: 34 Sayı: 2, 137 - 152, 19.12.2024

Ercan Kostak

https://doi.org/10.54078/savsad.1448760

Öz

Reform movements in the land army started with the artillery class in the 1700s and during the reign of III. Selim, a new army called Nizam-ı Cedid was established, reform movements accelerated and during the reign of II. Mahmud, the Janissary Corps was completely abolished and a new army was established under the name of Asakir-i Mansurae-i Muhammediye and this army was reorganized, equipped and trained. Not only the army organization but also the central organization and headquarters structure of the army has been changed. Advisors for the land army were brought from Germany and military students were sent to some countries. In 1834, the Military Academy was established according to the example of the French Military Academy. Following the defeat in the 1877-78 Ottoman-Russian War during the reign of II. Abdulhamid, the army was completely reformed according to the German school, as a result of the request for help from Germany. Germany sent a reform committee under the chairmanship of Colonel Kehler in 1882 and a year later, Von Der Goltz came to reform the military schools. In the same period, the land army was equipped with Mauser rifles. The Ottoman army lost territory by suffering defeats in the Tripoli and Balkan Wars. Following the defeat in the Balkan War, Germany was asked for help again during the Second Constitutional Monarchy, and this time a large delegation was sent. However, before they could develop reform activities, the First World War broke out. The Ottoman army fought on many fronts in the First World War and achieved great success in the Çanakkale sea and land battles At the end of the war, the Ottoman Empire signed the Armistice of Mudros, , which carried heavy obligations. The Land Forces were reorganized after the proclamation of the Republic. This organization created the infrastructure of today's Land Forces. Supply plans have been put into effect in order to meet the weapons and material needs of the Land Forces. The Second World War took place between 1939 and 1945. Despite the pressures of the parties, Türkiye managed to stay out of the war by following a policy of balance. After the war, Turkey received military aid from the USA with the contributions of Truman and Marshall and modern weapons, materials and equipment were provided to the Land Forces. With the Law on Force Commands that came into force in 1949, the organization of the Land Forces, which was an independent command, was reorganized and almost all classes were equipped with new weapons and materials at NATO standards. The most important event that contributed to the change of the Land Forces in the period between 1950 and 1960 was Turkey's entry into NATO.

Anahtar Kelimeler

Military aid, army, tank, artillery, armoured unit

Cumhuriyet Döneminde Türk Kara Kuvvetlerinde Yaşanan Gelişmeler (1923-1960)

