A Security Dynamic in Hatay on the Threshold of World War II: Establishment and Development of Hatay Gendarmerie Organization

Yıl 2024, Cilt: 34 Sayı: 2, 151 - 174, 19.12.2024

Duygu Yılmaz

https://doi.org/10.54078/savsad.1561974

Öz

With the outbreak of World War II, political and military balances around the world began to change rapidly. This chaotic environment brought the issue of Hatay’s security to Turkey’s agenda. Since Hatay draws attention with its strategic location and ethnic diversity, the security of the region became important. In this context, the establishment of the gendarmerie organization became inevitable. In addition to the steps towards the establishment of the organization, the Hatay Assembly took steps towards the establishment of the gendarmerie organization in cooperation with the local government to ensure the security of Hatay. Therefore, the gendarmerie came to the fore not only as a military force but also as a structure supporting civil authority. This played a critical role in terms of both ensuring the security of the local population and creating a counterbalance to the central authority. Secret meetings were held during the establishment of the organization, and in these meetings, the analysis of the current situation of the gendarmerie forces in Hatay and the determination of security needs played an important role. In the secret meetings held, how the gendarmerie would be structured, the need for staff and financing issues were discussed in detail. The personnel provided by the local people and existing security units played a role in ensuring public order. During this process, the provision of materials and equipment needed by the personnel was taken into consideration, and the organization's expenses were covered by negotiations between the local government of Hatay and the central government. As a result, the difficulties brought by the Second World War made the establishment of the gendarmerie organization in Hatay inevitable. This process constituted an important turning point in terms of the history and socio-political dynamic of Hatay reinforced the role of the gendarmerie in solving security issues. These steps taken for the security of Hatay also showed their effects in the post-war period. As a result, the gendarmerie organization established in Hatay on the threshold of the Second World War is one of the important steps taken to ensure security in the region and to strengthen Turkey's defense mechanism against possible external threats. This study, conducted using the document analysis method, was shaped by analyzing the documents obtained from the Military History Archives of the Ministry of National Defense, Presidency of the State Archives, reflecting the preparation process for the gendarmerie organization established in Hatay. The study aims to reveal the importance of the gendarmerie organization, which undertakes a critical role in strengthening national unity and protecting public peace in line with the strategic importance of Hatay, and also to contribute to research in the field of military history studies.

Anahtar Kelimeler

World War II, Hatay, Gendarmerie, security

İkinci Dünya Savaşı Eşiğinde Hatay’da Bir Güvenlik Dinamiği: Hatay Jandarma Teşkilatının Kuruluşu ve Gelişimi

Öz

II. Dünya Savaşı’nın patlak vermesiyle dünya genelinde siyasi ve askerî dengeler hızla değişmeye başlamıştır. Bu kaotik ortam, Türkiye’nin gündemine Hatay’ın güvenliği meselesini getirmiştir. Hatay, stratejik konumu ve etnik çeşitliliği ile dikkat çektiğinden bölgenin güvenliği meselesi önem taşımıştır. Bu bağlamda, jandarma teşkilatının kurulması kaçınılmaz hale gelmiştir. Teşkilatın kurulmasına yönelik adımlar yanında Hatay Meclisi, Hatay’ın güvenliğini sağlamak için yerel yönetimle iş birliği içinde çalışarak jandarma teşkilatının oluşturulmasına yönelik adımlar atmıştır. Dolayısıyla jandarma sadece askerî bir güç değil, aynı zamanda sivil otoriteyi destekleyen bir yapı olarak öne çıkmıştır. Bu durum hem yerel halkın güvenliğini sağlamak hem de merkezi otoriteye karşı bir denge unsuru oluşturmak açısından kritik bir rol oynamıştır. Teşkilatın kuruluş sürecinde gizli görüşmeler yapılmış, bu görüşmelerde Hatay’daki jandarma kuvvetlerinin mevcut durumunun analiz edilmesi ve güvenlik ihtiyaçlarının belirlenmesi önemli bir yer tutmuştur. Yapılan gizli toplantılarda, jandarmanın nasıl yapılandırılacağı, kadro ihtiyacı ve finansman konuları detaylı bir şekilde ele alınmıştır. Yerel halktan ve mevcut güvenlik birimlerinden temin edilen personel, asayişin sağlanmasında rol üstlenmiştir. Bu süreçte, personelin ihtiyaç duyduğu malzeme ve ekipman temini göz önünde bulundurulmuş, teşkilatın masraflarının karşılanması meselesi, Hatay’ın yerel yönetimi ile merkezî hükûmet arasında yapılan görüşmelerde ele alınmıştır. II. Dünya Savaşı’nın getirdiği zorluklar, Hatay’da jandarma teşkilatının kuruluşunu kaçınılmaz kılmıştır. Bu süreç, Hatay’ın tarihi ve sosyo-politik dinamikleri açısından önemli bir dönüm noktası oluşturmuş, güvenlik meselelerinin çözümünde jandarmanın rolünü pekiştirmiştir. Hatay’ın güvenliğine yönelik atılan bu adımlar, savaş sonrası dönemde de etkilerini göstermiştir. Sonuç olarak II. Dünya Savaşı eşiğinde Hatay’da kurulan jandarma teşkilatı, bölgedeki güvenliği sağlamak ve olası dış tehditlere karşı Türkiye’nin savunma mekanizmasını güçlendirmek için atılan önemli adımlardan birisidir. Doküman analizi yöntemiyle yürütülen bu çalışma, Devlet Arşivleri Başkanlığı, Millî Savunma Bakanlığı Askerî Tarih Arşivinden elde edilen ve Hatay’da kurulan jandarma teşkilatına ilişkin hazırlık sürecini yansıtan belgelerin analiz edilmesiyle şekillenmiştir. Çalışma, Hatay’ın stratejik önemi doğrultusunda ulusal bütünlüğü pekiştirmek ve halkın huzurunu korumak için kritik bir rol üstlenen jandarma teşkilatının önemini ortaya koyması yanında askerî tarih çalışmaları alanında yapılacak araştırmalara da bir katkı sağlamayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

