Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Mülkiyet Hakkıyla İlgili Davaları İnceleme Yöntemi: Üç Kural Analizi

Yıl 2013, Sayı: 88, 27 - 47, 01.03.2013

Suat Şimşek

Öz

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, mülkiyet hakkının ihlal edildiği gerekçesiyle açılan davalarda, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne Ek 1 No’lu Protokol’ün mülkiyet hakkını koruyan 1. maddesinin yapısından ilham alarak geliştirdiği bir analiz yöntemi uygulamaktadır. Üç kural analizi olarak adlandırılan bu analiz yönteminde, mülkiyet hakkına yapılan müdahaleler 1. maddenin yapısına uygun olarak üç kısımda değerlendirilmektedir.Bu tasnife göre, mülkiyet hakkına yapılan müdahale, malikin, mülkünden resmi ya da fiili olarak yoksun kalmasına neden oluyor ise ikinci kural uygulanmaktadır. Yapılan müdahale, mülkiyetin kamu yararına kullanımının kontrolünü ya da vergilerin veya para cezalarının tahsilini sağlamayı amaçlıyorsa üçüncü kural söz konusu olmaktadır. Eğer ikinci ya da üçüncü kuralın uygulanabileceği bir durum söz konusu değil ise “joker kural” niteliğindeki birinci kural uygulanmaktadır.Mahkeme’nin, mülkiyet hakkına yapılan müdahaleleri bu şekilde bir tasnife tabi tutması uygulamada önemli sonuçlar doğurmaktadır. Her şeyden önce bu üç kurala uygulanacak hükümler, 1. maddede farklı şekilde düzenlenmiştir. Ayrıca ikinci kural olarak değerlendirilen durumlarda, malike tazminat ödenmesi gerekliliği, diğer iki kurala göre daha belirgindir. Üstelik üçüncü kural kapsamına giren durumlarda, devletlerin sahip olduğu takdir hakkı daha geniştir

Anahtar Kelimeler

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, Mülkiyet Hakkı, Üç Kural Analizi, Mülkiyetin Sınırlandırılması

SURVEYING METHOD OF EUROPEAN COURT OF HUMAN RIGHTS ON CASES REGARDING PROPERTY RIGHT: THREE RULES ANALYSIS

Öz

European Court of Human Rights applies an analysis method developed by being inspired from the structure of Article 1 of Protocol No. 1, which protects property right in cases presented because of violation of property rights. In this analysis, defined as three rules analysis, interventions made against property right are evaluated in three parts in accordance with the structure of Article 1.According to this classification, if the intervention made against property right causes proprietor to be deprived of his/her property formally or de facto, the second rule is applied. If the intervention intends to enable control of use of property for the public weal or collection of taxes or fines, the third rule is applied. If it is not suitable to apply the second or third rule, then the first rule is applied as the “joker rule”.Such classification made by the Court for the interventions made against property right poses significant results in implementation. Above all, provisions to be applied for these three rules are regulated in different ways in Article 1. Moreover, the necessity of paying compensation to the proprietor in situations where it is evaluated as the second rule is clearer when compared to other two rules. Besides, judicial discretion that states possess is more comprehensive in situations where third rule is applied

Anahtar Kelimeler

European Court of Human Rights, European Convention on Human Rights, Right of Property, Three Rules Analysis, Restriction of Ownership

Kaynakça

• Carss-Frisk, M. (2003), Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 1 No’lu Protokolünün 1. Maddesinin Uygulanmasına İlişkin Kılavuz, Avrupa Konseyi İnsan Hakları Genel Müdürlüğü İnsan Hakları El Kitapları, No:4, Ankara, http://www.inhak- bb.adalet.gov.tr/aihs/kitapmad1pro.zip.
• Candan, T. (2006), “AİHM’nin Eko-Elda Avee/Yunanistan Kararı” Danıştay Dergisi, Yıl:2007, Sayı:114, Erişim Adresi: http://www.danistay.gov.tr/dergi114.htm, Erişim Tarihi:11/08/2010.
• Çoban A. R. (2008), “Strasbourg’da Herküllere İhtiyacımız Var Mı? Ulusal Takdir Yetkisi ve Evrensel Standartlar Arasında Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl: 2008, Cilt: 57, Sayı: 3.
• Dağlı, H. (2007), “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığı Altında Mülkiyet Hakkı”, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Dinç, G. (2007), Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Malvarlığı Hakları, Türkiye Barolar Birliği Yayınları, Ankara.
• Doğru, Osman (Çeviren) (2012/b), “AİHM’nin Erkner ve Hofauer/Avusturya Kararı”, Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi İnsan Hakları Hukuku Projesi, İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi İçtihatları, http://ihami.anadolu.edu.tr/ aihmgoster.asp?id=127, Erişim Tarihi: 01.09.2012.
• Doğru, Osman (Çeviren) (2012/d), “AİHM’nin Sporrong-Lönnroth/İsveç Kararı”, Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi İnsan Hakları Hukuku Projesi, İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi İçtihatları, http://ihami.anadolu.edu.tr/ aihmgoster.asp?id=55, Erişim Tarihi: 07.07.2012.
• Dutertre, G. (2005), Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İçtihadından Alıntılar, Avrupa Konseyi Yayınları, http://www.coe.int/t/e/human_rights/awareness/7._ special_projects/key_case_law_extracts_turkish.pdf, 22.06.2006. Erişim Tarihi
• Etgü, M. A. (2009), “Kamu Hukukunda Mülkiyet Hakkı ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Mülkiyet Hakkına Bakışı”, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Hukuku Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi.
• Gemalmaz, H. B. (2009), “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde Mülkiyet Hakkı”, Beta Yayınları, İstanbul.
• Grgiç ve Diğerleri (2007), Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Kapsamında Mülkiyet Hakkı, Çeviren: Özgür Heval Çınar ve Abdulcelil Kaya, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Ek Protokollerinin Uygulanmasına İlişkin Kılavuz Kitap, Avrupa Konseyi, İnsan Hakları El Kitapları, No: 10.
• Gümüşkaya, G. (2010), Mülkiyet Hakkına Vergisel Müdahaleler Bakımından İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi’ne Kişisel Başvuru, XII Levha Yayınları, İstanbul.
• Sarı, İ. G. (2010), “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesine Ek 1. Protokole Göre Malvarlığı Haklarının Korunması”, Oniki Levha Yayınları, İstanbul.
• Şimşek, Suat (2010), “Vergi Politikaları, Mülkiyet Hakkı ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi” Maliye Dergisi, Yıl: 2010, Sayı: 159
• Şimşek, Suat (2011), Türk Hukukunda ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde Mülkiyet Hakkı, Ankara.
• Yaltı, B. (2006), Vergi Yükümlüsünün Hakları, Beta Yayınları, İstanbul.