Öz

Kara ordusunda ıslahat hareketleri 1700’lerde topçu sınıfı ile başlamış, III. Selim döneminde Nizam-ı Cedid adında yeni bir ordu kurulmuş, ıslahat hareketleri hızlanmış, II. Mahmut döneminde Yeniçeri Ocağı tamamen kaldırılarak Asakir-i Mansurae-i Muhammediye adıyla yeni bir ordu kurulmuş, bu ordu yeniden teşkilatlandırılmış, teçhizatlandırılmış ve eğitilmiştir. Sadece ordu teşkilatı değil ordunun merkez teşkilatı ve karargâh yapılanması da değiştirilmiştir. Almanya’dan kara ordusu için danışmanlar getirilip bazı ülkelere askerî öğrenciler gönderilmiştir. 1834 yılında ise Fransız Harp Okulu örneğine göre Kara Harp Okulu kurulmuştur. II. Abdülhamit döneminde gerçekleşen 1877-78 Osmanlı-Rus Harbi’nde alınan yenilgi üzerine Almanya’dan yardım talebi sonucunda ordunun tamamen Alman ekolüne göre ıslah edilmesi sağlanmıştır. Almanya 1882 yılında Albay Kehler başkanlığında bir ıslahat heyeti göndermiş, bir yıl sonra da askerî okulların ıslahı için Von Der Goltz gelmiştir. Aynı dönemde kara ordusu mavzer tüfekleri ile donatılmıştır. Osmanlı ordusu, Trablusgarp ve Balkan Savaşları’nda yenilgiler alarak toprak kaybetmiştir. Balkan Savaşı’nda alınan yenilgi üzerine İkinci Meşrutiyet döneminde Almanya’dan yeniden yardım istenmiş ve bu defa geniş bir heyet gönderilmiştir. Ancak bunlar ıslahat faaliyetlerini geliştiremeden Birinci Dünya Savaşı çıkmıştır. Osmanlı ordusu, Birinci Dünya Savaşı’nda birçok cephede savaşmış, Çanakkale deniz ve kara savaşlarında büyük başarılar kazanmıştır. Osmanlı İmparatorluğu, savaşın sonunda ağır yükümlülükler taşıyan Mondros Mütarekesi’ni imzalamıştır. Kara Kuvvetleri, cumhuriyetin ilanının ardından yeniden teşkilatlanmıştır. Bu teşkilat, günümüzün Kara Kuvvetlerinin altyapısını oluşturmuştur. Kara Kuvvetlerinin silah ve malzeme ihtiyaçlarının giderilmesi amacıyla ikmal planları yürürlüğe girmiştir. 1939-1945 yılları arasında İkinci Dünya Savaşı yaşanmıştır. Türkiye, tarafların baskılarına rağmen denge siyaseti izleyerek savaşın dışında kalmayı başarmıştır. Savaşın ardından Türkiye, Truman ve Marshall’ın katkılarıyla ABD’den askerî yardım almış, Kara Kuvvetlerine modern silah, malzeme ve teçhizat temin edilmiştir. 1949 yılında yürürlüğe giren Kuvvet Komutanlıkları Kanunu ile müstakil komutanlık olan Kara Kuvvetlerinin teşkilatı yeniden düzenlenerek, sınıfların tamamı hemen hemen NATO standartlarında yeni silah ve malzeme ile teçhiz edilmiştir. 1950-1960 yılları arası dönemde, Kara Kuvvetlerinin değişimine katkı sağlayan en önemli olay, Türkiye’nin NATO’ya girmesi olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Askerî yardım, ordu, zırhlı birlik, tank, top