II. Dünya Savaşı, Hatay, Jandarma, güvenlik

Kaynakça

• Akçora, E. (1995). Hatay’ın Anavatan’a ilhakının Türk dış politikasındaki yeri. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 11(32), 379-405.
• Alyot, H. (2008). Türkiye’de zabıta tarihi gelişimi ve bugünkü durumu. İçişleri Bakanlığı Yayınları.
• Atabey, F. (2020). Türk - İngiliz belgeleri ışığında Hatay sorunun çözümüne dair bazı değerlendirmeler. Belgi Dergisi, (20), 2579-2594. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1112639
• Ayın Tarihi, Şubat 1937, (38), 95-97.
• Çapa, M. (2018). Hatay mücadelesine katılanların anıları. Atatürk Yolu Dergisi, (62), 21-38. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/676119
• Dağıstan, A., & Sofuoğlu, A. (2008). İşgalden katılıma Hatay. Phoenix Yayınevi.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı, Cumhuriyet Arşivi (BCA). 110.9.1-14 /11.14.5.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı, Cumhuriyet Arşivi (BCA). 110.9.1.1/7.0.89.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı, Cumhuriyet Arşivi (BCA). 110.9.1.1/7.0.90.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı, Cumhuriyet Arşivi (BCA). 110.9.1.4/7.0.88.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı, Cumhuriyet Arşivi (BCA). 110.9.1.14/7.0.101.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı, Cumhuriyet Arşivi (BCA). 110.9.1.14/7.0.103.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı, Cumhuriyet Arşivi (BCA). 110.9.1.14/7.0.105.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı, Cumhuriyet Arşivi (BCA). 110.9.1.14/7.0.117.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı, Cumhuriyet Arşivi (BCA). 110.9.1.14 /7.0.127.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı, Cumhuriyet Arşivi (BCA). 110.9.1.14/7.0.129.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı, Cumhuriyet Arşivi (BCA). 110.9.1.14/8.0.22.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı, Cumhuriyet Arşivi (BCA). 110.9.1.14 /11.14.1.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı, Cumhuriyet Arşivi (BCA). 110.9.1.14 /11.14.7.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı, Cumhuriyet Arşivi (BCA). 30.10.0.0/ 222.501.4
• Gönlübol, M., & Sar, C. (1996). Olaylarla Türk dış politikası. Siyasal Kitabevi.
• Gönlübol, M., & Sar, C. (1997). Atatürk ve Türkiye’nin dış politikası (1919-1938). Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Kanatlı, Ş. (2006). Irak Muharebelerinde 3’üncü Piyade Alayı hatıraları. Genelkurmay ATASE ve Denetleme Başkanlığı Yayınları.
• Kocatürk, U. (1983). Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti kronolojisi (1918-1938). TTK Basımevi.
• Kündeyi, M. A. (2020). Hatay Devlet Başbakanı Dr. Abdurrahman Melek’in hayatı ve siyasi faaliyetleri (Yayın No.642179) [Yayımlanmamış Doktora Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi]. Yök Ulusal Tez Merkezi.
• Melek, A. (1999). Hatay nasıl kurtuldu. Türk Tarih Kurumu Yayını.
• Öztürk, K. (1981). Atatürk’ün TBMM gizli ve açık oturumlarındaki konuşmaları, (Cilt 1, s. 127). Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Pehlivanlı, H., & Sarınay, Y., & Yıldırım, H. (2001). Türk dış politikasında Hatay (1918-1939). Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi Yayınları.
• Sarınay, Y. (1996). Atatürk’ün Hatay politikası-I. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 12 (34), 3-65. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1664747
• Soysal, M. (2000). Türkiye’nin siyasal andlaşmaları (Cilt 1, s. 546). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Süzgün, G. (2018). II. Dünya Savaşı sırasında Türkiye’de suç ve asayiş. İ. Demircioğlu (Ed.), Miras ve değişim: Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Jandarma (1. Baskı, 373-388) içinde. Berikan Yayınevi.
• Tekin, M. (2000). Hatay tarihi. Atatürk Araştırma Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Tekir, S. (2020). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Jandarma kuruluş teşkilat ve mücadele (1903-1938). Timaş Yayınları.
• Toprak, Z. (1985). Tanzimat’tan sonra Osmanlı kolluk kuvvetleri. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi (Cilt 5, 1269-1271). İletişim Yayınları.
• T.C. Genelkurmay Başkanlığı. (1989). Türk İstiklal Harbi’ne katılan tümen ve daha üst kademelerdeki komutanların biyografileri. Genelkurmay Basımevi.
• Uça, M (2002). Türkiye açısından Hatay Sancağı’nın stratejik önemi (Yayın No. 122213) [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Yılmaz, D. (2023). Jandarma kolluk kuvvetinin tarihsel gelişim süreci. Türk İdare Dergisi, Özel Sayı, 485-499. http://www.tid.gov.tr/kurumlar/tid.gov.tr/tum-sayilar
• Yılmaz, Y. (2018). Hatay Devleti Cumhurbaşkanı Tayfur Sökmen’in Hatay’ın bağımsızlığındaki yeri ve siyasi faaliyetleri (1918-1974) [Yayımlanmamış Doktora Tezi, Mustafa Kemal Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.