Kaynakça

• 1’inci Ordu Komutanlığı Tarihçesi. (2009). Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü.
• Akad, M. T. (2011). Modern savaşın temel kavramları. Kitap Yayınevi.
• Akkaya, E. (2006). Türk ordusu’ndaki stratejik ve doktriner değişiklikler (1923-1960) (Yayın No. 191223) [Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Aris, H. (2001). Türk Kara Kuvvetleri Komutanlığı. Mönch Türkiye Yayıncılık.
• Armaoğlu, F. (1991). Belgelerle Türk Amerikan münasebetleri. Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Armaoğlu, F. (2010). 20. yüzyıl siyasi tarihi. Alkım Yayınevi.
• Armaoğlu, F. (2019). 20. yüzyıl siyasi tarihi, 1914-1995 (26. Baskı). Kronik Kitap.
• Atalan, S. (2012). Modern kara sistemleri. Dünya askerî teknolojiler ansiklopedisi (s. 278).
• Atatürk’ün Doğumunun 100. Yılında Türk Silahlı Kuvvetleri. (1982). Harita Genel Müdürlüğü Yayını.
• Aybars, E. (1990). Türkiye Cumhuriyeti tarihi (2. Baskı). Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Ayın Tarihi. (1947, Eylül). No: 166. 122-127.
• Ayın Tarihi. (1948, Ocak). No: 170. 91.
• Ayın, F. (1994). Osmanlı Devleti’nde Tanzimat’tan sonra asker alma kanunları (1839-1914). Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları.
• Bengil, V. (1955, Şubat). Amerikan yardımı. Siyasi İlimler Mecmuası, XXIV (287), 196-400.
• Beşirli, M. (2004). II. Abdülhamid döneminde Osmanlı ordusunda Alman silahları. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, I (16), 121-138.
• Cebecioğlu, G. (1998). 2. Dünya Savaşı ve Türk Silahlı Kuvvetleri. Altıncı Askerî Tarih Semineri Bildirileri (20-22 Ekim 1997) (322-380). Genelkurmay Yayınları.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Cumhuriyeti Arşivi. (BCA). 30.18.1.2/70.96.1.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Cumhuriyeti Arşivi. (BCA). 30.18.1.2/71.3.4.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Cumhuriyeti Arşivi. (BCA). 30.18.1.2/102.57.11.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Cumhuriyeti Arşivi. (BCA). 30.18.1.2/110.21.7.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Cumhuriyeti Arşivi. (BCA). 30.18.1.2/117.53.11.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Cumhuriyeti Arşivi. (BCA). 30.18.1.2/122.37.13.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Cumhuriyeti Arşivi. (BCA). 30.10.0.0/46.297.51.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Cumhuriyeti Arşivi. (BCA). 30.1.0.0/57.347.2.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Cumhuriyeti Arşivi. (BCA). 30.18.1.2/134.117.16.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Cumhuriyeti Arşivi. (BCA). 30.18.1.2/137.83.16.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Cumhuriyeti Arşivi. (BCA). 30.1.0.0/58.353.4.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Cumhuriyeti Arşivi. (BCA). 30.1.0.0/88.553.2.
• Cumhuriyet. (1947, 22 Mayıs). Yardım Tasarısı. 1.
• Cumhuriyet. (1948, 6 Ekim). 1.
• Cumhuriyet. (1949, 10 Eylül). 1.
• Cumhuriyet. (1995, 2 Kasım). 1.
• Cumhuriyet’in 100. Yılında Millî Savunma Bakanlığı. (2023). Arşiv ve Askerî Tarih Daire Başkanlığı Yayınları.
• Cumhuriyetin 50’inci Yıl Dönümünde Türk Silahlı Kuvvetleri. (1973). MSB Yayını.
• Cumhuriyetin 60’ıncı Yılında Türk Silahlı Kuvvetleri. (1984). Genelkurmay Basımevi.
• Cumhuriyetin 70’inci Yıl Dönümünde Türk Silahlı Kuvvetleri (1923-1993). (1994). Genelkurmay Basımevi.
• Çelik, S. (2023, Haziran). Tarihsel süreç içerisinde Türkiye’de NATO şüpheciliği. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi, XIII (25), 95-115.
• Çetin, S. (2014). İkinci Dünya Savaşı’nda Türk ordusu: Aktif tarafsızlık siyaseti çerçevesinde askerî hazırlıklar (Yayın No. 385669) [Doktora tezi, Ankara Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Çifci, E. (2022). Türk Kara Kuvvetleri teşkilat vedDoktrininde yabancı kaynaklı yeniden yapılandırma projeleri ve sonuçları (1880-1960) (Yayın No. 738715) [Doktora tezi, İstanbul Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Danişmend, İ. H. (1972). İzahlı Osmanlı tarihi kronolojisi (Cilt IV). Türkiye Yayınevi.
• Düstur. (1959). 3. Tertip (Cilt XL), 93/ Başvekalet Devlet Matbaası.
• Engin, T. (2007). Türk ordusunda zırhlı birlikler (Yayın No. 214313) [Yüksek lisans tezi, Kırıkkale Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Erendil, M. (1988). Topçuluk tarihi. Genelkurmay Başkanlığı Yayınları.
• Erendor, M. (2015). Ötüken’den Ankara’ya Türk ordusu tarihi. Bilgeoğuz Yayınları.
• Gökdemir, T. (2016). Türk kara ordusunun lojistik tarihi (1. Baskı). Orient Yayınları.
• Gülen, N. (2001). Şanlı bahriye: Türk bahriyesinin iki yüz yıllık şanlı tarihçesi 1773-1973. Kastaş Yayınları.
• Gürkan, İ. (1967). Tank ve tankçılık 50 yaşında. Kara Kuvvetleri Komutanlığı Yayını.
• Güvenç, S. (2015). NATO’nun evrimi ve Türkiye’nin transatlantik güvenliğe katkıları. Uluslararası İlişkiler Dergisi, XII (45), 101-119.
• Hün, İ. (1952). Osmanlı ordusunda Genelkurmayın ne suretle teşekkül ettiği ve geçirdiği safhalar. Genelkurmay Başkanlığı İstanbul Basımevi.
• İlhan, M. (2015). 2. Dünya Savaşı’nda ve dünya siyasetinde önemli bir kilometre taşı: Yalta Konferansı ve Türkiye’ye yansımaları. Ofis Yayın Matbaacılık.
• İstihkâm sınıfının tarihçesi. (2005). İstihkâm Okul ve Eğitim Merkez Komutanlığı Basımevi.
• Kanat, Ş., & Oğuş, Ş. (1996). Türk Kara Kuvvetleri tarihi. Kara Kuvvetleri Komutanlığı Yayını.
• Kara Harp Okulu Tarihçesi. (1973). Harp Okulu Basımevi.
• Karabekir, K. (2001). Tarih boyunca Türk-Alman ilişkileri. Emre Yayınları.
• Korkmaz, E. (2023). Truman Doktrini ve Marshall Planı’nın Türk askerî havacılığı boyutuyla değerlendirilmesi. Bengi Dünya Yörük-Türkmen Araştırmaları Dergisi, (1), 1-34. https://doi.org/10.58646/bengi.1201955
• Kostak, E. (2016). Mustafa Kemal ATATÜRK’ün Cumhurbaşkanı olarak katıldığı askerî manevralar (Yayın No. 432655) [Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Kostak, E. (2022). İkinci Dünya Savaşı’nın ardından ABD’nin Türkiye’ye yönelik başlattığı askerî yardımlara Truman Doktrini ve Marshall Planı’nın etkisi. Atatürk Dergisi, XI (1), 9-23.
• Kostak, E. (2023). Soğuk Savaş döneminde Türkiye’nin askerî teknoloji kaynakları (1946-1990). Paradigma Akademi Yayınları.
• McGhee, G. (1992). ABD-Türkiye-NATO-Ortadoğu. (B. Çorakçı, Çev.). Bilgi Yayınevi (1990).
• Milliyet. (1950, 11 Eylül). 1.
• MSB Arşiv ve Askerî Tarih Daire Başkanlığı (ATASE) Arşivi, İkinci Dünya Harbi Kataloğu. (İDH). 6.074.1.
• MSB Arşiv ve Askerî Tarih Daire Başkanlığı (ATASE) Arşivi, İkinci Dünya Harbi Kataloğu. (İDH). 2.015.4.
• MSB Arşiv ve Askerî Tarih Daire Başkanlığı (ATASE) Arşivi, İkinci Dünya Harbi Kataloğu. (İDH). 2.089.1.
• MSB Arşiv ve Askerî Tarih Daire Başkanlığı (ATASE) Arşivi, İkinci Dünya Harbi Kataloğu. (İDH). 2.041.1.
• MSB Arşiv ve Askerî Tarih Daire Başkanlığı (ATASE) Arşivi, İkinci Dünya Harbi Kataloğu. (İDH). 2.038.1-2.
• MSB Arşiv ve Askerî Tarih Daire Başkanlığı (ATASE) Arşivi, İkinci Dünya Harbi Kataloğu. (İDH). 2.038.3.
• MSB Arşiv ve Askerî Tarih Daire Başkanlığı (ATASE) Arşivi, İkinci Dünya Harbi Kataloğu. (İDH). 2.038.4.
• Nadi, Nadir. (1947, 24 Mayıs). Hayırlı olsun. Cumhuriyet. l.
• Oğuz, O. (1966). Marshall Planı (Konferans). Sulhi Garan Matbaası.
• Okumuş, E. (2002). II. Mahmut dönemi yenileşme çabaları. Türkler ansiklopedisi (Cilt XIV, s. 647-655). Yeni Türkiye Yayınları.
• Özkaya, A. S. (2019). Türk askerî kültürü. Kronik Kitap.
• Özlü, H. (2006). II. Dünya Savaşı’ndan günümüze Türkiye’de savunma sanayi’nin gelişimi (1939-1990) (Yayın No. 188611) [Doktora tezi, İzmir Dokuz Eylül Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Paşa, M. M. (2003). Balkan Savaşı, Üçüncü Kolordu’nun ve İkinci Doğu Ordusu’nun muharebeleri. Güncel Yayıncılık.
• Resmî Gazete. (1925, 25 Kasım). 228.
• Resmî Gazete. (1936, 26 Mayıs). 3313.
• Resmî Gazete. (1938, 28 Mayıs). 3919.
• Sever, A. (1997). Soğuk Savaş kuşatmasında Türkiye, Batı ve Ortadoğu (1945-1958). Boyut Yayınları.
• Sönmezoğlu, F. (1996). Soğuk Savaş döneminde Türk dış politikası (1945-1991). Der Yayınları.
• Taşkıran, C. (Haz.). (1998). Cumhuriyetimizin 75. yılında Türk Silahlı Kuvvetleri. Genelkurmay Başkanlığı Yayınları.
• TBMM Zabıt Ceridesi. (1934, 27 Mayıs).
• Tekeli, İ., & İlkin, S. (2013). Dış siyaseti ve askerî stratejileriyle İkinci Dünya Savaşı Türkiye’si (Cilt I). İletişim Yayınları.
• Terzioğlu, S. A. (1965). Türk ordusu. Başnur Matbaası.
• Tören, T. (2007). Yeniden yapılanan dünya ekonomisinde Marshall Planı ve Türkiye uygulaması. Sosyal Araştırmalar Vakfı.
• Tutsak, S. (2014). Türk İstiklal Harbi’nde Alman silahları ve askerî mühimmatı. Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, (36), 229-260.
• Türk İstiklal Harbi I, Mondros Mütarekesi ve Tatbikatı. (1962). Genelkurmay Başkanlığı Yayınları.
• Türk savaş tarihi. (2020). (3. ve 4. Kitap). Maviçatı Yayınları.
• Türkmen, Z. (2016). Sultan 2. Abdülhamit dönemi’nde Mekteb-i Harbiye-i Şahane. F. M. Emecen, A. Akyıldız, & E. S. Gürkan (Eds.), IV. Uluslararası Osmanlı İstanbulu Sempozyumu (20-22 Mayıs 2016) (931-954). İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Yayınları.
• Türkmen. Z. (Ed). (2023). Cumhuriyetin 100. yılında Türk ordusu ve millî savunma. Vakıfbank Kültür Yayınları.
• Uçarol, R. (1998). İkinci Dünya Savaşı, Misak-ı Millî ve Türkiye’nin Savaşa Girmemek İçin Direnişi. Altıncı Askerî Tarih Semineri Bildirileri (20-22 Ekim 1997) (524-541). Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları.
• Uslu, N. (2000). Türk-Amerikan ilişkileri. 21. Yüzyıl Yayınları.
• Ülman, H. (1961). Türk-Amerikan diplomatik münasebetleri: 1939-1947. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Sevinç Matbaası.
• Vatan. (1947, 6 Haziran). 1.
• Yeni Sabah. (1949, 7 Eylül). 1.
• Yetkin, Ç. (2003). Karşı devrim 1945-1950. Otopsi Yayınevi.
• Yılmaz, V. (1993). 1’inci Dünya Harbi’nde Türk-Alman ittifakı ve askeri yardımlar. Kastaş Yayınları.
• Yüksel, A. (2022). Türk Dış Politikasındaki Gelişmelerin Türk Ordusunun Donatım ve Organizasyonuna Etkileri (1936-1945) (Yayın No. 751661) [Doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Zürcher, E. J. (2015). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi (31. Baskı). (Y. Saner, Çev.). İletişim Yayınları. (1993).